Katedra kielecka

1. Tablica Sybiraków

   Na zewnętrznej, południowej ścianie katedry, w roku 1998 została umieszczona metalowa tablica. Na tablicy, pod stylizowaną sylwetką orła, zawarto tekst:

ŚWIĘTEJ PAMIĘCI / NIE ZLICZONYCH OFIAR SYBIRU / PATRIOTÓW I ŻOŁNIERZY / KONFEDERACJI BARSKIEJ / 1768 / INSUREKCJI KOŚCIUSZKOWSKIEJ / 1794 / TOWARZYSTWA PATRIOTYCZNEGO / 1822 - 1824 / POWSTANIA LISTOPADOWEGO / 1830 / SPISKU KS. PIOTRA ŚCIEGIENNEGO / 1844 / OKRESU PRZED POWSTANIEM / STYCZNIOWYM I PO POWSTANIU / 1863 / WIĘZIONYCH, DEPORTOWANYCH / I POMORDOWANYCH PRZEZ NKWD / 1939 - 1954 / POLECA BOGU I PAMIĘCI PRZYSZŁYCH POKOLEŃ / ZWIĄZEK SYBIRAKÓW / KIELCE 1998 r.

   Ocenia się, że w wyniku powstania styczniowego ok. 38 tys. Polaków zostało skazanych na katorgę i osiedlenie na Sybirze. W tej grupie byli również mieszkańcy Kielc. Wielu z nich oddało tam życie.

   Na kieleckich cmentarzach zachowały się mogiły niektórych uczestników powstania styczniowego 1863 - zesłańców, którym udało się powrócić z Sybiru:
- ks. Grzegorz Michalski wrócił po 36 latach zesłania;
- Teodor Kłodawski - wrócił po 23 latach;
- Andrzej Jakóbkiewicz - powrócił po 17 latach;
- Walery Nowodworski - powrócił po 15 latach katorgi;
- August Zagrodzki - powrót po 10 latach Sybiru.

góra strony

2. Epitafium - ks. bp. Tomasz Kuliński

W płd. nawie bocznej (obok obrazu MB Łaskawej) umieszczono epitafium marmurowe z wizerunkiem zmarłego. Poniżej napis:

D. O. M. / THOMAS THEOPHILUS / KULIŃSKI S. TH. C. / SOLIO PONTIF. ASSIS COMES ROMANUS / ORDINUM EQUES. / N. 20.XII.1823, ORD. 12.VIII.1849 A. / POST FATA EPPI M. MAJERCZAK. / VICAR. APOST. 1870 A. EPPUS SATAL. 1872 A. / RESTITUTA DIOECESI 1883 A. / EPPUS KIELCENSIS. / INGENII INSIGNIS, LINGUAR, / SCIENTIARO, EXIMIE GNARUS. / SOCIET. MUNIFICEN. BENEFACTOR. / SACELLUM HOC SSMI AUXIT DECORAVITO, / ADVERSA PLURIMA FORTITER TULIT. / PASTOR VIGILANTISSIMUS. / † 8.I.1907 A. / IN HYPOG. CATHED. DEPOSITUS. / REQ IN PACE. / MONUM HOC CLERUS POSUIT.

Ks bp. Tomasz Teofil Kuliński (20.12.1823 - 8.01.1907) - od 1851 r. pełnił funkcję profesora w Seminarium Duchownym w Kielcach.

   W roku 1861 został wybrany do rady powiatowej, ciała samorządowego utworzonego w ramach reform A. Wielopolskiego. Brał udział w patriotycznej pielgrzymce do Jędrzejowa, podczas której w Chęcinach nastąpiło głośne bratanie się z ludnością żydowską. Wykładał religię w utworzonej w Kielcach szkole rzemieślniczej, która przygotowywała młodzież do powstania.

   Brał udział w zjeździe duchowieństwa kieleckiego we Wrocieryżu. W okresie powstania był doradcą biskupa Majerczaka.

   Od roku 1870 biskup kielecki. Po śmierci został pochowany w podziemiach katedry kieleckiej.

góra strony

3. Epitafium - ks. bp. Maciej Majerczak.

W płn. nawie bocznej epitafium marmurowe z wizerunkiem zmarłego. Napis:

D. O. M. / IN HYPOGAEO H.T.P.M. MATHIAS MAJERCZAK / EPISKOPUS IENCENSIS INS. COL. KIELC DEKANUS / PARTIS DIOEC. CRACOV IN REGNO POLONIAE / ADMINISTRATOR ET WICARIUS APOSTOLICUS / REQUIESCIT VIR PIETATE ET MUNIFICENTIA / PRAESTANS HUMILITATIS SIMPLICITATISQUE / EVANGELICAE AMANS - SEMPER OMNIBUS / SINE ULLO DISCRIMINE CDERO POPULOQUE / DIVITI PAUPERIQUE FACILIS AD SUM TANNQUAM / PATREM ADITUS PATEBAT TOTA VITA BONUM / ECCLESIAE PROPOSSE TUEBATUR / HUNGARIAE 1800 AN NATUS OBIIT / KIELCIIS 23 SEPTEMBR IS 1870 AN / REQUIESCAT IN PACE.

W kruchcie katedry znajduje się marmurowa tablica upamiętniająca, wykonane staraniem ks. M. Majerczaka, roboty w budynku kościoła.

Epitafium ks. biskupa M. Majerczaka oraz tablica upamiętniająca wykonane Jego staraniem prace w katedrze kieleckiej.

Ks. bp. Maciej Majerczak (23.II.1800 - † 23.09.1870) urodził się w miejscowości Stara Wieś w gm. Preszow, jako syn Wojciecha i Marii z d. Varadzy. Uczył się w Starej Wsi, w gimnazjum w Preszewie. Od 1818 r. jest w Seminarium Duchownym w Kielcach, od roku 1820 studiuje teologię na Uniwersytecie Warszawskim.Święcenia kapłańskie otrzymał w Warszawie w 1823 r. Zostaje profesorem Seminarium w Kielcach, od 1827 mianowany dyrektorem Seminarium. Od 1830 r. jest administratorem parafii Cierno, od r. 1831 został proboszczem w Stopnicy.

   W r. 1849 został mianowany administratorem i wikariuszem apostolskim diecezji kieleckiej. Celebrował w lecie 1862 uroczystości w Jędrzejowie, w których uczestniczyło wiele patriotycznych pielgrzymek z diecezji kieleckiej, brał udział w patriotycznej manifestacji na Świętym Krzyżu 14 września 1862 r.

   W listopadzie 1862 roku otrzymał godność biskupią. Zawdzięczał to Wielopolskiemu, w związku z tym starał się wyciszyć rewolucyjne nastroje wśród kleru (m.in. wystosował list pasterski w styczniu 1863 r.).

   Udzielał poparcia manifestacjom patriotyczno-religijnym, a poprzez wpływ na gen. Czengierego łagodził wyroki skazanym, udzielał pomocy potrzebującym, upominał się o wydanie zwłok straconych powstańców, sprzeciwiał się zamianie kościoła św. Wojciecha na cerkiew. Ratował kapłanów przed więzieniem i zsyłką na Sybir.

   Zmarł 25 września 1870 r. i został pochowany w podziemiach katedry kieleckiej.

góra strony

4. Epitafium - ks. Franciszek Brudzyński.

W płn. nawie bocznej epitafium marmurowe z podobiznę zmarłego. Poniżej zdjęcia umieszczono napis:

FRANCISCUS â PAULO/ BRUDZYŇSKI / VICARIUS CAPITULARIS, PROTONOTARIUS / APOSTOLICUS, PRAELATUS DECANUS CAPITULI / CATHEDRALIS, VISITATOR MONASTERIORUM, / PRAEPOSITUS CURATUS IN DALESZYCE. / MUNERA PRAECEPTORIS RELIGIONIS / IN SCHOLA REALI KIELCIIS PER XV ANNOS, / CONCIONATORIS CATHEDRALIS PER XX ANNOS / OBIBAT. DISCIPULIS DEVOTISSIMUS / PAROCHIANIS VALDE AMABILIS OMNIBUS / GRATISSIMUS AC NOTISSIMUS. VIR / PRUDENTIA, DEVOTIONE ZELO SACERODTALI. / ASSIDUO LABORTE, SINGULARI INTEGRITATE / VITAE AC SIMPLICITATE EVANGELICA / INSIGNIS ATQUE OMNIBUS EXEMPLAR. / NATUS DIE I APRILIS AN 1829 / IN LUBORZYCA / OBIIT KIELCIIS D. 14 IUNII 1909 AN.

Ks. Franciszek Brudzyński (1 IV 1829 - † 14 VI 1909) urodził się w Luborzycy, jako syn Hiacynta i Magdaleny z Łopackich. Ojciec, wywodzący się ze stanu szlacheckiego, był dzierżawcą majątku donacyjnego. Uczył się początkowo w rodzinnym domu, następnie w Pińczowie (1839 - 1843). Od roku 1846 uczy się w gimnazjum w Warszawie, w 1846 przenosi się do gimnazjum w Radomiu. W roku 1847 wstąpił do seminarium duchownego w Kielcach. Dnia 27.VI.1852 r. otrzymuje święcenia kapłańskie.

   Od roku 1853 jest nauczycielem religii w szkole realnej w Kielcach. Prefekt kieleckiego gimnazjum, był członkiem organizacji "czerwonych". Gdy w kwietniu 1861 roku zawiązano w Kielcach Komitet Bezpieczeństwa, ks. F. Brudzyński jest w jego składzie, zaś do składu utworzonej Straży Porządkowej wchodzą podopieczni prefekta - uczniowie starszych klas kieleckiego gimnazjalnych.

   Na odpust do kościoła św. Krzyża na Łysej Górze 14 IX 1862 r. poprowadził ks. Brudzyński pielgrzymkę z Kielc, w której uczestniczyło 6 kleryków.

   Odbierał przysięgę konspiracyjną od uczniów gimnazjum; pod jej wpływem wielu z nich poszło do powstania. Nadawał ton manifestacjom, które miały miejsce w czasie pogrzebu zmarłego z ran powstańca z partii Langiewicza, za co był aresztowany.

   W roku 1867 został zmuszony do ustąpienia ze stanowiska nauczyciela. Od roku 1862 r. przez 21 lat był kaznodzieją kolegiaty i katedry kieleckiej. Od roku 1901 był proboszczem w Daleszycach (ale mieszkał w Kielcach). Po śmierci bpa T. Kulińskiego zostaje wybrany przez członków kapituły katedralnej administratorem diecezji kieleckiej. Urząd ten pełni aż do śmierci. Zmarł w Kielcach 14 czerwca 1909 r.

   Spoczywa w grobowcu księży kanoników w kw. 5A na Cmentarzu Starym w Kielcach.

góra strony

5. Witraż - św. Brat Albert.

W płn. nawie bocznej kieleckiej katedry znajduje się witraż przedstawiający Adama Chmielowskiego - św. Brata Alberta.

Witraż wykonano wg obrazu Leona Wyczółkowskiego "Portret Brata Alberta z dzieckiem". Poniżej sylwetki św. Brata Alberta, umieszczony jest napis:

ŚW. BRAT / ALBERT / CHMIELOWSKI // OFIAROWAŁ / WALDEMAR / KRYŚ

Św. Brat Albert, jeszcze jako Adam Chmielowski, wyruszył do powstania z partią Frankowskiego z Puław. Po bitwie pod Słupczą i Dwikozami, dotarł pod Święty Krzyż pod rozkazy M. Langiewicza. Przeszedł z wojskiem Langiewicza szlak bojowy od Świętego Krzyża, poprzez Małogoszcz, Goszczę, Chroberz, po bitwę pod Grochowiskami 18 marca 1863 roku. Pełnił wówczas funkcję konnego adiutanta gen. M. Langiewicza. I podobnie jak dyktator, po bitwie na Grochowiskach, Adam Chmielowski udaje się do Galicji.

   Został internowany przez Austriaków, ale udało mu się uciec. Jesienią 1863 roku ponownie powraca do powstania - jest w oddziale płk. Z. Chmieleńskiego. Uczestniczy w bitwie pod Mełchowem 30 września 1863 r. W czasie bitwy granat ubił pod nim konia, on sam został poważnie zraniony w lewą nogę. Ranny został pojmany przez wroga. Gdy wdała się gangrena, lekarz w warunkach polowych, bez narkozy, amputuje mu nogę.

   Trafił do więziennego szpitala w Koniecpolu, skąd (chyba za łapówkę) udało się zabrać rannego. Zagrożony zsyłką na Sybir - opuszcza kraj i udaje się do Paryża. Po próbach studiów technicznych a następnie po studiach malarskich (które realizował dzięki prywatnemu stypendium hr. Włodzimierza Dzieduszyckiego), powraca do kraju.

   Szuka swojej drogi życiowej: podejmuje nieudaną próbę wstąpienia do zakonu oo. jezuitów. Wrażliwy na nędzę i ubóstwo, wstępuje do III Zakonu świętego Franciszka, tzw. tercjarzy. Prowadzi bardzo aktywną działalność charytatywną na Podolu. Niechętne władze carskie zmusiły go, pod groźbą Sybiru, do opuszczenia Podola. Przenosi się do Krakowa i tu rozwiją swą działalność opiekuńczą, otaczjąc opieką nędzarzy, włóczęgów, ludzi bezdomnych, uliczników: zakłada noclegownie, ogrzewalnie.

   W roku 1888 zakłada Zgromadzenie Braci Posługujących Ubogim III Zakonu św. Franciszka - popularnie zwano ich albertynami. Wyczerpany trudami życia, zmarł 25 grudnia 1916 roku w pustelni na Kalatówkach.

   Ojciec Święty Jan Paweł II w dniu 22 czerwca 1983 roku ogłosił go błogosławionym. W dniu 12 listopada 1989 roku został kanonizowany.

   (Zob. też hasła: Igołomia, Mełchów, Koniecpol, Grochowiska, Busko Zdrój).

góra strony

6. Witraż - św. Rafał Kalinowski.

   W płn. nawie bocznej katedry, obok witraża św. Brata Alberta, znajduje się witraż przedstawiający św. Rafała Kalinowskiego. Nad sylwetką świętego umieszczony napis:

DAR DANIELI I STANISŁAWA SIKORÓW / ŚW. RAFAŁ KALINOWSKI

Św. ojciec Rafał - Józef Kalinowski urodził się w Wilnie 1 września 1835 r. Studiował w Instytucie Szlacheckim w Wilnie, w Akademii Inżynierii Wojskowej w Petersburgu, uzyskał tytuł inżyniera i stopień porucznika. W roku 1859 współpracował w projektowaniu linii kolejowej Kursk - Kijów - Odessa.

   W r. 1863, gdy wybuchło powstanie styczniowe, jako kapitan sztabu pracował wówczas przy rozbudowie twierdzy w Brześciu nad Bugiem. Zwolnienie z wojska rosyjskiego uzyskał na koniec maja 1863 r. Rząd Narodowy powierzył mu prowadzenie Wydziału Wojny w Wilnie. We Wspomnieniach 1835 - 1877 podał informacje o udziale w powstaniu narodowym:
... Ostatnich dni maja czy pierwszych dni czerwca 1863 stanąłem na koniec w Wilnie, gdzie Murawjew, jako absolutny mocarz, rządy sprawował ...
   Obejmując pamięcią czasy pobytu mego w Wilnie w tymczasowym okresie życia i zajęcia, tj. od końca (podług starego kalendarza) maja do 13 marca 1864, w którym dniu mnie uwięziono, niewielem co mógł sprawiać bezpośrednio w dziedzinie walki orężem. Najbardziej krążyło wszystko około niesienia pomocy, gdzie był możebny ratunek ...

   J. Gieysztor (Pamiętniki ...), który w Rządzie Narodowym był prezesem Wydziału zarzadzającego prowincjami Litwy, tak pisze o Józefie Kalinowskim:
... Podczas powstania był czynny zwłaszcza przy końcu ruchu zbrojnego, jako kierownik wydziału wojskowego na Litwie, skutkiem czego 13 marca 1864 roku uwięziony został w Wilnie, a następnie wywieziony na Syberje do Usola. ...

   Opisuje Józef Kalinowski, jak po przeprowadzonym śledztwie - ... wyrok o skazaniu mnie na karę śmierci przez sąd wojenny wydano. Za staraniem wielu osób, złagodzono surowość kary:
Wyrok na mnie zapadł: dziesięć lat do robót fortecznych. Tej kary najbardziej się bałem, więcej niż katorgi, tj. więcej niż ciężkich robót, i Bóg w dobroci swojej mnie od niej uchronił. Z powodu przeładowania fortecznych aresztanckich rot w Omsku wysłano mnie z Tobolska dalej do ciężkich robót we wschodniej Syberii.

   W r. 1874, ... po dziesięciu latach wygnania udzielone mi zostało pozwolenie powrotu do kraju, właściwie tylko do Królestwa Polskiego, wyłączono bowiem w amnestii Litwę i Ruś. Wyjechał do Paryża, w r. 1877 wstąpił do zakonu karmelitów bosych w Grazu w Austrii i przyjął imię zakonne brat Rafał. Po złożeniu ślubów zakonnych studiował teologię na Węgrzech, a święcenia kapłańskie otrzymał w Czernej koło Krakowa 15.I. 1882 r.

   Zmarł 15 listopada 1907 r., w klasztorze w Wadowicach, który założył i którego był wtedy przeorem. Został pochowany na cmentarzu klasztornym w Czernej. Za życia i po śmierci cieszył się wielką sławą świętości, był czczony przez cały lud.

   Papież Jan Paweł II w dniu 22 czerwca 1983 r. beatyfikował o. Rafała Kalinowskiego w Krakowie, zaś 17 listopada 1991 r. dokonał ceremonii kanonizacyjnej.

   W zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie znajduje się prezentowane tu zdjęcie Józefa Kalinowskiego jako oficera wojska rosyjskiego. Natomiast w Pamiętnikach Gieysztora znajduje się przedstawione powyżej zdjęcie J. Kalinowskiego z katorgi syberyjskiej.

góra strony

7. Epitafium - Antoni Andrzejowski.

W kruchcie płn. nawy bocznej (obecnie kaplica MB) umieszczono epitafium marmurowe ze zdjęciem. Poniżej zdjęcia znajduje się napis:

Ś. P. ANTONI / ANDRZEJOWSKI / DOKTÓR MEDYCYNY B. LEKARZ . KIELC / UR. W KRAKOWIE 13 WRZEŚNIA 1807 / UM. W KIELCACH 9 SIERP. 1883 / SŁUŻYŁ BOGU, KRAJOWI, BLIŹNIM. / MIŁOWAŁ PRAWDĘ I SPRAWIEDLIWOŚĆ. / PRZYJACIELE, KOLEDZY, RODZINA, KŁADĄ TEN KAMIEŃ JAKO PAMIĄTKĘ 53 LETNIEJ / CICHEJ A POŻYTECZNEJ PRACY ZMARŁEGO, / PROSZĄC O ANIOŁ PAŃSKI ZA JEGO DUSZĘ.

   W dole tablicy jest sygnatura:
A. OLESIŃSKI W WARSZAWIE

   Obecnie tablica jest przysłonięta nowym wystrojem kaplicy MB Różańcowej.

   Antoni Andrzejowski pochowany jest w grobowcu rodzinnym w kw. 12D na Cmentarzu Starym w Kielcach - tam zamieszczono notkę biograficzną.

góra strony

8. Epitafium - ks. Józef Ćwikliński.

W kruchcie płn. nawy bocznej (w której obecnie urządzono kaplicę MB) epitafium marmurowe. Pod wyblakłym, mało zauważalnym zdjęciem, na białej tablicy znajduje się napis:

D. O. M. / JOSEPHO ĆWIKLIŃSKI / CAHTEDRAE KIELCENSIS PRAELATO / SCHOLASTICO, DECANO FORANEO / KIELCENSI ECCLESIAE PAROCHIALIS / IN CHĘCINY PRAEPOSITO CURATO / JUBILATO, AN. 78 D. 16 SEPTEMBRIS 1894 A. / IN DOMINO DEFUNCTO, OMNIBUS CHARO. / ORETUR PRO EO.

   Sygnatura na epitafium:
FABRYKA WYROB. MARM. W KIELCACH 1896 R.

   Epitafium ks. J. Ćwiklińskiego jest obecnie zasłonięte nowym wystrojem kaplicy MB Różańcowej.

   Ks. Józef Ćwikliński pochowany jest w grobowcu księży kanoników w kw. 5A na Cmentarzu Starym - tam zamieszczono notkę biograficzną.

góra strony

9. Tablica - Ignacy Zagłoba Smoleński.

W kruchcie płn. nawy bocznej (gdzie obecnie urządzono kaplicę MB) epitafium marmurowe, klasycystyczne, z otworami na zdjęcia. Poniżej umieszczono napis:

D. O. M. / Pamięci IGNACEGO ZAGŁOBY / SMOLEŃSKIEGO / Obywatela miasta Kielc / w d. 29 Sierpnia 1873 / w wieku lat 77 i żony jego / z WYSZYŃSKICH / ELEONORY SMOLEŃSKIEJ / w d. 27 lipca 1880 w wieku lat 79 / zmarłych wdzięczne dzieci poświęcają / prosząc o westchnienie / za dusze Ich do Boga.

Tablica Smoleńskich jest obecnie zasłonięta nowym wystrojem kaplicy MB Różańcowej.

Mogiła Smoleńskich z okazałym żeliwnym pomnikiem nagrobnym znajduje się w kw. 10C na Cmentarzu Starym w Kielcach - tam zamieszczono notkę biograficzną.

góra strony

NA START

ostatnia aktualizacja: 5-01-2015 , 11:01