STRONA ARCHIWALNA   
 opracowanie: śp. Jerzy Kowalczyk (1938 - 2015)    kontakt: 41 368 57 24,   jotka.1863@gmail.com

5 Październik 2024, imieniny dziś obchodzi: Igor, Placyd, Apolinary   
     Menu:  
Miejscowości
 K I E L C E
 A - B
 C - F
 Chęciny
 Chełmce
 Chlewiska (W)
 Chlewska Wola
 Chmielnik
 Chobrzany
 Chroberz
 Chruszczobród (S)
 Ciecierówka (W)
 Ciepielów (W)
 Cierno
 Cisów
 Ciszyca
 Czarna
 Czarna Glina
 Czulice (K)
 Czyżów Szlachecki
 Ćmielów
 Ćmińsk
 Daleszyce
 Dąbrowa Górnicza (S)
 Dąbrówka (E)
 Dębno
 Dobieszyn (W)
 Drugnia
 Drzewica (E)
 Duraczów
 Dwikozy
 Działoszyce
 Ewelinów
 Fugasówka (S)
 G - J
 K
 L - M
 N - O
 P - R
 S
 Ś - Ż
 Uroczystości
 Wyszukiwarka
 Literatura
 Indeksy
 Aktualizacja
 O autorze
 
     Ważne daty z powstania:  
9 pazdziernika 1863 r. - Neuman i Junosza walczą pod Stawami
20 pazdziernika 1863 r. - Bitwa Z. Chmieleńskiego pod Oksą
20 pazdziernika 1863 r. - Bitwa Rosnera-Róży pod Rybnicą
21 pazdziernika 1863 r. - Bitwa Rosnera-Róży pod Jurkowicami
21 pazdziernika 1863 r. - Potyczka Chmieleńskiego pod Kwiliną
29 pazdziernika 1862 r. - Świętomarz - zjazd księży sandomierskich
29 pazdziernika 1863 r. - Bitwa Bosaka i oddziału Rębajły pod Jeziorkiem
4 listopada 1863 r. - Potyczka Bosaka i Chmieleńskiego pod Strojnowem
 
  Zapraszam do współpracy
Posiadasz dodatkowe informacje lub zdjęcia
     albo
chcesz otrzymywać informację o uzupełnieniach niniejszej prezentacji ?
 
     Zaproszenie do:  
Muzeum Historii
Kielc
 
     gmina : MOSKORZEW powiat: WŁOSZCZOWA     

CHLEWSKA WOLA


Krzyż na powstańczej mogile w Chlewskiej Woli.

   Chlewska Wola (w okresie powstania: nieduża wioska i folwark, 228 mieszkańców, dwór i 22 domy) położona na lekko pofalowanym terenie wśród lasów, nieco odsunięta od bitego traktu i moskiewskich ośrodków władzy wojskowej (21 wiorst od Jędrzejowa, 18 od Włoszczowy i 10 od Szczekocin), stanowiła dogodne miejsce obozowania dla powstańczych oddziałów.

   Upodobał sobie tą miejscowość Zygmunt Chmieleński, co potwierdzają zachowane pisemne relacje powstańców, którzy przebywali w Chlewskiej Woli (Jan Newlin Mazaraki - Pamiętnik i wspomnienia; Zygmunt Napoleon Rzewuski - Wspomnienia obozowe r r. 1863 i 1864, napisał Zygmunt Napoleon Krzywda; Andrzej Jakóbkiewicz - Życiorys powstańca 1863 r./1864 Andrzeja Bruzdy - Jakóbkiewicza oraz [por. M.] - Z pamiętników powstańca 1863 r. [w:] Żołnierz Polski, r. 1923, nr 4 i 5).

   Po bitwie pod Rudnikami 28.VII.1863 r. Chmieleński przemieścił się do Chlewskiej Woli. Porucznik M. z jazdy Krzywdy, w swoim Pamiętniku podaje:
W Chlewskiej Woli po mojem przybyciu staliśmy trzy tygodnie, nie zaczepiani przez nieprzyjaciół cały ten czas od świtu do zmroku przepędzaliśmy na mustrze i ciągłych ćwiczeniach. Chmieleński był niezmordowany, wszędzie i wszystkich uczył, nic bez jego wiedzy się nie działo, nic jego oka nie uszło, kontrolował nawet pikiety na swoich posterunkach. ... W ciągu trzeciego tygodnia Chmieleński liczył 600 ludzi piechoty i 150 kawalerji. ...
   Po trzech tygodniach wyruszył przeciwko nim gen. Czengiery z Kielc.
... Zadaniem Chmielińskiego było unikanie starcia dla zyskania na czasie, wyćwiczenia żołnierza i skompletowania go w jak największej liczbie - postanowił przeto wycofać się. ... Moskwa, przybywszy do Chlewskiej Woli i nie zastawszy tam nas, ruszyli naszymi śladami. ...

   Oddział Chmieleńskiego stoczył bitwy pod Obiechowem (14.VIII), Białą (18.VIII), i po ok. 10-cio dniowym pobycie w Kątach k/ Włoszczowy, powrócił do Chlewskiej Woli. Krzywda tak to opisywał:
Po kilkudniowym pobycie w Kątach, pomaszerowaliśmy do Chlewskiej Woli, gdzie już nie w lesie, lecz w samej wsi rozłożylismy obóz; piechota po chatach wiejskich; kawalerja na podwórzu przed domem, sam zaś Chmieliński ze swym adjutantem i kilku nadkompletnymi oficerami, którzy nieliczny jego sztab stanowili, we dworze. Tutaj staliśmu dwa tygodnie; przez cały ten czas ogromnie nas męczono, po całych dniach musztrowano i uczono strzelać do celu, rano pojedyńczymi oddziałami, plutonami, kompaniami, popołudniu znów sam Chmieliński z całym oddziałem. Popołudniowe manewry odbywały się z ogniem i miały pozory prawdziwych potyczek ...

   Podobną informację przekazał Mazaraki:
Z Kątów odmaszerowaliśmy do Chlewskiej Woli, rozłożywszy się we wsi, tj. sztab we dworze, żołnierze po chałupach. Lud wiejski w tej włości, znając nas już z poprzedniego tutaj pobytu, zaprzyjaźniony szczerze z nami, wyległ tłumnie na nasze przyjęcie, rozrywając formalnie żołnierzy do swoich domów ... znależliśmy się tak prawdziwie, jak swoi u swoich. ...

    Bardzo pozytywną ocenę postawy mieszkańców przekazał również por. M., który pisał w Pamiętniku:
... Lud prosty w tych stronach odznaczał się rzadką przychylnością i o każdym ruchu nieprzyjaciela natychmiast nam donosił. W Chlewskiej Woli powtórnie stalismy dwa tygodnia i oddział powiększył się do 700 ludzi piechoty i 200 kawalerji, zupełnie zaopatrzonej w rynsztunek wojenny. ...

   W "Zyciorysie powstańca ... Jakóbkiewicza" czytamy:
... maszerując po różnych wioskach, zatrzymaliśmy się na dłuższy czas we wsi Chlewska Wola - dla dopełnienia szeregów i ćwiczenia się w rzemiośle wojennym. Idąc dalej starliśmy się znów pod Przedborzem z Moskalami ...

   Gdy kolumny rosyjskie prowadzone przez Czengierego i Szulmana podjęły kolejną obławę na Chmieleńskiego, z końcem sierpnia powstańcy opuścili Chlewską Wolę, kierując się na Przedbórz o czym wsponinał Jakóbkiewicz.

   W okolicy trwały zmagania Z. Chmieleńskiego z Moskalami, jak walki pod Ciernem 22.IX., pod Wawrzynem 23.IX., Czarncą 24.IX., Mełchowem 30.IX., Kwiliną 21.X.1863 r. - ale do Chlewskiej Woli już nie powrócił. Nie odnotowano też pobytu innego oddziału powstańców 1863 r. w Chlewskiej Woli.


   Obecnie upamiętnieniem okresu powstania styczniowego w Chlewskiej Woli, obok pozostałości dworskiego parku, gdzie stacjonowała powstańcza kawaleria, jest krzyż na powstańczej mogile.


1. Krzyż na powstańczej mogile


Krzyż na powstańczej mogile w Chlewskiej Woli.

   Obok budynku dawnej szkoły, wygrodzony drewnianym płotkiem, w otoczeniu 6-ciu krzewów tui, na kopcu z zespoinowanych głazów, osadzony jest metalowy krzyż. Brak jest napisu lub tablicy wskazujących na intencje wzniesienia tego krzyża. Ale wśród ludności miejscowej żywa jest pamięć o tym miejscu.

   Sporo informacji przekazała w liście Danuta Szyndler-Musioł, córka Zygmunta Szyndlera (1906 - 1966), kóra urodziła się w Chlewskiej Woli, w okresie międzywojennym, w rodzinie nauczycielskiej. Gdy w latach trzydziestych przystąpiono do budowy szkoły (zachowany budynek), została usunięta stara sosna z kapliczką i wzniesiono obecny krzyż. ... Pod tą sosną zakopane były szczątki powstańców styczniowych. Pamiętam resztki kości i czaszki w naszej kuchni na umywalce. Pamiętam też kiedy mieszkańcy Chlewskiej Woli ściągali duże kamienie na cokół, ksiądz przekazał krzyż, a projekt był chyba rysowany przez Mojego Ojca (?)

Zygmunt Szyndler w latach 1927 - 1938 był kierownikiem szkoły, zaś jego żona, Janina, nauczycielką w tej szkole. W tym czasie żyli jeszcze uczestnicy wydarzeń okresu powstania styczniowego, i ich informacje przekazywane miejscowym nauczycielom z pewnością były wiarygodne.

   Brak jest dokumentów, które imformują, jak powstała mogiła, ilu pochowano powstańców. W Księdze Zgonów parafii Moskorzew nie stwierdzono wpisów z lat 1863 - 1864 wskazujących na związki z powstaniem styczniowym. Brak też przekazów, że bezpośrednio na terenie Chlewskiej Woli były starcia zbrojne. Można przypuszczać, że w obozującym kilkusetosobowym oddziale Chmieleńskiego, byli też powstańcy z ciężkimi ranami odniesionymi w walce, i mogły być wśród nich zgony, a następnie żołnierskie pochówki.

   Byłoby wskazane, aby na istniejącym krzyżu została wprowadzona tabliczka upamiętniająca powstańczą mogiłę.

Wprowadzono 29.05.2013 r. po sygnale od p. Teresy Trepka.
Korzystałem z listu p. Danuty Szyndler-Musioł, z 3.03.1998 r.
i opracowania z 2008 r. "Materiały i Źródła do Dziejów Powiatu
Włoszczowskiego" pod redakcją Stanisława i Beaty Janaczek


góra strony


ostatnia aktualizacja: 30-05-2013 , 07:44

 

 



od 11 stycznia 2005 odwiedziło nas: 3 445.000 osób.

Stronę najlepiej oglądać w rozdzielczości 800x600 w przeglądarce Internet Explorer