1. Erazm Różycki
Wewnątrz kościoła parafialnego w Mierzwie jest epitafium:
Ś. P. / ERAZM ROLA RÓŻYCKI / WŁAŚCICIEL DÓBR, B. OFICER WOJSK POLSKICH / B. CZŁONEK RADY STANU KRÓLESTWA POLSKIEGO, / B. PREZES DYREKCYI KIELECKIEJ TOWA KRED. ZGO/ URODZONY W ŻERNIKACH DOLNYCH R. 1806 / ZMARŁ W OPATKOWICACH MUROWANYCH D. 4 CZERWCA 1893 R / PROSI O WESTCHNIENIE DO BOGA
Erazm Różycki (1806 - 1893) był przywódcą obozu białych w Kielcach. Należał do organizatorów szkoły rzemieślniczej w Kielcach, która przygotowywała młodzież do zbrojnego powstania.
W Kielcach jest również tablica upamiętniająca prezesa Erazma Różyckiego.
góra strony
2. Mogiły powstańców 1863 r.
Na cmentarzu parafialnym w Mierzwinie jest wydzielony cmentarz wojenny żołnierzy I Wojny Światowej armii austro-węgierskiej i rosyjskiej oraz żołnierzy legionów Piłsudskiego. W żywej tradycji mieszkańców Mierzwina, w kwaterze tej znajdują się również nieoznaczone mogiły powstańców 1863 roku.
W dniu 5 grudnia 1863 r. w lesie Mierzwińskim nastąpiło starcie oddziału Kality - Rębajły z wojskami rosyjskimi. Informację o bitwie znajdujemy w
Raporcie mjr. Rębajły o potyczce pod Mierzwinem:
W obozie pod Szańcem 6 XII 1863
Dnia 5 XII o godz. 6 rano otrzymałem zawiadomienie ... iż Moskwa nadciąga.
... byłem w największym gąszczu zaatakowany przez Moskwę z tyłu mojej kolumny. ...
Nie mogąc w gąszczu rozwinąć mego oddziału, dałem rozkaz czołem mojej kolumny iść naprzeciw Moskwy z bagnetem w ręku. Żołnierz mój pierwszy raz w boju powitany rzęsistym ogniem na drożynie wąziutkiej i w najniekorzystniejszym miejscu, ruszył jednak śmiało naprzód kolumną za rozkazem i przykładem moim i moich oficerów aż do miejsca, gdzie rzadszy las pozwolił nam się rozwinąć. Moskale byli w tym miejscu od nas o 50 kroków. ...
Żołnierz mój, ośmielony jeszcze bardziej przykładem oficerów i cofnięciem się Moskwy z pierwszej pozycji, szedł odważnie naprzód, aż zupełnie rozpędził Moskali. ...
Takim sposobem pędziłem Moskwę przeszło trzy wiorsty lasem aż na czyste pole ku wsi Mierzwinowi, spotykając po drodze kilkanaście trupów moskiewskich i furgon z żywnością, któryśmy zabrali.
... Moskale liczyli w tym boju 2 roty piechoty i sotnię kozaków. ...
Siła mego oddziału wynosiła 2 kompanie piechoty, liczące razem 120 żołnierzy i 14 jeźdźców. Z naszej strony polegli: kpt. Grzegorz Saint-Zegga (Chorwat), por. Ludwik Kociupiński (z Krakowa), ppor. Antoni Zabierzowski i 6 szeregowych. ...
(Dokumenty terenowych władz wojskowych powstania styczniowego)
W Księdze Zmarłych parafii Mierzwin (akta nr 47 - 49) ks. Walenty Święchowski zapisał:
... dnia piątego Grudnia roku bieżącego około godziny dziewiątej rano w lesie Mierzwińskim między wojskami Cesarsko-Rosyjskimi a powstańcami, poległ mężczyzna niewiadomy z imienia i nazwiska oraz rodziców nieznanych, wzrostu średniego, twarzy związłej, włosów czarnych, oczu ciemnych, wąsów czarnych, około trzydziestu pięciu lat mający - ubrany w spodnie szaraczkowe sukienne z czerwonymi lampasami, w skarpetkach, w koszuli welurowej, kaftanikach jednym flanelowym białym a drugim także białym na drutach robionym, budowy ciała dobrej, ranny w brzuch kulą na wylot wyszłą ... ;
... drugi powstaniec z tej bitwy ... w drodze z Mierzwina do Bełku ... życie zakończył... ;
... trzeci zaś ... umarł w Bełku dnia piątego Grudnia o godzinie dwunastej w wieczór ... ranny z tyłu w plecy kulą która na wylot przeszła ...
Cytowane dokumenty stanowią potwierdzenie dla ustnych przekazów o powstańczych mogiłach na cmentarzu w Mierzwinie.
góra strony
3. Tablica upamiętniająca bitwę w 1863 r.
Zwycięska potyczka Kality-Rębajły została ostatnio upamiętniona w Mierzwinie. W dniu 1 października 2014 r. przeprowadzono uroczystość odsłonięcia i poświęcenia tablicy pamiątkowej w Mierzwinie.
Tablica upamiętnia bitwę pod Mierzwinem pomiędzy wojskami polskimi dowodzonymi przez Karola Kalitę Rębajło a wojskami rosyjskimi. Z inicjatywy starosty jędrzejowskiego Edmunda Kaczmarka, władze samorządowe ufundowały tablicę, którą umieszczono na budynku Zespołu Placówek Oświatowych.
Na tablicy umieszczono tekst:
"W hołdzie Powstańcom Styczniowym, którzy dnia 5 grudnia 1863 roku, pod Mierzwinem, stawili czoła i pokonali - pod dowództwem majora Karola Kality Rębajły (1830 - 1919) - w krwawym starciu moskiewskiego zaborcę.
Następne pokolenia będą z nich dumne przez wieki, że dali swoim życiem przykład, jak tworzyć i przekazywać zaszczytne hasło żołnierza polskiego: Bóg - Honor - Ojczyzna."
Społeczeństwo Ziemi Jędrzejowskiej
(brak zdjęcia tablicy)
Wprowadzono w styczniu 2015 r.
góra strony
PIEŚŃ MŁODEJ WIARY
...
W górę serca! Polska wstaje
Krwią obmyta z krwawych plam;
Uścisnęła ludy, kraje,
Ludom rzekła: "Pokój wam"!
Chwała Panu! Sługom czarta zgon!
Święta nasza idzie zasiąść tron!
Z drogi, cary! Zbiry, precz!
Z polskim ludem Bóg i miecz!
Bóg nad nami
Z piorunami,
Z drogi, cary! Zbiry, precz!
...
Kto polegnie, temu sława
Za spełniony syna ślub;
Kto się zlęknie, hańba krwawa,
Hańba i bezczesny grób!
Idźmy! Za nas tam przed Boga tron
Lecą modły matek, sióstr i żon,
W piekło, cary! Zbiry precz!
Z polskim ludem Bóg i miecz!
Bóg nad nami
Z piorunami,
W piekło, cary! Zbiry, precz!
Mieczysław Romanowski
(ze zbioru: Byleś Polsko wolną była)
