1. Ks. Euzebiusz Pinakiewicz
Dębno - widok na kościół parafialny pw. św. Mikołaja.
W kościele pw. św. Mikołaja, w dniu 24.10.2010 r. odbyła się podniosła uroczystość odsłonięcia i poświęcenia tablicy upamiętniającej ks. Euzebiusza Pinakiewicza, proboszcza parafii Dębno w okresie powstania styczniowego.
W kruchcie kościoła umieszczona została kamienna tablica na której, pod znakiem krzyża, został wykuty napis:
Ś. P. / KSIĄDZ EUZEBIUSZ / PINAKIEWICZ / 1817 - 1865 / PROBOSZCZ PARAFII DĘBNO, / OPIEKUN POWSTAŃCÓW 1863 ROKU. / DUCHA ODDAŁ BOGU, A ŻYCIE POLSCE / NA ZESŁANIU W ROSJI. /
W HOŁDZIE - PARAFIANIE /
DĘBNO 24.10.2010
Ks. Euzebiusz Pinakiewicz, urodził się w r. 1814, pochodził z mieszczańskiej rodziny osiadłej w Zwoleniu. Wybrał stan duchowny - został dominikaninem. Później sekularyzował się, i jako ksiądz świecki był administratorem parafii w Olbierzowicach, następnie powołany został na ojca duchownego Zakładu Księży Zdrożnych na Świętym Krzyżu. Od grudnia 1859 r. władze kościelne przeniosły go do Dębna, gdzie objął administrację parafii św. Mikołaja. Rada Administracyjna Królestwa Polskiego decyzją z 19.05. (1.06.) 1860 r. mianowała ks. Euzebiusza Pinakiewicza proboszczem kościoła parafialnego w Dębnie.
Już w okresie przedpowstaniowym ks. Pinakiewicz aktywnie uczestniczy w propagowaniu idei ruchu narodowego, w organizowaniu obchodów i manifestacji patriotyczno-religijnych. Gdy jesienią 1861 r. w Bodzentynie uroczyście postawiono drewniany krzyż upamiętniający poległych w warszawskich demonstracjach roku 1861, to ks. E. Pinakiewicz wygłosił tam patriotyczne kazanie. Współpracuje z ks. Izydorem Ciąglińskim, wikariuszem z Bodzentyna, oraz z ks. Kacprem Kotkowskim, który później został naczelnikiem cywilnym woj. sandomierskiego. Jest wielce prawdopodobne, że uczestniczył w patriotycznych manifestacjach na Św. Krzyżu oraz w zjeździe księży diecezji sandomierskiej w Świętomarzy w dniu 29.10.1862 r.
Gdy wybucha powstanie styczniowe, ks. E. Pinakiewicz, zgodnie z przyjętymi ustaleniami w Świętomarzy, uznaje Rząd Narodowy, aktywnie współdziała z powstańczymi oddziałami, które przemieszczały się w rejonie Dębna. Bardzo ożywiona współpraca z oddziałami powstańczymi następuje w okresie zimy 1863 / 1864, kiedy to rozległe lasy masywu Łysogór dały schronienie dla kilku kompanii korpusu gen. Hauke-Bosaka. Prawdopodobnie wówczas ks. Euzebiusz został mianowany kapelanem w pułku stopnickim ppłk. Rębajły.
Po klęsce w bitwie pod Opatowem w dn. 21.2.1864 r. wojska rosyjskie przystąpiły do ostatniego etapu likwidacji powstańczych oddziałów w Rejonie Świętokrzyskim. Dnia 25 (13) kwietnia 1864 roku władze wojskowe zaaresztowały księdza. Ponieważ dowódcy rosyjscy powzięli informację, że proboszcz zna miejsce obozowania powstańców, przy użyciu nahajek usiłowano od niego uzyskać te informacje. Gdy katowanie, na oczach spędzonych parafian, nie dało rezultatu, ks. E. Pinakiewicz został wywieziony do Wierzbnika, do kwatery głównej ppłk. Grana II, dowódcy rosyjskich wojsk w pow. opatowskim. Prośby parafian, którzy udali się do Wierzbnika oraz podjęte próby przez sandomierskiego biskupa ks. J. Juszyńskiego nie przyniosły żadnego rezultatu. Został w konwoju, wraz z innymi aresztowanymi, przetransportowany do więzienia w Radomiu.
Po przeprowadzonych przesłuchaniach, decyzją Wojenno-Polowego Sądu w Radomiu postanowiono wysłać ks. Pinakiewicza do Rosji. Poprzez Jedlińsk został wywieziony do warszawskiej Cytadeli. W dniu 14.08.1864 r. w 37 partii zesłańców wyruszył do guberni Kostromskiej, do miasteczka Makariew. Tam zmarł w dniu 21 marca 1865 r.
Kancelaria Namiestnika Kr. Polskiego w pismie z 20 lutego (3 marca) 1868 roku, tak charakteryzowała księdza:
... ksiądz Euzebiusz Pinakiewicz, lat 50, proboszcz z Dębna, utrzymywał stosunki z powstańcami, przyjmował ich u siebie w domu, wykonywał ich polecenia, rozsyłał ich pisemne zarządzenia w sprawie zaprowiantowania ich szeregów, jawnie pomagał wszystkimi możliwymi sposobami do podtrzymania ruchu powstańczego ...
Sylwetkę proboszcza przedstawił Jan Kulpiński w opracowaniu Ks. Euzebiusz Pinakiewicz na tle wydarzeń z lat 1861 - 1864 w Łysogórach wydanym przez Urząd Gminy Nowa Słupia.
Gdy ks. Euzebiusz został proboszczem, do Dębna sprowadził swego brata Piotra, który jako stolarz, wraz z dwójką dorosłych dzieci, wykonywał prace dla potrzeb parafii. Jak podawał ks. J. Wiśniewski (Dekanat Opatowski), na cmentarzu przykościelnym w Dębnie brat Piotr postawił drewniany krzyż. Na krzyżu znajdował się napis:
NA CHWAŁĘ BOGU. PAMIĄTKA 5 LETNIEGO TU PRZEBYWANIA X. EUZEBIUSZA PINAKIEWICZA ZMARŁEGO W ROSSJI W D. 21 MAR. 1865 W MIEŚCIE MAKARIEW KOSTROMSKIEJ GUB., WYSTAWIONY PRZEZ PIOTRA BRATA, POŚWIĘCONY PRZEZ KS. SZYMONA MAXYMIL. PINAKIEWICZA D. 11 LIST. 1862 R. // ABYŚ NIEPRZYJACIÓŁ KOŚCIOŁA ŚW. PONIŻYĆ RACZYŁ.
Krzyż ten został poświęcony przez ks. Maksymiliana Pinakiewicza, syna Piotra, a bratanka ks. Euzebiusza. Ksiądz Maksymilian był wcześniej wikariuszem w Sieciechowie, i powierzono mu prowadzenie parafii Dębno na bardzo wyraźne życzenie parafian. Wątpliwości budzi podana treść wyryta na krzyżu, którą widział i spisał ks. Wiśniewski na początku XX w. Znając realia okresu zaborów - można przypuszczać, że była następująca sytuacja: zgodnie z podaną informacją - krzyż został wystawiony po śmierci ks. Euzebiusza (rok 1862 należy traktować jako omyłkę; możliwe, że było to w roku 1865, gdyż przekazana była informacja o zgonie) krzyż był wówczas bezimienny, a intencje jego postawienia mogły być znane parafianom. Ale dopiero z początkiem XX w. mogły być wprowadzone na krzyż.
Od roku 1905 w pierwotnym miejscu wystawienia krzyża ks. Pinakiewicza przy kościele, postawiono kamienny pomnik Adelajdy Habdank. Drewniany krzyż został przeniesiony na wzgórze św. Cecylii (ok. 400 m na płn-wsch. od kościoła).
S. Kowalczewski w przewodniku Łysogóry (rok 1937) podawał, że ... krzyż zniszczony czasem wywrócił się, wkopano go ponownie, ale przez to jest on znacznie niższy tak, że można na nim odczytać tylko część dawnego napisu, wyrytego w drzewie.
Zapomniany krzyż, około roku 1970, niewiele wystawał już z ziemi. Gdy jeszcze dodatkowo nastąpiły prace archeologiczne na wzgórzu - ślad po nim zaginął. Pozostał jedynie w pamięci starszych mieszkańców Dębna. Dotychczas nie udało się uzyskać fotografii przedstawiającej krzyż ks. Pinakiewicza
Dębno - widok na kościół, po prawej - wzgórze św. Cecylii
2. Mogiły powstańców 1863 r.
Po stoczonym boju pod Jeziorkiem w dniu 29.X.1863 r. (zob. hasło - JEZIORKO) proboszcz parafii Dębno, ks. Euzebiusz Pinakiewicz, sporządził cztery akty zgonu powstańców:
... we Wsi Dębnie umarł Władysław Stadnicki lat około trzydzieści mający z placu bitwy Wsi Jeziórka bardzo ranny przywieziony mający pochodzić z Wsi Jankowiec Galicji Austriackiej [akt nr 46],
... we wsi Dębnie umarł Ludwik Chico lat 26 mający z placu bitwy wsi Jeziórko bardzo ranny ... mający pochodzić z Francji ... przy którym znaleziona spinka jedna z biustem Napoleona III Cesarza Francuskiego [akt nr 47],
... we Wsi Jeziórku na placu boju znaleziony został zabity niewiadomego imienia (przekreślono i dokonano wpisu: Slusarski z Chmielnika) lat około 24 [akt nr 48],
... we Wsi Jeziórku na placu boju znaleziony został zabity niewiadomego imienia ... jakoby się nazywał Szamot ... lat około 30 ... tudzież wedle uznania Sądu Policji Prostej Okręgu Opatowskiego ... także uznany za nieznajomego [akt nr 49].
Powstańcze mogiły w Dębnie nie dotrwały do obecnych czasów.
Widok z Dębna na Święty Krzyż.
Migawki z uroczystości odsłonięcia tablicy
ks. Euzebiusza Pinakiewicza
niedziela, 24 października 2010 r.
foto: Helena i Jerzy Kowalczykowie
W uroczystościach w Dębnie uczestniczył Pułk Żuawów Śmierci
im. Francesco Rochebruna (Grupa Rekonstrukcji Historycznej z Buska)
pod dowództwem Roberta Osińskiego.
Wprowadzenie zebranych na uroczystości do kościoła parafialnego w Dębnie.
Odsłonięcia tablicy dokonali radni: Leszek Kulpiński (Jeziorko) i Jerzy Domański (Dębno), a jej
poświęcenia dokonał ks. prof. Stanisław Kończak z Sandomierza.
Dzieci ze Szkoły Podstawowej w Jeziorku, pod opieką nauczycieli,
przygotowały okolicznościowy montaż literacki
W uroczystościach wzięli udział: wicemarszałek Województwa Świętokrzyskiego
Zdzisław Wrzałka oraz władze Gminy Nowa Słupia, z wójtem Wiesławem Gałką
na czele oraz sołtysi: Józef Świetlik (Jeziorko) i Stanisław Cisowski (Dębno).
Uroczystą mszę św. koncelebrowali ks. prof. Stanisław Kończak z Sandomierza
oraz ks. Stanisław Zapała, proboszcz parafii Dębno.
.
Honory oddawały poczty sztandarowe Żuawów Śmierci oraz OSP z Mirocic.
Przy tablicy ks. Euzebiusza Pinakiewicza wartę pełnili Żuawi Śmierci.
W uroczystościach udział wzięła orkiestra strażacka z Bodzentyna,
pod batutą Kazimierza Podrazy
W uroczystościach licznie i z dużym zainteresowaniem uczestniczyli
parafianie: mieszkańcy Dębna, Jeziorka i Woli Szczygiełkowej.
Przy licznej widowni, Żuawi Śmierci dali pokaz musztry wojskowej.
Duże zainteresowanie budziło uzbrojenie żuawów oraz możliwość
oddania strzałów z broni z okresu powstania styczniowego.
Do strzelania sposobi się radny Leszek Kulpiński - inicjator
i główny "motor napędowy" upamiętnienia postaci ks. E. Pinakiewicza.
Przy strzelaniu obsada z Jeziorka: sołtys Józef Świetlik i radny Leszek Kulpiński.
Dowódca Żuawów z Buska - Robert Osiński i wywodzący się z Jeziorka, historyk
Jan Kulpiński, autor opracowania o ks. E. Pinakiewiczu.
góra strony
ostatnia aktualizacja:
3-01-2015 , 09:32
