STRONA ARCHIWALNA   
 opracowanie: śp. Jerzy Kowalczyk (1938 - 2015)    kontakt: 41 368 57 24,   jotka.1863@gmail.com

19 Marzec 2024, imieniny dziś obchodzi: Józef, Bogdan, Marek   
     Menu:  
Miejscowości
 K I E L C E
 A - B
 C - F
 G - J
 K
 L - M
 N - O
 Nakło (S)
 Nawarzyce
 Niedabyl (W)
 Niegowa (S)
 Niegowonice (S)
 Niekłań
 Nowa Słupia
 Nowy Korczyn
 Oblas (W)
 Obóz Langiewicza
 Ociesęki
 Ojców (K)
 Oksa
 Olbierzowice
 Oleksów (W)
 Oleszno
 Oleszki
 Olkusz (K)
 Opatów
 Opoczno (E)
 Osiek
 Ossa (W)
 Ostrowiec Św.
 P - R
 S
 Ś - Ż
 Uroczystości
 Wyszukiwarka
 Literatura
 Indeksy
 Aktualizacja
 O autorze
 
     Ważne daty z powstania:  
Dzisiaj 1863 r. - Langiewicz, po przekroczeniu Wisły internowany
22 marca 1863 r. - Potyczka powstańców pod Igołomią
22 marca 1863 r. - Bitwa Cieszkowskiego pod Łazami
23 marca 1864 r. - Potyczka Denisewicza pod Pasztową Wolą
5 kwietnia 1863 r. - Starcie Grekowicza pod Szklarami
16 kwietnia 1863 r. - Potyczka Czachowskiego pod Grabowcem
18 kwietnia 1863 r. - Potyczka Grylińskiego pod Brodami
 
  Zapraszam do współpracy
Posiadasz dodatkowe informacje lub zdjęcia
     albo
chcesz otrzymywać informację o uzupełnieniach niniejszej prezentacji ?
 
     Zaproszenie do:  
Muzeum Historii
Kielc
 
     gmina : ŁAZY powiat: ZAWIERCIE     

NIEGOWONICE

1. Pomnik powstańców 1863 r.



   Na cmentarzu parafialnym w Niegowonicach, prawie naprzeciw bramy wejściowej, już w pobliżu przeciwległego ogrodzenia, znajduje się pomnik postawiony na mogile powstańców 1863 roku.
   Na bloku skalnym postawiono kamienny postument z płaskorzeźbą orła i zawierający wykuty napis:
D. O. M. / 8 BOHATEROM / POLEGŁYM POD KRZYKAWKĄ / w R. 1863 / TUTAJ POCHOWANYM / w HOŁDZIE / RODACY / 3 MAJA 1922 R.

   Na bocznej ściance umieszczono sygnaturę kamieniarza:
P. FOCHMAN / w DĄBROWIE

   Przed pomnikiem powstańców, w wygrodzeniu niskim murkiem kamiennym, utworzono obecnie ołtarz polowy.


    Po przegranej bitwie płk. Józefa Miniewskiego pod Krzykawką w dniu 5 maja 1863 r., w trakcie której zginął m.in. płk. Francesco Nullo, powstańcy zostali rozproszeni. W pobliskiej Grabowej Moskale zasiekli 8 powstańców, którzy zostali tam pochowani. W niedługim czasie, z inicjatywy miejscowych dziedziców, zwłoki zostały potajemnie przeniesione na skraj cmentarza parafialnego w Niegowonicach. Ksiądz nie sporządził dla nich aktu zgonu, ale w prowadzonym Raptularzu odnotował pochówek nieznanych zmarłych:
"Octo persona ignoti Hominis et Cognominis ocisa in pratis Głazowa Sepulla in cemetario Niegowonicimi".
   Nieoznakowana mogiła powstańcza 1863 roku przetrwała kolejne rozbudowy cmentarza, oraz liczne pochówki żołnierzy I Wojny Światowej, pochowanych w tym rejonie cmentarza. A gdy nadszedł czas niepodległej Polski, z inicjatywy miejscowej społeczności, został postawiony pomnik upamiętniający poległych bohaterów 1863 roku.
    "Gazeta Świąteczna" w nr. 2156, z roku 1922, zamieściła opis przeprowadzonych uroczystości:
... Dzień 3 maja obchodzono uroczyście, jako święto narodowe w całej Polsce, a w wielu miejscowościach odbyły się ładne obchody, o czym piszą do nas z różnych stron czytelnicy Gazety. Szkoda, że z braku miejsca nie możemy wydrukować tych wszystkich opisów w całości i musimy poprzestać na ich streszczeniu.
   We wsi parafialnej Niegowonicach w okolicy kopalń węgla i fabryk obchód był przeniesiony na niedzielę 7 maja. Połączono go z poświęceniem pomnika na wspólnym grobie ośmiu powstańców, którzy polegli w roku 1863 w bitwie z Moskalami pod niedaleką wsią Krzykawką a pochowani zostali na cmentarzu w Niegowonicach. 59 lat czekała ta wielka mogiła na jakiś widoczny znak, który by wskazywał kogo kryje. Staraniem głównie nauczycielki, W. Łyczkowskiej, ludzie dobrej woli pospieszyli z ofiarami, położono na mogile biały kamień, na którym wyryty napis głosić będzie późniejszym pokoleniom, że nie szczędzili krwi i życia za umiłowaną Ojczyznę.
   Po nabożeństwie w kościele wyruszył na cmentarz okazały pochód, w którym wzięli udział prócz parafian ludzie umyślnie przybyli z Łaz, Rokitna Szlacheckiego a nawet z Zawiercia i Dąbrowy Górniczej. Na czele szła dziatwa szkolna z Niegowonic, Grabowy i Łaz z nauczycielami, potem związek pracowników kolejowych z Łaz z chorągwią i kapelą, za nimi drużyna Sokołów i Sokolic z Zawiercia, dalej nasza straż ogniowa ochotnicza z kapelą, wreszcie duża rzesza ludu, wśród nich trzej starzy uczestnicy powstania z roku 1863: Łyczkowski, Zawadzki i Czaki.
   Nad mogiłą przemawiał ksiądz proboszcz Nodzyński. Po poświęceniu pomnika wrócili wszyscy na plac przed kościołem, gdzie były jeszcze stosowne do uroczystości przemówienia, a najlepiej trafił wszystkim do serca Fr. Królik z Grabowy.


Na podstawie materiałów przekazanych przez
Włodzimierza Rożdżyńskiego z Niegowonic
uzupełniono 29.04.2007 r.

góra strony




Uzupełnienie z maja 2010 r.

   Okazało się, że jeszcze przed bitwą pod Krzykawką, Niegowonice były areną innych wydarzeń, również związanych z powstaniem styczniowym. W dniu 22 marca 1863 r. na terenie pomiędzy Kuźnicą Masłońską, Łazami i Zawierciem powstańczy oddział płk. Teodora Cieszkowskiego został zaskoczony przez wojsko rosyjskie. W starciu poległo dziewięciu powstańców, w tym kapelan oddziału ks. Walenty Mańkowski i ziemianin Henryk Wodziński.

   Jak to odnalazł Włodzimierz Rożdżyński, w księgach metrykalnych parafii Niegowonice został spisany akt zgonu dla Henryka Wodzińskiego. W dniu 3 kwietnia 1863 r. ksiądz zapisał:
"Działo się we wsi Niegowonice dnia trzeciego kwietnia tysiąc osiemset sześćdziesiątego trzeciego roku o godzinie dwunastej w południe. Stawili się Wielmożny Władysław Wodziński właściciel wsi Woli Życińskiej, lat dwadzieścia sześć, tamże zamieszkały, brat rodzony zmarłego i Wielmożny Stanisław Pokutyński dziedzic wsi Zalesie, tamże zamieszkały, lat trzydzieści osiem mający i oświadczyli iż w dniu dwudziestym drugim marca roku bieżącego, o godzinie piątej w południe pod wsią Kuźnicą w lesie Rokickim, znaleziono ciało poranione i nieżywe Henryka Wodzińskiego, lat trzydzieści mającego, męża owdowiałej Wielmożnej Jadwigi z Śląskich Wodzińskiej, właścicielki dóbr ziemskich, w powiecie piotrkowskim zamieszkałej. Po przekonaniu się naocznie o zejściu Henryka Wodzińskiego akt ten stawiającym przeczytany przez nas i tychże podpisany został..."



    Mogiła Henryka Wodzińskiego nie zachowała się na cmentarzu w Niegowonicach.

Wprowadzono 9 maja 2010 r. na podstawie informacji
przekazanych przez Włodzimierza Rożdżyńskiego

góra strony




Uzupełnienie z maja 2014 r.




   W okresie obchodów 150. rocznicy powstania styczniowego, na cmentarzu parafialnym w Niegowonicach, pomiędzy pomnikiem powstańców styczniowych i płytą nagrobną weterana powstania Eugeniusza Łyczkowskiego, została postawiona tablica informacyjna.Umieszczono na niej trójpolowy herb Polski, Litwy i Rusi oraz polskie godło narodowe. Tablica zawiera następującą treść:

POWSTAŃCOM STYCZNIOWYM / POCHOWANYM MA CMENTARZU W NIEGOWONICACH //

Ś. P. HENRYKOWI WODZIŃSKIEMU / POLEGŁEMU W BITWIE POD KUŹNICĄ MASŁOŃSKĄ k. ŁAZ W DNIU 22 MARCA 1863 r. //

Ś. P. OŚMIU NIEZNANYM Z IMIENIA I NAZWISKA BOHATEROM / UCZESTNIKOM BITWY POD KRZYKAWKĄ / POLEGŁYM POD GŁOZOWĄ k. GRABOWEJ W DNIU 5 MAJA 1863 r. //

Ś. P. EUGENIUSZOWI ŁYCZKOWSKIEMU / WETERANOWI POWSTANIA STYCZNIOWEGO / ZMARŁEMU W NIEWOGONICACH 22 SIERPNIA 1922 r. //

W 150. ROCZNICĘ WYBUCHU POWSTANIA STYCZNIOWEGO / RODACY / 1863 - 2013 //



góra strony



2. Eugeniusz Łyczkowski

Po prawej stronie pomnika powstańców 1863 roku, pod dorodnym modrzewiem, na ziemnej mogile położona jest kamienna płyta nagrobna weterana 1863 roku.
   Pod znakiem krzyża, wykuto napis:
Ś. P. / EUGENJUSZ / ŁYCZKOWSKI / WETERAN Z 1863 R. / ŻYŁ LAT 82. / ZM. 22 - VIII - 1922 R. / CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI.



Eugeniusz Łyczkowski , syn Joachima i Julii z Staniszewskich, urodził się w roku 1840 w Lachach w Guberni Mohylewskiej, w rodzinie szlacheckiej. Jako student Instytutu Rolniczego w Gorkach był pod tajnym nadzorem policji od 20 sierpnia 1864 roku. Wg materiałów Mohylewskiej komisji śledczej (Arch. Narodowe Republiki Karelji, Zb. 1, Spis 36 Spr. 91) występuje on jako zamieszany w sprawę "gorkowskiej szajki buntowniczej". W czasie śledztwa przebywał w twierdzy w Bobrujsku, z wyroku sądu został zesłany do gubernii ołonieckiej.
   Gdy Polska odzyskała niepodległość, Eugeniusz Łyczkowski zamieszkiwał wówczas w Niegowonicach, u swej córki, która była nauczycielką w miejscowym dworze. Po przeprowadzonej weryfikacji, został wpisany do WYKAZU WETERANÓW POWSTAŃ NARODOWYCH (Dz. Personalny nr. 10 z r. 1921, poz. 1321).
   Jak wynika z cytowanej wcześniej relacji prasowej, był czynnie zaangażowany w dzieło budowy i poświęcenia pomnika powstańców 1863 roku w Niegowonicach. Ale już niedługo, bo 22 sierpnia tegoż roku, ksiądz zapisał w Księdze Zgonów, że w wieku 82 lat zmarł Eugeniusz Łyczkowski, obywatel ziemski, weteran 1863 roku, ... stały mieszkaniec miasta Wiaźmy, zamieszkały w Niegowonicach, syn Joachima i Julii z Staniszewskich, wdowiec po Eleonorze z Sokolskich ...

Informację o mogile weterana przekazał
Włodzimierz Rożdżyński z Niegowonic.
Wprowadzono 29.04.2007 r.



góra strony

ostatnia aktualizacja: 21-05-2014 , 06:53

 

 



od 11 stycznia 2005 odwiedziło nas: 3 445.000 osób.

Stronę najlepiej oglądać w rozdzielczości 800x600 w przeglądarce Internet Explorer