WOLICA
1. Jan Winiarski
Na miejscowym cmentarzu parafialnym mogiła obudowana płytami lastryko. Na czole mogiły postawiony nagrobek z czarnego granitu. Na nim napis:
JAN WINIARSKI / POWSTANIEC W 1863 R. / PIOTR WINIARSKI / PRZEŻYŁ LAT 86. ZMARŁ W 1972 R. / POKÓJ ICH DUSZOM
Dojście do mogiły od bramy wejściowej: aleją w lewo i po 15 m, po prawej, nieco w głębi.
Jan Winiarski (1837 - 1928), włościanin z Dziewięczyc. Jak podał jego prawnuk, Zygmunt Zachariasz z Dobiesławic, rodzina Jana pochodziła z rejonu Krasiczyna k/ Przemyśla i tutaj znalazła schronienie w okresie rabacji galicyjskiej 1846 roku. W okresie powstania narodowego 1863 roku walczy pod komendą rtm. Jana Newlina Mazarakiego, jest wachmistrzem w oddziale Bończy. Brał udział w wielu potyczkach.
Wstąpił w związek małżeński z Anną z Juszczyków z Szyszyc, z którą miał 7 synów i 5 córek. Po odzyskaniu niepodległości otrzymał stopień ppor. weterana. Zmarł w roku 1928, w wieku 91 lat. Jak wspominał Z. Zachariasz, ostatnie pożegnanie jego pradziadka na cmentarzu w Wolicy odbyło się z udziałem kompanii honorowej Wojska Polskiego z Pińczowa.
W zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach zachowała się fotografia grobu Jana Winiarskiego na cmentarzu w Wolicy. Zdjęcie wykonane było 23 grudnia 1928 r.
Na cmentarzu w Wolicy pochowany był też inny weteran 1863 roku - Zdzisław Puchała z Przecławki, który w powstaniu w stopniu wachmistrza walczył w oddziale rtm. Jana Newlina Mazarakiego. Jego mogiła nie zachowała się jednak do obecnych czasów.
Mogiła Jana Winiarskiego - zdjęcie z grudnia 1928 r. oraz widok z 2006 r.
Aktualizacja z lipca 2014 r.
Zostało wykonane nowe urządzenie mogiły Jana Winiarskiego: katakumba została zmniejszona, dotychczasowa obudowa grobu z płyt lastryko została zastąpiona przez płyty granitowe, wykorzystano wcześniejszą płytę nagrobną z czarnego granitu. Na zdjęciu przedstawiono stan mogiły w lipcu 2014 r.
góra strony
2. Teofila Waligórska
Na cmentarzu parafialnym, pod samotnym drzewem (od wejścia aleją na wprost 15 m i w lewo 15 m.), leży kamienna płyta nagrobna ze słabo czytelnym napisem:
D. O. M. / Ś. p. / TEOFILA Z ŁAGOWSKICH / Waligórska przeżywszy lat 51 / zmarła w dniu 1 Października / 1868 r.
Teofila Waligórska, w literaturze określana była jako żona gen. Aleksandra Waligórskiego - Naczelnika Sił Zbrojnych woj. Lubelskiego (m.in. w przypisach do Pamiętnika J.N. Mazarakiego). Wystąpiło tu przekłamanie wynikające ze zbieżności nazwisk. Na podstawie obecnie posiadanych dokumentów można stwierdzić, że Teofila była żoną Feliksa Waligórskiego, urodzonego w rodzinie szlacheckiej w roku 1816 w Czernichowie k/ Krakowa. Przed wybuchem powstania był on dzierzawcą wsi Góry.
Gdy 18 czerwca 1863 r. oddział Bończy wpadł w zasadzkę w Górach, Teofila pełniła rolę powstańczej sanitariuszki. Do chwili obecnej żywa jest opowieść o płaczącej sanitaruszce poległej podczas starcia oddziału płk.Bończy w Górach 18 czerwca 1863 r, gdy udzielała pomocy powstańcom w przysiółku Bójnówka. (zob. hasło Góry). Z cytowanych poniżej dokumentów wynika, że ranna Teofila Waligórska, żyła jeszcze kilka lat.
Jak podaje M. Micińska (Galicjanie - powstańcy ...) mąż Teofili - Feliks Waligórski został aresztowany 12 kwietnia 1864 roku za to że "nie donosił władzom o oddziałach, przechodzących przez majątek, groził służbie karą za donoszenie władzom o powstańcach, nie doniósł, że w III 1964 syn ziemianina Wyszkowskiego zabrał 64 rub. państwowych pieniędzy pocztylionowi, które przewoził ze Skalbmierza do Miechowa." Został skazany przez sąd wojenny polowy w Olkuszu na 8 lat ciężkich robót na Sybirze. Został wysłany poprzez Tobolsk, Krasnojarsk do Irkucka, i dalej za Bajkał, do Nerczyńska. W 1867 roku uzyskał łaskę carską i zgodę na wyjazd do Galicji, z zakazem wjazdu w granice Cesarstwa Rosyjskiego.
Teofila Waligórska z dziecmi przeniosła się do pobliskiego dworu Mazarakich w Przecławce, gdzie zamieszkała u swej siostry Eleonory z Łagowskich, żony Franciszka Mazarakiego. Tutaj Teofila otrzymała pomoc i opiekę, ale po kilku latach zmarła (wskutek ran odniesionych w roku 1863).
Akt zgonu Nr 16/1868 parafii Wolica podaje, że dnia 1 października 1868 r. ... zmarła Teofila z Łagowskich Waligórska lat 50 ... zamieszkała czasowo u krewnych w Przecławce ... zostawiła męża Feliksa zamieszkałego w Krakowie ...
W Archiwum księdza Ludwika Ruczki, znajdującym się w oddziale wawelskim AP w Krakowie, zachował się list Teofili Waligórskiej do ks. Ruczki. Treść listu pozwala na jednoznaczne sprostowanie podawanych wcześniej informacji, że była ona żoną gen. Aleksandra Waligórskiego. Teofila Waligórska zwraca się z prośbą o interwencję u władz rosyjskich, za jej mężem Feliksem, poddanym austriackim, przebywającym obecnie na zesłaniu:
Wielmożny Księże Dziekanie Dobrodzieju!
Dowiedziawszy się teraz dopiero (gdyż mieszkam w Królestwie Polskiem) że Wy Dziekan Dobr. wstawia się do władz Rossyjskich za więźniami, poddanymi Austryackimi, w niewoli z powodu ostatnich wypadków zostającemi, i gdy mimo wszystkich mych starań mąż mój coraz dalej w Syberyą bywa odsyłany, zrozpaczona żona i matka dzieci, udaję się z najpokorniejszą prośbą do Wgo Dziekana Dobr. ...
Mąż mój, poddany C.K. Ausryacki, urodzony w okręgu teraźniejszego Wielkiego Xtwa Krakowskiego we wsi Czernichowie w r. 1816. posiada dzierżawę w Królestwie Polskiem, obecnie wieś Góry w Miechowskiem. ... W dniu 12o Kwietnia 1864 r. wzięty został przez Władze Rossyjskie z domu ...
...
... go osądzono na lat ośm do ciężkich robót, a ostatni list pisał do mnie już z Nerczyńska w Syberyi. ... uciekam się z prośbą ... aby mi swojem wstawieniem się za mym mężem i Ojcem dzieci Feliksem Waligórskim o pomoc przyjść raczył ...
w najgłębszej pokorze
Teofila Waligórska
Mogiłę w Wolicy do okresu II wojny odwiedzała rodzina z Krakowa. Obecnie ślady mogiły żony uczestnika powstania 1863 roku i zesłańca, ulegają zatarciu.
uzupełnienie z dn. 27.12.2007 r.
Wygląd mogiły Teofili Waligórskiej w Wolicy - grudzień 2007 r.
W roku 2007 dr Maria Mazaraki z Krakowa przeprowadziła prace remontowe przy mogile Teofili Waligórskiej. Zostało odbudowane wygrodzenie na czterech kamiennych słupkach. Płyta nagrobna została poddana pracom renowacyjnym - odzyskano czytelny napis:
D. O. M. / Ś. p. / TEOFILA Z ŁAGOWSKICH / Waligórska przeżywszy lat 51 / zmarła w dniu 1 Października / 1863 r.
Na płytę nagrobną została obecnie wprowadzona dodatkowa, bardzo czytelna, płyta z czarnego granitu, na której zawarto dodatkowe informacje:
D. O. M. / Teofila z Łagowskich / Waligórska przeżywszy lat 51 / sanitariuszka ranna w bitwie / pod Górami 18.VI.1863 r. / po długich cierpieniach zmarła/ w dniu 1 Października 1863 r.
Podczas prac konserwatorskich odczytano z płyty nagrobnej rok zgonu Teofili Waligórskiej jako 1863. Stoi to w sprzeczności z odczytem Aktu Zgonu Nr 16/1868, gdzie zapisano, że zmarła 1 Października roku 1868.
Mogiła Teofili Waligórskiej - stan: wrzesień 2012 r.
Podczas pobytu w lipcu 2014 r. stwierdziłem, że z kamiennej płyty nagrobnej Teofili Waligórskiej została zdemontowana, umieszczona tam dodatkowo, czarna płytka granitowa, zawierająca czytelne informacje o zmarłej.
góra strony
3. Grobowiec Mazarakich
Na cmentarzu w Wolicy (od wejścia - aleją na wprost) murowany grobowiec Mazarakich - patriotycznej rodziny z Przecławki, która czynnie uczestniczyła w powstaniu.
Nad zamurowanym otworem wejściowym do grobowca, na kamiennej tablicy herbowej, słabo zachowany napis:
GRÓB / RODZINY / MAZARAKICH
Grobowiec głęboko wrasta w ziemię.
Uzupełnienie z dn. 27.12.2007 r.
W roku 2007 dr Maria Mazaraki przeprowadziła prace remontowe przy grobowcu. Dodatkowo umieszczono nową tablicę granitową z wyrytym napisem:
GRÓB / RODZINY / MAZARAKICH
Wygląd grobowca Mazarakich w Wolicy - grudzień 2007 r.
Wygląd grobowca Mazarakich - wrzesień 2012 r.
góra strony
4. Epitafia Mazarakich
W kościele parafialnym znajdują się dwie okazałe tablice marmurowe poświęcone rodzinie Mazarakich:
1./ D. O. M. / Ś. P. / FRANCISZEK NEWLIN / MAZARAKI / OFICER B. WOJSK POL. / ZM. D. 30 MARCA 1896 R. / PRZEŻYWSZY LAT 86.
2./ D .O. M. / † / Ś. P. / ELEONORA MAZARAKI / PRZEŻYWSZY LAT 76 / ZM. 13 STYCZNIA 1892 R.
Patriotyczna rodzina Mazarakich wspierała działania powstańcze, ich dwór w pobliskiej Przecławce był stałym oparciem dla powstańców.
Franciszek Newlin Mazaraki, oficer wojsk polskich w powstaniu listopadowym, w powstaniu styczniowym jest w organizacji narodowej, uczestniczy w przerzucie zaopatrzenia i powstańców z Galicji.
Jego żona, Eleonora, jest również zaangażowana w patriotyczną działalnośc - m.in. pełni opiekę przy rannych powstańcach w szpitalu w Pińczowie.
Ich synowie: Jan i Aleksander (biogram w miejscowości Kocina) biorą bezpośredni udział w powstańczych walkach.
Jan Newlin Mazaraki (1840 - 1922), ukończył gimnazjum w Kielcach, przed powstaniem jest oficerem w wojsku rosyjskim, z którego 10.II.1863 ze Stopnicy ucieka do Galicji. Pierwsza próba przejścia do Królestwa, pod komendą Grekowicza, kończy się potyczkę na granicy w Szklarach 9 kwietnia, w wyniku której został ranny i uwięziony przez Austriaków. Udaje mu się uciec, i dnia 7 maja 1863 r. wraz z Z. Chmieleńskim dociera w rejon Chrobrza.
Jest w kawalerii Bończy, walczy pod Górami 18.VI.1863, a następnie jest dowódcą plutonu u Z. Chmieleńskiego.
W roku 1888 napisał Pamiętnik i wspomnienia, w którym zawarł swoje przeżycia z okresu powstania styczniowego. Obok relacji o licznych potyczkach i bojach, wspomina również J.N. Mazaraki, że przez pewien okres czasu jest razem z bratem:
... Do obozu w Kątach przybył brat mój Aleksander, będący przedtem w oddziale konnym Morbitzera (Kosy), po rozbiciu tego oddziału dotarł chłopiec do Chmieleńskiego i odtąd był już razem ze mną, i Chmieleński przydzielił go do mojego plutonu w randze podporucznika; wyręczał mnie też w czynnościach służbowych, gdyż rana bagnetem mi w Białej zadana, jakkolwiek lekka, była jednak dosyć dokuczliwa i na koniu jeździć nie dozwalała. ...
Opisał też otrzymanie nominacji od gen. J. Bosaka:
... Wszedłszy do pokoju widzę przy stole siedzących Bosaka, Chmieleńskiego, majora Markowskiego, rotmistrza Prędowskiego i trzech adiutantów ... a jenerał, trzymając w ręku jakiś papier, w te przemówił słowa: "Poruczniku Janie Mazaraki, w imieniu Rządu Narodowego mianuję cię rotmistrzem w pułku jazdy krakowskiej! Znane mi jest męstwo twoje, godne dobrego żołnierza, i poświęcenie dla ojczyzny, godne dobrego Polaka ...".
Od października 1863 do marca 1864, w stopniu rotmistrza, dowodzi samodzielnym oddziałem walczącym w rejonie Miechowa i Olkusza. Był trzykrotnie ranny w walkach. Po upadku powstania zmuszony jest opuścić rodzinną Przecławkę na Ponidziu i osiada w Galicji.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, Jan Newlin Mazaraki, po przeprowadzonym postępowaniu kwalifikacyjnym, został wpisany do IMIENNEGO WYKAZU WETERANÓW POWSTAŃ NARODOWYCH 1831, 1848 I 1863 ROKU (Dz. Personalny Nr 10/1921 poz. 1420), otrzymał potwierdzenie posiadanego stopnia oficerskiego. W dniu 5 sierpnia 1921 r. Naczelnik Państwa marszałek Józef Piłsudski dokonał aktu wręczenia odznaczeń dla 42 weteranów 1863 roku. W grupie tej Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari 5 klasy (nr 4301), otrzymał rtm. weteran Jan Newlin Mazaraki.
góra strony
ostatnia aktualizacja:
31-12-2014 , 11:40
|
|
