DRZEWICA

W okresie powstania narodowego 1863 - 1864 w rejonie Drzewicy przemieszczały się powstańcze oddziały Józefa Łakińskiego, Antoniego Jeziorańskiego, Dionizego Czachowskiego, Kazimierza Wiśniewskiego, Kazimierza Błaszczyńskiego "Bończy", Ludwika Żychlińskiego czy też Jana Rudowskiego.Odnotowano szereg potyczek w pobliskich miejscowościach. Działała w Drzewicy organizacja narodowa, która wspierała oddziały. Istotną pomoc realizowały Kuźnice Drzewickie, które zaopatrywały powstańców w kosy. To było później jedną z przyczyn utraty praw miejskich przez Drzewicę w roku 1869.

Po bitwie oddziału "Dzieci Warszawy" pod dowództwem Ludwika Żychlińskiego pod Ossą w dniu 10 lipca 1863 r. rannych powstańców ulokowano w Drzewicy. Ciężko ranny Alojzy Rupniewski, student Uniwersytetu Jagiellońskiego, zmarł po kilku dniach, a ciało pochowano w podziemiach kościoła. Innych powstańców pochowano na miejscowym cmentarzu, ale ich mogiły nie zachowały się do okresu współczesnego. Pozostała tylko wzmianka na tablicy informacyjnej DRZEWICKIE CMENTARZE.

1. Teofil Stójkowski

   Na cmentarzu parafialnym w Drzewicy (przy głównej alei, po lewej stronie, w rejonie kaplicy nagrobnej baronów Reyskich), w kwaterze wygrodzonej żeliwnym ogrodzeniem, na kamiennym cokole, postawiony nagrobek z żeliwną wieżyczką.

   Na bocznej ścianie postumentu, na żeliwnej płycie wykonano napis:
D. O. M. / Ś. P. / TEOFIL / STÓJKOWSKI / ŻYŁ LAT 78 / UM. 30 SIERPNIA / 1899 R. / PROSI o WESTCHNIENIE

   Na przeciwległej ściance postumentu jest podobny napis:
Ś. P. / JÓZEFA / z WOJCIECHOWSKICH / STÓJKOWSKA / ŻYŁA LAT 84. / ZMARŁA D. 14 MAJA / 1902 R. / PROSI O WESTCHNIENIE / DO BOGA

Tablica T. Stójkowskiego oraz zdjęcie Teofila i Józefy Stójkowskich
- ze zbiorów rodzinnych Jerzego Stępniewicza (Warszawa), ich prawnuka.

Teofil Stójkowski, syn Franciszka, ur. ok. 1821 r., pochodził z mieszczańskiej rodziny z Nowego Miasta w Księstwie Poznańskim. Wcześnie stracił rodziców, wychowywał się w pow. opoczyńskim, u ks. Brzezińskiego w Odrowążu. Zaczął naukę w gimnazjum w Radomiu, ale z braku środków finansowych musiał ją przerwać w 4 klasie, i podjąć pracę. Od 1842 r. był aplikantem, dozorcą więziennym w Radomiu, następnie jest ekspedytorem-kancelistą w radomskim magistracie (od 1843 r.). Ożenił się z Józefą z Wojciechowskich. Był członkiem radomskiej organizacji spiskowej przygotowującej wybuch powstania ks. Ściegiennego.

   Dnia 27.X.1844 r. został aresztowany. Po pozbawieniu wszelkich praw stanu otrzymał karę cielesną 500 kijów - przepędzenie szpicrutami przez szereg 500 osób. Wyrokiem sądu wojskowego został skazany na 10 lat ciężkich robót w kopalniach nerczyńskich, a następnie na bezterminowe osiedlenie na Syberii. Kurier Warszawski z 26 czerwca 1846 r. (nr. 168) informował, że wyrokiem zatwierdzonym dn. 5.IV.1846 r. ... następujące osoby za przestępstwa polityczne na kary konfiskaty maiątku skazane zostały: ... Teofil Stójkowski, Kancelista w Wielkim Xięztwie Poznańskiem ...

   Do Irkucka dotarł dn. 22.XII.1846 r. i został skierowany do kopalni Duczarsk. Po ponad 4-letniej katordze, z dniem 13.III.1851 r. został przeniesiony na osiedlenie we wsi Monastyrskoje w gminie Uspieńskiej w okręgu nerczyńskim. Gdy w roku 1856, na mocy carskiego manifestu koronacyjnego nastąpiło kolejne złagodzenie kar dla zesłańców politycznych na Syberii - po 13 latach pobytu, Teofil Stójkowski otrzymał zezwolenie na powrót do Radomia. Dnia 6 sierpnia 1857 r. w Nerczyńsku otrzymał pieniądze na podróż powrotną do kraju. Po powrocie zamieszkał z rodziną, ale od 27.IV.1858 r. otrzymał też tajny dozór policyjny.

   Dalszy okres życia Teofila znamy głównie z publikacji R. Bogatka w kwartalniku Wieści znad Drzewiczki, nr 4/32 z 1999 r., którą oparł się na opowieściach rodzinnych, podanych przez prawnuczkę Teofila - Marię Kobierzycką-Maciąg z Warszawy (zmarła w 2007 r. łączniczka w Brygadzie Świętokrzyskiej NSZ, odznaczona Krzyżem Partyzanckim i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski). W przekazach rodzinnych podaje się, że Teofil miał przebywać w Dąbrówce k/ Drzewicy i brać udział w powstaniu styczniowym, i za to miał być zesłany na Sybir. Informacje te zawierają przekłamania. W okresie powstania styczniowego Teofil Stójkowski przebywał we dworze Hieronima Kobierzyckiego (z którym był spowinowacony). I prawdopodobnie, wraz z Kobierzyckim, bardzo ostrożnie wspomagał materialnie powstańców, udzielano im nawet noclegow we dworze. Podaje się, że poległych powstańców z pobliskich lasów zbierano i urządzono im mogiłę w Dąbrówce. Podawała M. Kobierzycka-Maciąg: Z przekazów rodzinnych wiem, że dwór był spalony po powstaniu styczniowym i nigdy już nie wrócił do dawnego wyglądu. Przy szosie do Drzewicy, na skraju lasu stoi drewniany krzyż, było to miejsce pochówku sześciu powstańców poległych w tutejszych lasach w 1863 r.

   Ale w części zawarto również błędne stwierdzenia, jak: Uczestnikiem powstania styczniowego był mój pradziad Stójkowski, który po upadku powstania został zesłany na Sybir, skąd udało mu się uciec prawie po 10 latach. Pobyt na Sybirze był wcześniejszy (1844 - 1857), wynikał z udziału w spisku Ściegiennego, a kary: chłosty, katorgi oraz osiedlenia na Sybirze - były już dawno wykonane, jeszcze przed powstaniem styczniowym. Natomiast są dokumenty potwierdzające, że po spaleniu dworu Kobierzyckich w roku 1864, Teofil Stójkowski wraz z rodziną, przenosi się spod Drzewicy na Ukrainę, i mieszkał tam w latach 1865 - 1866 we wsi Małe Jerczyki w pow. Skwirskim gub. Kijowskiej. Zajmował się gospodarstwem i nadal był objęty tajnym nadzorem policji. I jak podaje W. Śliwowska, w meldunku policji zapisano - niczego podejrzanego w jego działalności nie dostrzeżono.

   W późniejszych latach Stójkowscy powrócili do rodziny w Dąbrówce. Z tego okresu zachowała się fotografia Stójkowskich w albumie jego wnuka Ryszarda Stępniewicza, którą udostępnił jego wnuk, Jerzy Stępniewicz.
   Teofil Stójkowski, w wieku lat 78, zmarł dn. 30.VIII.1899 r. Jego żona, Józefa z Wojciechowskich, zmarła dn. 14.V.1902 r. Zgodnie z życzeniem rodziny, zostali pochowani na cmentarzu w Drzewicy w wydzielonej kwaterze, aby nikt nie zakłócał im wiecznego spoczynku.

Podstawowa literatura:
Rewolucyjna konspiracja w Królestwie Polskim w latach 1840 - 1845. Edward Dembowski Red. W.A.Djakow, S. Kieniewicz, W. Śliwowska
W. Śliwowska Zesłańcy polscy e imperium rosyjskim w pierwszej połowie XIX wieku.
R. Bogatek Tak pamiętam mój dom rodzinny [w:] Wieści znad Drzewiczki, nr 4 / 32 / '99 Kwartalnik, 1999 r. Koło Przyjaciół Drzewicy

Uzupełniony biogram wprowadzono w lutym 2012 r.
korzystając z informacji i zdjęcia, które udostępnił
Jerzy Stępniewicz, praprawnuk T. Stójkowskiego

góra strony

2. Hieronim Kobierzycki

Przy głównej alei cmentarza, ok. 80 m za kaplicą nagrobną Reyskich, po lewej stronie, okazały kamienny grobowiec na którym, na kamiennym postumencie kamienna rzeźba Chystusa dźwigającego krzyż.

Na bocznej ścianie postumentu marmurowa tablica z napisem:
Ś. P. / HIERONIM KOBIERZYCKI / OBYWATEL ZIEMSKI B. SĘDZIA GMINNY / ŻYŁ LAT 70 ZM. D. 11 STYCZNIA 1910 R. / POKÓJ JEGO ZACNEJ DUSZY

Hieronim Kobierzycki herbu Nałęcz (1839 - 1910) był właścicielem i wójtem wsi Dąbrówka pod Drzewicą. Przez szereg lat, w jego dworze mieszkał sybirak Teofil Stójkowski wraz z żoną Józefą (występowały związki rodzinne Stójkowskich i Kobierzyckich).

Dziedzic wspierał czynnie powstanie narodowe 1863 roku: dawał powstańcom pomoc materialną oraz schronienie. W jego dworze w Dąbrówce ukrywało się grupa powstańców 1863 r. Niestety, podczas przeprowadzonej rewizji kilku z nich straciło życie, inni zostali pojmani przez Moskali. W ramach represji, dwór Kobierzyckiego został spalony. W latach późniejszych Kobierzycki odbudował dwór, ale nie uzyskał on już dawnej świetności.

góra strony

3. Leon Grochowski

   Na cmentarzu przy głównej alei, nieco dalej niż grobowiec Kobierzyckiego, w trzecim rzędzie mogił - znajduje się katakumba rodziny Grochowskich.

   Na czole mogiły, obok krzyża, postawione dwie czarne tablice.

   Na tablicy po lewej stronie jest napis:
Ś. P. / JAN GROCHOWSKI / ŻYŁ LAT 78 / ZM. 7 XII 1987 R. / GENOWEFA / GROCHOWSKA / ŻYŁA LAT 87 / ZM. 14 V 1999 R. / POKÓJ ICH DUSZOM

   Na tablicy, po prawej stronie:
Ś. P. / STEFANIA / GROCHOWSKA / ŻYŁA LAT 56 / ZM. 5. VII. 1994

   U podstawy, poniżej wizerunku Chrystusa, napis:
GRÓB RODZINY GROCHOWSKICH

   Jak podaje Ryszard Bogatek (200 LECIE CMENTARZA DRZEWICKIEGO 1796 - 1996 [w:] Wieści znad Drzewiczki) - wg. rodzinnych przekazów rodziny Grochowskich - w mogile znajdują się również prochy, zmarłego w 1908 r., Leona Grochowskiego, pułkownika powstania styczniowego, dowódcy i fundatora oddziału powstańczego, uczestnika walk pod Małogoszczem i Grochowiskami.

góra strony

NA START

ostatnia aktualizacja: 3-01-2015 , 09:39