SMOGORZÓW

1. Mogiła powstańców 1863 r.

Smogorzów - pomnik na mogile powstańców 1863 r.

Na miejscowym cmentarzu parafialnym (od kościoła - dojazd przez las utwardzoną drogą gruntową) znajduje się zbiorowa mogiła powstańców 1863 roku.
Od bramy wejściowej idziemy w prawo, a następnie pierwszą alejką w lewo.

   Po lewej stronie alejki, na wygrodzonej ziemnej mogile, postawiony pomnik wykonany w formie kamiennego kopca, na którym ustawiono metalowy krzyż. Na kopczyku, u podnóża krzyża, tarcza z orłem w koronie. Poniżej, w ścianie bocznej kopca, wmurowana kamienna tablica zawierająca obecnie nieczytelny napis:
BOHATEROM / POLEGŁYM W OBRONIE OJCZYZNY / POD MECHLINEM 20 / VI 1863 R. / † Ś. P. / NAPOLEON ŻARSKI Z NINKOWA / FRANCISZEK GOLDMAN Z GOSZCZEWIC / KONSTANTY BARAŃSKI / ROMAN DĄBROWSKI / WINCENTY SOBOLEWSKI / PIOTR LISIECKI / JAN CYBULSKI / TEN POMNIK WZNOSZĄ RODACY 1929 R.

   Jak podaje S. Zieliński (Bitwy i potyczki 1863 - 1864) dnia 30 czerwca 1863 r. w rejonie Goździkowa - Mechlina doszło do walki oddziału żandarmerii narodowej konnej, dowodzonego przez Kazimierza Wiśniewskiego, cieślę z Jarzębowa, z kolumnami ruchomemi Assiejewa. Powstańczy oddział został rozbity. W lesie pod Mechlinem pozostała mogiła 7 poległych powstańców.

   W kościele parafialnym w Smogorzowie, ksiądz proboszcz wypisał Akta Zgonów, od nr 6 / 1863, które obecnie dają świadectwo stoczonej walki pod Mechlinem:

Mechlin 6. Działo się w Smogorzowie dnia pierwszego Lipca tysiąc ośmset sześdziesiątego trzeciego roku o godzinie jedenastej rano.
Stawili się Kacper Dębski lat piędziesiąt sześć sołtys i Wojciech Kaczmarczyk gospodarz lat czterdzieści pięć mający obydwa ze Smogorzowa o oświadczyli że w dniu trzydziestym Czerwca roku bieżącego o godzinie drugiej po południu umarł w Mechlinie Napoleon Żarski Powstaniec syn Franciszka i Antoniny z Szamolów Żarskich Dziedziców Dóbr Ninków urodzony i przy rodzicach zamieszkały w Ninkowie lat dziewiętnaście mający.
Po przekonaniu się naocznem o zejściu Żarskiego akt ten stawającym pisać nieumiejącym przeczytany podpisaliśmy.          X. Władysław Kojsecki

   Następne wpisy do Księgi potwierdzają zgon kolejnych powstańców:

Mechlin 7. ... w dniu trzydziestym Czerwca roku bieżącego o godzinie drugiej po południu umarł w Mechlinie Franciszek Goldhnann Powstaniec syn Antoniego i Felixy z Świerzyńskich Goldhnanów Dziedziców Dóbr Goszczewice urodzony w Dwikozach zamieszkały przy rodzicach w Goszczewicach lat siedemnaście mający ...

Mechlin 8. ... w dniu trzydziestym Czerwca roku bieżącego o godzinie drugiej po południu umarł w Mechlinie Roman Dąbrowski Powstaniec syn Antoniego i Anny Dąbrowskich urodzony w Ocieścu zamieszkały jako Geometra w Osinach lat dwadzieścia mający ...

Mechlin 9. ... w dniu trzydziestym Czerwca roku bieżącego o godzinie drugiej po południu umarł w Mechlinie Piotr Lisiecki syn nieżyjących Jana i Konstancji ze Staniszewskich Lisieckich urodzony w Rokitny zamieszkały jako pisarz poczty w Opocznie lat dziewiętnaście mający ...

Mechlin 10. ... w dniu trzydziestym Czerwca roku bieżącego o godzinie drugiej po południu umarł w Mechlinie Konstanty Barański Powstaniec syn Wawrzyńca i Brygidy Barańskich urodzony w Jedlińsku zamieszkały w Radomiu jako ślusarz lat dwadzieścia dwa mający ...

Mechlin 11. ... w dniu trzydziestym Czerwca roku bieżącego o godzinie drugiej po południu umarł w Mechlinie Wincenty Sobolewski Powstaniec piekarz z Warszawy niewiadomego pochodzenia i stosunków familijnych lat około dwadzieścia cztery mający ...

Stoczki 16. ... Działo się w Smogorzowie dnia dwudziestego piątego Sierpnia tysiąc ośmset sześdziesiątego trzeciego roku o godzinie siódmej rano.
Stawili się Kazimierz Ścibak sołtys lat piędziesiąt siedem i Wojciech Pierzchała karbowy lat trzydzieści ośm mający obydwa ze Stoczek i oświadczyli że w dniu onegdajszym o godzinie piątej rano umarł w Stoczkach Jan Cybulski Powstaniec niewiadomych stosunków familijnych i miejsca urodzenia, lat około trzydziestu mający ...

   Ostatni akt zgonu jest nieco przesunięty w czasie, a miejscem zgonu jest wieś Stoczki. Prawdopodobnie zmarły powstaniec Cybulski był ranny w tej samej bitwie w lesie między Goździkowem a Mechlinem. Wskutek odniesionych ran zmarł po kilku tygodniach, pomimo opieki udzielonej mu przez ludność miejscową.

Napoleon Żarski (1844 - 1863) był synem Franciszka i Antoniny z Szamolów Żarskich, dziedziców Dóbr Ninków. Władysław Nowacki - Junosza, tak przedstawia w Pamiętnikach Junoszy ... sylwetkę swego podkomendnego:
... Zginęło wtenczas kilku naszych, a szczególnie wspominam tu o Napoleonie Żarskim, 20-letnim młodzieńcu synie obywatela ziemskiego z Ninkowa, z Opoczyńskiego. Był podoficerem - położył trupem dwóch dragonów, a następnie sam zginął ugodzony kulą w piersi. Co to był za dzielny żołnierz, pełen poświęcenia, wielkiego charakteru i serca, kolega i towarzysz najzacniejszy. Przyjacielem był najserdeczniejszym Junoszy, kochali się jak bracia rodzeni ...

   Na cmentarzu w Borkowicach przedstawiona jest mogiła rodziców Napoleona Żarskiego.

   Jak podaje J. P. Dekowski (Powstanie Styczniowe 1863 - 1864 w Tomaszowie Mazowieckim) - w roku 1928 ludność Smogorzowa uroczyście przeniosła leśną mogiłę powstańców z 1863 r. na cmentarz w Smogorzowie. W roku 1929 na tej zbiorowej mogile powstańców został postawiony pomnik.

Cytowane akta zgonów udostępnił
Pan Jacek Górski

góra strony

NA START

ostatnia aktualizacja: 1-01-2015 , 12:09