JEDLNIA

Wprowadzono aktualizację w m-cu czerwcu 2013 r.
uwzględniając zmiany, jakie nastąpiły na cmentarzu

1. Mogiła powstańców 1863 r.

   Mogiła powstańców 1863 r. znajduje się w płn.-wsch. narożniku starego cmentarza parafii Jedlnia (położony na terenie Poświętnego, ok. 300 m za kościołem) - naprzeciw nowego cmentarza.

   Na okrawężnikowanej mogile ziemnej postawiony skromny krzyż z rur stalowych. Grób jest wygrodzony rurkami na kamiennych słupkach.

   Mogiła jest nieopisana - ale żyje nadal w świadomości ludności miejscowej jako mogiła powstańców styczniowych.

   Jedlnia od samego początku uczestniczyła w powstaniu: w nocy 22/23 stycznia 1863 r. oddział Narcyza Figettiego rozbroił tu rotę wojsk carskich. I był to jedyny udany atak powstańców w noc rozpoczynającą powstanie na terenie województw sandomierskiego i krakowskiego.

   Następne walki powstańców rozgorzały w rejonie Jedlni w kwietniu 1863 roku. WIADOMOŚCI Z POLA BITWY, 30.IV.1863 R. donosiły:

   W d. 13 IV kolumna moskiewska do 1000 ludzi wynosząca, z grenadierów, saperów i kozactwa złożona, uderzyła z kilku stron na oddział Jankowskiego pod Jedlnią. Jankowski rzuciwszy się na przebój przerżnął się z całym oddziałem przez moskiewskie szeregi zostawiwszy na placu boju tylko 16 zabitych i 7 rannych ...

   wojska moskiewskie ... w d. 20 IV uderzyły na nasz oddział, zajmujący wówczas stanowisko między Jedlnią a Brzuzą. ...

   Dzielna młodzież nasza, chociaż znużona marszami, postanowiła stawić czoło czterykroć liczniejszemu od niej nieprzyjacielowi; oddział w linię bojową na skraju lasu się rozwinął. Strzelcy nasi ogniem z ręcznej broni przyjęli zbliżającego się wroga ...

   Młodzi strzelcy nasi i kosynierzy z wytrwałością starych żołnierzy po trzykroć atak odparli, tak ciężkie za każdym razem Moskalom zadając straty, że im całkiem do czwartego uderzenia odebrali ochotę. ...
   Oddział nasz bardzo małe stosunkowo poniósł straty: poległo bowiem 16, w tej liczbie 7 rannych przez Moskali dobitych.

   Mogiła powstańców na cmentarzu w Jedlni jest wynikiem walk stoczonych w 20 kwietnia 1863 roku. Z Sądu Policji Prostej Okręgu Kozienickiego przyszło do Jedlni pismo datowane na 21 kwietnia. "... Po obrewidowaniu zwłok w potyczce 8/20 kwietnia poległych, dozwala się takowe w sposób zwykły pochować ...". Proboszcz ks. Gacki w Księdze Zgonów z 1863 roku pod sygnaturą 73 zapisał "...poległych zebranych na pobojowisku w lesie między Kosieńcem a Jaścami i zwiezionych do tutejszej Kośnicy jest siedemnastu mężczyzn niewiadomych imion i nazwisk ani pochodzenia ...".

góra strony

Zmiany w roku 2013

Mogiła powstańców 1863 r. na cmentarzu parafii Jedlnia, w Poświętnym.

   W ramach obchodów 150 rocznicy powstania styczniowego 1863 - 1864, bezimienna mogiła powstańcza uzyskała nowy, godny wystrój.Teren mogiły został wygrodzony stalowym łańcuchem zamocowanym na 10-ciu betonowych słupkach. Na betonowych cokołach położono ukośnie cztery oszlifowane płyty z czarnego granitu, pomiedzy którymi został postawiony kamienny krzyż.

   Na płycie nagrobnej wyryto herb trójpolowy wraz z koroną, a poniżej wykuto napis:
Tu spoczywa 17 powstańców / styczniowych poległych / w walce o wolność Polski / w powstaniu 1863 - 1864. / Cześć ich pamięci

   Na sąsiadującej płycie podano informację:
Zginęli 20.04.1863 / w zwycięskiej potyczce oddziału / Józefa Jankowskiego z carskim / wojskiem pod Jaścami. / W rodzinnych domach czekano / na nich, wierzono, że wrócą ... / Sen spokojny i odpoczynek / wieczny racz im zesłać Panie.

Płyty nagrobne na mogile powstańców 1863 r. na cmentarzu parafii Jedlnia.

Teren mogiły został utwardzony granitową kostką brukową, w której umieszczono płytki z czarnego granitu z wyrytym orzełkiem wzoru wojskowego, zawierającym datę "1863". Umieszczono 17 szt. płytek z orłem - w ilości pochowanych tu powstańców styczniowych.

W niedzielę, 20 stycznia 2013 r. odbyły się uroczyste obchody 150 rocznicy powstania styczniowego w gminie Pionki. Po mszy odprawionej w kościele św. Mikołaja w Jedlni, w asyscie pocztów sztandarowych, wojska, kombatantów, władz województwa i powiatu, leśników i mieszkańców, dokonano poświęcenia nowego pomnika na mogile powstańców.

góra strony

2. Ks. Józef Gacki - mogiła na cmentarzu

Bezpośrednio obok mogiły powstańców styczniowych 1863 roku znajduje się ziemna mogiła z krzyżem z rur stalowych, wygrodzona płotkiem ze stalowych kutych prętów, zamocowanych na kamiennym wygrodzeniu mogiły. Na bramce wejściowej zamocowana owalna tablica żeliwna z napisem:
Ś. P. / KSIĄDZ / JÓZEF GACKI / PROBOSZCZ JEDLNI / PROSI / O WESTCHNIENIE

Nagrobek z mogiły ks. Gackiego przeniesiono na cmentarz przykościelny.

Zmiany w roku 2013

Mogiła powstańców 1863 r. na cmentarzu parafii Jedlnia, w Poświętnym.

W ramach obchodów 150 rocznicy powstania styczniowego wykonano nowe urządzenie mogiły ks. Józefa Gackiego. W odnowionym żeliwnym wygrodzeniu został postawiony kamienny pomnik nagrobny:krzyż na cokole. Na ścianie postumentu umieszczono tablicę granitową zawierającą zdjęcie zmarłego oraz wyryto napis, który wcześniej znajdował się na żeliwnym pomniku nagrobnym księdza (zob. pkt.4.):
D. O. M. / Ś. P. / KSIĄDZ / JÓZEF GACKI / Kand. st. teol. Magist. / nauk i sztuk wyzwol. / Kan. katedr. Sandomier. / Prob. par. Jedlni / ur. 1803 um. 21 XI 1876 / w Jedlni

Na ogrodzeniu pozostawiono odnowioną owalną tablicę żeliwną z napisem:
Ś. P. / KSIĄDZ / JÓZEF GACKI / PROBOSZCZ JEDLNI / PROSI / O WESTCHNIENIE

Tablica na pomniku nagrobnym ks. J. Gackiego.

góra strony

3. Piotr Mróz

   Blisko zach. skraju starego cmentarza, w nieco zarośniętej części cmentarza, wśród pojedynczych zachowanych nagrobków znajduje się mogiła weterana powstania styczniowego.

   Mogiła ziemna posiada kamienne wygrodzenie. Na kamiennym nagrobku, na płycie po lewej stronie od krzyża, wykuty napis:

Ś. P. / PIOTR / MRÓZ / ŻOŁNIERZ 1863/64 / 1845 † 1920 / POKÓJ JEGO DUSZY

   W. Dąbkowski (Powstanie styczniowe w puszczy kozienickiej), na podstawie pamiętnika Adama Jaroszka z Jedlni, podaje, że Piotr Mróz z Jastrzębi był w oddziale powstańczym mjr. Łady, a po nieszczęsnej bitwie pod Janikiem, znalazł się w pułku stopnickim mjr. Kality - Rębajły.

Zmiany w roku 2013

Mogiła Piotra Mroza, weterana walk 1863 r.

Na starym cmentarzu w Poświętnym wkonano szreg prac porządkowych, usunięto szereg zarośli i krzewów. Obecnie jest łatwiejsze doście do grobu Piotra Mroza, przy którym również wykonano prace porządkowe.

Mogiła Piotra Mroza - stan w czerwcu 2013 r.

góra strony

4. Ks. Józef Gacki - nagrobek

Na cmentarzu przykościelnym (od bramy wejściowej - po prawej stronie) znajduje się stary, zniszczony nagrobek żeliwny.

Na bocznej ścianie postumentu znajduje się napis:

D. O. M. / Ś. P. / KSIĄDZ JÓZEF GACKI / KAND. ŚW. TEOL. MAGIST. / NAUK I SZTUK WYZWOL. / KAN. KATEDR. SANDOMIER. / PROB. PAR. JEDLNI UR. R. 1803 / UM. D. 21 LISTOP. 1876 R. / W JEDLNI

   Nagrobek pierwotnie znajdował się na mogile ks. J. Gackiego na starym cmentarzu parafialnym. Później nagrobek przeniesiono na teren przykościelny, natomiast na cmentarzu, na ogrodzeniu mogiły, zamocowano żeliwną tablicę inskrypcyjną.

Ks. Józef Gacki (1803 - 1876) od roku 1838 proboszcz Jedlni i to on wypisywał akty zgonu dla 17 poległych powstańców i zrobił im pochówek w zbiorowej mogile na cmentarzu parafialnym.
   Kanonik katedry sandomierskiej był historykiem, opracował monografie kilku kościołów diecezji sandomierskiej.
   Po rozbrojeniu wojska rosyjskiego w Jedlni w nocy 22 stycznia 1863 r. - został aresztowany i razem z wikarym pędzony był do więzienia w fortecy Dęblińskiej. Uniknął jednak poważniejszych represji ze strony rosyjskiej.

góra strony

NA START

ostatnia aktualizacja: 4-01-2015 , 10:23