1. Pomnik na mogile powstańców 1863 r.
Na leśnej polance, wygrodzona drewnianym płotkiem, za terenie utwardzonym kostką brukowa, urządzona jest mogiła zbiorowa powstańców 1863 r.
Mogiła nakryta jest płytami granitowymi. Na postawionej płycie nagrobnej wykuto napis:
"ZBIOROWA MOGIŁA / 43 ŻOŁNIERZY / POWSTANIA STYCZNIOWEGO / POLEGŁYCH W DNIU / 26.II.1863 r. W BITWIE / W OKOLICACH WSI EWELINÓW, / GM. ŁOPUSZNO POD DOWÓDZTWEM/ GENERAŁA MARIANA LANGIEWICZA." /
RENOWACJE TABLICY I REMONT POMNIKA / WYKONANY W M-CU WRZEŚNIU 2002 r. / Z INICJATYWY MIESZKAŃCÓW / I SAMORZĄDU GMINY ŁOPUSZNO.
Tablica na pomniku - mogile powstańców 1863 r. - stan obecny
oraz poprzedni widok mogiły (zdjęcie z r. 2000).
Uroczyste odsłonięcie i poświęcenie nowego pomnika na powstańczej mogile nastąpiło 20 października 2002 r.
Wcześniej była tu mogiła ziemna, na której znajdował się głaz narzutowy z napisem 1863 oraz krzyż drewniany z napisem: BOHATEROM Z 1863 R. MIESZKAŃCY WSI EWELINÓW .
W roku 1983 ZBOWiD w Łopusznie postawił obelisk z czerwonego piaskowca z tablicę, która posiadała napis:
† / Ś. P. / ZBIOROWA MOGIŁA ŻOŁNIERZY 43 / POWSTANIA STYCZNIOWEGO / POLEGŁYCH W DNIU 26.II.1863 r. / W BITWIE W OKOLICACH WSI / EWELINÓW GM. OLESZNO / POW. WŁOSZCZOWA / POD DOWÓDZTWEM GENERAŁA / MARIANA LANGIEWICZA /
TABLICE WYKONAŁ. / MIGACZ M. zam. WŁOSZCZOWA / KWIATKOWSKI H. zam. KONIECPOL / ŁOPUSZNO 12 VIII 1983 r. / ZARZĄD KOŁA ZBoWiD / W ŁOPUSZNIE
Po pracach nad nowym urządzeniem mogiły w roku 2002, przy starym krzyżu drewnianym zgromadzona część dawnego wystroju: dwie tabliczki blaszane oraz głaz narzutowy z wyrytą datą: 1863 .
Obok obecnego pomnika powstańców 1863 roku,
przy krzyżu pozostawiono elementy dawnego wystroju mogiły.
Dojazd do pomnika: od szosy Łopuszno - Włoszczowa, w Mieczynie należy skręcić do Ewelinowa. Po minięciu stawów oraz pasma lasu, od skraju Ewelinowa oznakowana leśna droga (w kierunku zach. ok. 300 m.) doprowadza do śródleśnej polanki z mogiłą powstańców.
Przed bitwą pod Małogoszczem 24.II.1863 r. Langiewicz odesłał swe tabory w lasy, kierując je w stronę Oleszna. Wskutek zdrady, Rosjanie tabory odkryli, nieliczna obstawa została wymordowana. Moskale zdobyli powstańcze zapasy żywności, uzbrojenia i amunicji.
Uczestnik bitwy małogoskiej Franciszek Gaszyński, w Notatkach z Opoczyńskiego, tak wspomina to zdarzenie:
... Na drugi dzień rano [24 lutego] placówki dały znać, że wojska rosyjskie w rozwiniętym froncie z dwóch stron zbliżają się do miasta. Wysłano najpierw furgony w las ...
Prawie wszystkie furgony zostały zabrane, a przy nich wybici wszyscy ludzie, a było między nimi dużo takich, którzy nie mieli broni żadnej. ...
Bezpośrednim uczestnikiem tych zdarzeń był Henryk Wierciński (autor Pamiętników), żołnierz oddziału Langiewicza, który pozostawił taką relację:
... wozy z amunicją, żywnością i warsztatami wyprawiono traktem ku południowi, ażeby je odsunąć od pola walki i nie narażać na utratę. Aliści gdy wyruszyliśmy z miasta, przyszedł rozkaz zawracać; skierowano nas w stronę północną ku lasom okalającym miasteczko od tej strony. Niebawem straciliśmy z oczu plac boju, a potem prowadzeni przez kilka godzin po leśnych wertepach stanęliśmy na leśnej równinie, otoczonej z trzech stron gęsto zalesionymi bagnami, co miało zabezpieczyć ukrycie się przed nieprzyjacielem.
Nazajutrz od strony dostępnej otoczyli nas kozacy i piechota. Poza nami bagna pokryte cienkim lodem, jaki tej nocy ściął powierzchnię. Bronić się nie ma czym. Szukamy ocalenia na bagnach, ale trzask łamiącego się lodu zdradza krok każdy, choćby drzewa zasłaniały przed wzrokiem. Zostaliśmy otoczeni i zabrani w niewolę. Cały tabor, złożony z 20 - 30 wozów z zapasem wojennym - 50 - 60 koni oraz 40 - 50 ludzi, stał się łupem wojennym rosyjskiego oddziału. ...
Na cmentarzu w Kurzelowie, na jednej z mogił zbiorowych, podano, że spoczywają tam powstańcy polegli 26.II.1863 r. pod Ewelinowem - brak jest jednak dokumentów oraz racjonalnych przesłanek, które mogą potwierdzać poprawność takiego zapisu.
góra strony
ostatnia aktualizacja:
22-07-2014 , 07:52
