Kościoły kieleckie

KOŚCIÓŁ ŚW. KAROLA BOREMEUSZA na KARCZÓWCE

1. Tablica upamiętniająca bernardynów z Karczówki.

   W przedsionku kościoła św. Karola Boromeusza została wmurowana marmurowa tablica upamiętniająca duszpasterską i patriotyczną posługę ojców bernardynów w okresie ich pobytu na Karczówce. Na tablicy znajduje się napis:

DOM
ORDINI FRATRORUM MINOREUM DE OBSERVANTIA /
OO. BERNARDYNOM PROWINCJI MAŁOPOLSKIEJ, /
CONVENTUS RECOLLECTIONIS KIELCENSIS AD SEDES /
S. CARLI BORROMAEI /
ZAKONNIKOM KLASZTORU NA KARCZÓWCE /
ZA LATA 1631 - 1864 - 1914 /
POSŁUGI DUSZPASTERSKIEJ I KAZNODZIEJSKIEJ, /
DZIAŁALNOŚCI PATRIOTYCZNEJ I MARODOWEJ, /
OFIAR ŻYCIA I WOLNOŚCI, ZŁOŻONYCH W CZASIE /
POTOPU SZWEDZKIEGO 1655, /
POWSTANIA LISTOPADOWEGO 1831, /
POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 - 1864. /
ZA LATA OPIEKI NAD KOŚCIOŁEM I KLASZTOREM. /
TWÓRCOM KIELECKIEJ KALWARII /
XVII W. DROGI KRZYŻOWEJ. /
PAMIĘCI O. KOLUMBINA TOMASZEWSKIEGO /
SAMOTNEGO OPIEKUNA KOŚCIOŁA I KLASZTORU /
W LATACH 1864 - 1914 /
BÓG ZAPŁAĆ /

KARCZÓWKA 2010 /

KIELCZANIE /
STOWARZYSZENIE OCHRONY I TRADYCJI /
GENIUS LOCI "KARCZÓWKA" /

Poświęcenia tablicy upamiętniającej bernardynów z Karczówki
dokonał ks. Jan Oleszko, rektor kościoła pallotynów na Karczówce.

    W dniu 20 lutego 2011 r. po uroczystym nabożeństwie, tablica pamiątkowa została odsłonięta i poświęcona. Planuje się umieszczenie w bezpośrednim sąsiedztwie tej tablicy - medalionu przedstawiającego o. Kolumbina Tomaszewskiego (opis znajduje się pod adresem: Kielce - Tablice pamiątkowe cz. 2, poz. 9).

   Kościół pw. św. Karola Boromeusza (patrona chroniącego przed morowym powietrzem) wzniesiony był w r. 1628 przez bp. Marcina Szyszkowskiego w podzięce za to, że mieszkańców Kielc ominęła epidemia cholery. W r. 1631 został przekazany zakonowi bernardynów. Przy kościele wzniesiono również zabudowania klasztorne.

   Ponad 200 lat bernardyni pełnili tu posługę duszpasterską. Wspierali również ludność w trudnych okresach naszej historii:
- podczas potopu szwedzkiego w r. 1655, kiedy to tutejszy kościół został ograbiony;
- podczas powstania listopadowego 1831 r.
- w okresie powstania styczniowego 1863 - 1864 r.

   Bernardyni z Karczówki wykazali się dużym zaangażowaniem i patriotyczną postawą w czasie powstania narodowego 1863 - 1864. Już w okresie religijno - patriotycznych demonstracji, poprzedzających wybuch powstania styczniowego, Karczówka spełniała ważną rolę dla mieszkańców Kielc. Dnia 15 sierpnia 1861, z okazji rocznicy unii polsko-litewskiej, po uroczystym nabożeństwie w kieleckiej kolegiacie, wyruszyła pielgrzymka do klasztoru bernardynów na Karczówce. Odprawiono tu nabożeństwo, a dla upamiętnienia poległych w warszawskich demonstracjach, wierni pod klasztorem usypali kopczyk ziemny, na którym wbito prosty krzyż dębowy i zawieszono cierniową koronę.

   Ojcowie bernardyni współdziałali z tworzącą się organizacją narodową. Dlatego też Karczówka została wybrana na miejsce koncentracji spiskowców z Kielc, Białogonu, Czarnowa, Posłowic i Dymin przed planowanym atakiem na garnizon wojsk rosyjskich w nocy 22 / 23 stycznia 1863 r.

   Tu, na Karczówce, bernardyni odbierali od powstańców przysięgę na wierność rządowi narodowemu i udzielali im błogosławieństwa przed podejmowaną walką o niepodległość Polski.

   W klasztorze na Karczówce, 9-ciu bernardynów, z gwardianem Sylwestrem Grzybowskim oraz Arsenim Kawczyńskim, Wiktorynem Sikorskim, Wincentym Lisowskim, Kolumbinem Tomaszewskim, Spirydionem Stangierskim utworzyli punkt kontaktowy dla powstańców. Tą drogą docierali do Kielc kurierzy rządu narodowego. Tu udzielano też pomocy powstańcom, leczono rannych, a zmarłych z ran grzebano za murem klasztoru.

   Stąd do powstania poszedł bernardyn Antoni Majewski, który został kapelanem w oddziale Dionizego Czachowskiego. Jego dalszy los jest nieznany, podobno zginął w bitwie na Grochowiskach.
Uwaga: poległy w bitwie na Grochowiskach w dniu 18 marca 1863 r. zakonnik Antoni Majewski, pochowany następnie na cmentarzu w Busku Zdroju, pochodził z zakonu o.o. reformatów w Stopnicy. I nie należy go mylić z bernardynem Antonim Majewskim z Karczówki. Pełne wyjaśnienie podano przy haśle: Busko Zdrój.

   W roku 1864, w ramach represji za udział w powstaniu narodowym, zaborca zlikwidował klasztor bernardynów na Karczówce. Represje dotknęły również poszczególnych zakonników. Jak podaje Jabłońska-Deptyła (Materiały do zaangażowania patriotycznego ...): gwardian z Karczówki o. Sylwester Grzybowski za udział w powstaniu zapłacił 50 rbs. kontrybucji i został w 1864 r. wraz z bratem-laikiem Spirydionem Stangierskim, przeniesiony do klasztoru w Wielkiej Woli; wikary Arseni Kawczyński był aresztowany i więziony w Warszawie; do więzienia w Modlinie trafił Wincenty Lisowski, kaznodzieja z Karczówki, później w Lublinie; kaznodzieje: Wiktoryn Sikorski i Martynian Marszewski v. Maszewski byli oskarżeni o udział w powstaniu.

    Władze rosyjskie pozostawiły na Karczówce tylko jednego zakonnika - Kolumbina Tomaszewskiego, który dożywotnio miał opiekować się kościołem i budynkami klasztornymi. Ojciec Kolumbin samotnie, przez 50 lat, do momentu swojej śmierci w roku 1914, troszczył się, aby zachował się ten kościół - świadek naszej wiary i historii ojczystej. Notka biograficzna Kolumbina Tomaszewskiego podana jest przy prezentacji zachowanej mogiły na Cmentarzu Nowym w Kielcach.

Odsłonięcie pamiątkowej tablicy 20 lutego 2011 r.

wprowadzono w lipcu 2011 r.

Uzupełnienie z 12.O2.2012 r.

Staraniem Stowarzyszenia Ochrony Tradycji GENIUS LOCI "KARCZÓWKA" oraz Stowarzyszenia Ochrony Dziedzictwa Narodowego w Kielcach, gipsowy medalion z podobizną ks. Kolumbina Tomaszewskiego, który przez wiele lat znajdował się na budynku przy ul. Okólnik na kieleckim Pakoszu (zob. hasło: Kielce - Tablice pamiątkowe pkt.9), po wykonanych pracach konserwatorskich, został umieszczony w przedsionku kościoła św. Karola Boromeusza, nad tablicą upamiętniającą bernardynów z Karczówki.

W niedzielę, dnia 12 lutego 2012 r., po uroczystej mszy św. sprawowanej przez przybyłych bernardynów z Krakowa: O. Jarosława Kanię, prowincjała krakowskiego i O. prof. Wiesława Murawca oraz rektora kościoła pallotynów na Karczówce ks. Jan Oleszko SAC, dokonano poświęcenia wmurowanego medalionu O. Kolumbina Tomaszewskiego, ostatniego bernardyna z Karczówki.

Medalion z podobizną O. Kolumbina Tomaszewskiego -
aktu poświęcenia dokonuje krakowski prowincjał bernardynów O. Jarosław Kania

góra strony

KOŚCIÓŁ SEMINARYJNY pw TRÓJCY ŚWIĘTEJ

2. Tablica - KOLEGOM POLEGŁYM.

W przedsionku kościoła Trójcy Świętej znajduje się marmurowa tablica zawierająca wykuty tekst:

KOLEGOM POLEGŁYM W WALKACH / ZA WOLNOŚĆ OJCZYZNY / WYCHOWAŃCY B. GIMNAZJUM KIELECKIEGO / Z OKRESU 1864 - 1904 / PAMIĄTKĘ TE KŁADĄ / 8-IX-1924 R.

   W dniu 8 września 1924 roku odbył się zjazd wychowanków Gimnazjum Kieleckiego. Podczas posiedzenia 154 wychowańców szkoły podjęto uchwałę o wnurowaniu w kościele św. Trójcy 3 tablic pamiątkowych, wśród nich tablicy upamiętniającej udział wychowańców szkoły w walkach o wolność ojczyzny - o czym donosiła ówczesna Gazeta Kielecka (7 i 12.IX.1924)

   Masowy był udział uczniów kieleckich w powstaniu styczniowym. Tadeusz Rybkowski tak wspomina (Ludzie z czasów mojej młodości) rok 1863 w kieleckim gimnazjum:
... Było nas w klasie III 43 uczniów, w ciągu niespełna trzech tygodni pozostało 14, reszta poszła w szeregi. W klasach wyższych pozostało zaledwie po kilku i tak wśród wald, dookoła Kielc stacznych ze zmiennym szczęściem, przebyliśmy klasę III i przeszli do klasy IV.

   W oparciu o zgłaszane meldunki rosyjskiemu naczelnikowi wojennemu (A. Massalski Zarys historii szkoły ...) ustalono nazwiska 89 uczniów, którzy w roku 1863 nielegalnie opuścili Kielce udając się do oddziałów Langiewicza, Czachowskiego, Chmieleńskiego, Hauke Bosaka.

   W dokumentach Naczelnika Wojennego Powiatu Kieleckiego (AP Kielce, zesp. 21, sygn. 80) znajduje się "Lista Osób którzy w roku 1863 z niewiadomych przyczyn Miasto Kielce tajemnie opuścili" sporządzona 3/15 Marca 1863 r. przez Prezydenta Miasta. W zestawieniu 86 nazwisk, uczniowie szkół stanowią zdecydowaną większość - jest ich 63. Do powstania udawali się grupami:
6/18 Lutego - 16 uczniów szkół;
13/25 Lutegp - 13 uczniów szkół,
14/26 Lutego - 23 uczniów szkół;
12 Marca - 11 uczniów szkół.

   Do powstania często udają się rodzinnie: bracia Henryk i Władysław Bujalski, Bolesław i Teodor Pietrzykowscy, Jan i Józef Tarczyńscy, Kazimierz i Franciszek Mieszkowscy, Władysław i Seweryn Gasińscy, Ludomir i Stanisław Barzykowscy.

   Znane są ucieczki do powstania Aleksandra Głowackiego (Bolesława Prusa) czy też Gustawa Saskiego (ciotecznego brata Stefana Żeromskiego), który poległ pod Seceminem. Ale w powstaniu biorą udział również najmłodsi uczniowie szkoły - w wieku 12 - 14 lat. Potwierdzeniem jest Raport N^o 2187, z dnia 6/18 czerwca 1863 r. (zesp. 21, w AP Kielce), gdzie odczytujemy:

Do Naczelnika Wojennego Okręgu Kieleckiego
Magistratu Miasta Kielc     Raport

Stosownie do obowiązujących przepisów, pospieszam donieść Jaśnie Wielmożnemu Naczelnikowi Wojennemu zaraportować iż od czasu ostatnio złożonego raportu 29/10 bm. i r. N^o 2179, wydalili się z Miasta bez wiedzy miejscowej Policyi:
1^o Popiel Ignacy, uczęszczający po cywilnemu na nauki jako aspirant do miejscowego seminarium.
2^o Wanicki Andrzej lat 12
3^o Zarembowicz Michał lat 12
4^o Malicki Józef lat 14
5^o Dworzak Wacław lat 15
6^o Chełkowski Leon lat 14
7^o Głowacki Zygmunt lat 14
8^o Nowicki Józef lat 13
9^o Sendler Adolf lat 14
10^o Kowalczewski Stanisław lat 16 liczący
wszyscy uczniowie miejscowego Gimnazjum którzy jak bez wiedzy Policyi, tak i Władzy Szkolnej toż Gimnazyum opuścili. ...

góra strony

3. Tablica - ks. Walenty Witkowski.

   W przedsionku kościoła Trójcy Świętej umieszczona jest marmurowa tablica:
CZCIGODNEMU I KOCHANEMU PROFESOROWI / Ś. P. Ks. W. M. WITKOWSKIEMU / ZMARŁEMU W JĘDRZEJOWIE 24/XII 1897 R. / TEN SKROMNY POMNIK KŁADZIE WDZIĘCZNEM SERCEM / UCZEŃ Ks. J. DOTKIEWICZ D. 4/VII 1913 R.

   Na obrzeżu tablicy umieszczono sygnaturę:
ADAMCZYK W KIELCACH

   Ks. W. Witkowski pochowany jest w grobowcu w kw. 12C na Cmentarzu Starym w Kielcach - tam zamieszczono notkę biograficzna.

góra strony

4. Epitafium - ks. bp. Kazimierz Wnorowski.

W nawie głównej seminaryjnego kościoła Trójcy Świętej znajduje się marmurowe epitafium. Pod podobizną zmarłego księdza zamieszczono napis:
D. O. M. / CASIMIRO WNOROWSKI / NATO CALENDIS MARTIIS MDCCCXVII / ANNO IN OPPIDO ŁĘCZYCA. / PRAELATO SCHOLASTICO INSIGNIS COLEEGIATAE KIELCENSIS / PRAEPOSITO CURATO IN SZANIEC / NEC NON RECTORI SEMINARII DIOECESANI. / DEMUM VII IDUS IULII MDCCCLXXXIII / AN. AD EPISCOPATUM DIOECENSIS LUBLINENSIS EVECTO / XII VERO CALENDAS MAIIAS AN. MDCCCLXXXV DECESSO / VIRO DOCTRINA AC PIETATE CONSPICUO IN DIOECESI / BENE MERITO PROPTER AMDENITATEM SUAVITATEM / QUE MORUM CLERO DIOECESANO POPULOQUE SIN / GULARITER ADAMATO CARISSIMO ET AMANTIS- / SIMO RECTORI GRATI DISCIPULI MONUMENTUM HOC / POSUERUNT.

Ks. bp. Kazimierz Wnorowski urodzony 1.03.1818 w Łęczycy, w roku 1834 skończył szkoły w Kielcach, dokąd dojechał z ojcem, nauczycielem gimnazjalnym. Nizsze święcenia kapłańskie otrzymał w 1838 w Kielcach, wyższe zaś w roku 1841 w Warszawie. Od r. 1842 jest profesorem teologii Akademii Duchownej w Warszawie.

   Od r.1847 jest członkiem tajnego związku, nazwanego później Organizacją 1848 roku. Aresztowany w r.1850 i wysłany na zamieszkanie w guberni wołogdzkiej, pod ścisłym dozorem policyjnym. W latach 1850 do 1856 przebywał w Wołogdzie, następnie w Wielkim Ustiugu. W 1856 powrócił do Królestwa, do Kielc. Nie uzyskał zezwolenia na pracę w seminarium. Przebywał pod dozorem policyjnym jako wikary przy kieleckiej kolegiacie. Od roku 1859 jest proboszczem w Szańcu. Od 1860 został dziekanem dekanatu szydłowskiego.

   Kanonik kielecki był jednym z organizatorów zjazdu księży we Wrocieryżu. Był mężem zaufania duchownych diecezji kielecko-krakowskiej do Komitetu Centralnego Czerwonych 1861/1862. Za pomoc udzielaną powstańcom oraz za udział w manifestacjach patriotycznych otrzymywał kary grzywny.

   Od 1872 r. regens seminarium w Kielcach. W roku 1884 został biskupem lubelskim. Zmarł 29.IV.1885 r. w Lublinie.

góra strony

KOŚCIÓŁ pw ŚWIĘTEGO WOJCIECHA

5. Epitafium - ks. Józef Ćwikliński.

W prezbiterium kościoła znajduje się marmurowe epitafium:
Ś. P. / KSIĄDZ / JÓZEF ĆWIKLIŃSKI / PRAŁAT SCHOLASTYK KATEDRY / KIELECKIEJ / PROBOSZCZ CHĘCIŃSKI / DZIEKAN DEKANATU KIELECKIEGO. / ZMARŁ DNIA 16 WRZESNIA 1894 ROKU / ŻYŁ LAT 78. / PROSI O ZDROWAŚ MARYA. / ŚWIĘTY WOJCIECHU / PRZYCZYŃ SIĘ ZA NIM DO BOGA.

Ks. Józef Ćwikliński pochowany jest w grobowcu księży kanoników w kw. 5A na Cmentarzu Starym.

góra strony

Jak podaje Z. Sabat (Groby powstańcze na cmentarzach kieleckich) - w kruchcie kościoła Św. Wojciecha było marmurowe epitafium z fotografią zmarłego, i zawierające napis:
Ś. P. / FRANCISZEK KSAWERY GAWROŃSKI / DOKTOR MEDYCYNY / NAUKĄ I PRACĄ JEDNAŁ SERCA LUDZI / ŻYŁ LAT 58 / ZMARŁ W KIELCACH DN. 16 KWIETNIA 1890 R. / POKÓJ WIEKUISTY RACZ MU DAĆ PANIE.

Przy pracach remontowych w kościele, przeprowadzonych w latach 80-tych XX w. epitafium zostało usunięte.
Franciszek Gawroński prowadził w latach 1863 - 1864 lazaret powstańczy w Pińczowie.

KOŚCIÓŁ NMP KRÓLOWEJ POLSKI (GARNIZONOWY)

6. KAPLICA PAMIĘCI ŻOŁNIERZA WOJSKA POLSKIEGO.

   W kościele garnizonowym NMP utworzona została KAPLICY PAMIĘCI ŻOŁNIERZA WOJSKA POLSKIEGO.

   W wystroju kaplicy użyto drewniane tablice, na których zawarto najważniejsze daty z dziejów oręża polskiego. Jest też tablica dotycząca powstania styczniowego:

1863  Powstanie styczniowe - R. Traugutt / - wspaniały wzór obrońcy Boga / i Ojczyzny

góra strony

NA START

ostatnia aktualizacja: 5-01-2015 , 11:04