1. Mogiła powstańców 1863 r.
W dole cmentarza parafialnego, przy płd. narożniku, położona jest ziemna mogiła z dużym metalowym krzyżem osadzonym w betonowym obmurowaniu.
W podstawie krzyża znajduje się tablica granitowa z napisem:
POLEGŁYM / ZA / OJCZYZNĘ
W okresie międzywojennym mogiła wojenna była pod opieką Dyrekcji Robót Publicznych w Kielcach. W roku 1922 mogiła była odnowiona. W sprawozdaniu z prac za III kwartał 1929 roku podano, że w Ociesękach mogiłę powstańców 1863 r. odtworzono i nadsypano ziemią, a na grobie postawiono krzyż dębowy o wysokości 3 m z wyrzeźbionym napisem. W roku 1930 wykonano betonowe obramowanie mogiły 2.30 x 1.50 m, zasadzono kwiaty, a istniejący krzyż dębowy wkopano ponownie na mogile.
Po 1945 roku na grobie postawiono krzyż z rurek metalowych oraz zamocowano tabliczkę granitową. Zastosowany napis na tablicy właściwie stworzył bezimienną mogiłę symboliczną. A przecież są jednoznaczne dokumenty potwierdzające, że pochowano tu 22 powstańców 1863 roku, dla dwóch znane są nazwiska.
Dokumenty potwierdzają, że 28 listopada 1863 r. w Ociesękach była bitwa oddziałów gen. Bosaka z wojskami rosyjskimi:
Raport gen. Bosaka dla RN o potyczce pod Ociesękami
Dnia 28 XI stojąc z jazdą w Ociesękach, zostałem zawiadomiony, że Moskwa w sile 3 rot piechoty, 2 dział i 1 sotni kozaków podąża gościńcem od wsi Cisowa. ...
Starliśmy się z Moskwą bardzo pomyślnie. Strzelcy kpt. Tylmana po silnym i żwawym ogniu rzucili się na bagnety, przy czym zabrali nieprzyjacielowi 24 karabiny.
Po godzinnym boju, w którym Moskwa poniosła wielkie straty, dowiedziawszy się ... że nadchodzi druga kolumna moskiewska ... nakazałem odwrót ku Rębowu, gdzie czekała na nas jazda.
W czasie naszego odwrotu ku Rębowu, Moskale zostali raz jeszcze zaatakowani przez trzecią kompanię mjr Rębajły pod jego osobistym dowództwem ...
Według wiarogodnych wiadomości strata Moskali w zabitych i rannych jest 80 ludzi. Z naszej strony zabitych 20, a rannych 17.
W boju tym tak pomyślnym dla naszej piechoty poniesliśmy nieodżałowaną stratę w osobie kpt. Tylmana ...
(Dokumenty terenowych władz wojskowych powstania styczniowego 1863 - 1864)
Uczestnik bitwy w Ociesękach kpt. Kazimierz Zienkiewicz wspominał, że następnego dnia po bitwie został
... odkomendorowany przez majora Bogdana z plutonem żołnierzy do Ociesęk, dla zbadania ... co się stało z naszymi zabitymi kolegami
... spotkana wieśniaczka objaśniła mnie, że Moskale jeszcze przed świtem opuścili wieś, zabierając z sobą ogromną masę swoich rannych na podwodach, zarekwirowanych z Ociesęk i okolicznych wsi. Prawie całą noc zajęci byli znoszeniem zwłok poległych z pola bitwy w jedno miejsce za wsią, gdzie ich w paru wspólnych olbrzymich grobach pochowano. ...
Wzdłuż prawego boku wiejskiej drewnianej świątyni zobaczyłem mnóstwo wieśniaczek, ... ujrzałem długi szereg martwych kolegów, obdartych z odzieży przez Moskali tak całkowicie, że żadnemu nawet koszuli nie zostawiono. Wieśniacy sami ponakrywali ich kawałkami płótna i słomą.
Leżało ich dwudziestu dwóch z twarzami tak pogodnymi, jak we śnie marzycielskim podczas lubych rojeń o wielkim jakimś szczęściu, o błogich rozkoszach życia, które właśnie naprzekór tej mojej młodzieńczej ułudzie było już dalekie od nich.
... skierowałem swe kroki ku otwartym podwojom kościoła. Na środku szczupłej nawy stał katafalk, otoczony jarzącymi świecami. Na katafalku spoczywała odkryta trumna, obita czerwonym aksamitem, a w niej zwłoki poległego kapitana Tylmana, z czołem przeszytym kulą moskiewską. Na rance uwidoczniła się jeszcze gruba kropla świeżej krwi. Charakterystyczna za życia bródka hiszpańska, którą zawsze starannie utrzymywał, dodawała mu i po śmierci nadzwyczajnego powabu.
(Wspomnienia powstańca 1863 roku)
góra strony
Paweł Bogdan (Bogdanow) (ok. 1826 - 1894) to pseudonim rosyjskiego oficera piechoty. Do powstania przybył z Francji. Służył początkowo u Rochebruna, później pod rozkazami Grylińskiego, Czachowskiego i Bosaka. A. Drążkiewicz tak charakteryzował postać kapitana:
... Kapitan Bogdan, wysoki, chudy, blondyn z jasnym okiem, ubrany był w krótką powstańczą kurtkę, buty juchtowe, z pałaszem przy boku, rewolwerem na smyczy za pasam rzemiennym, z głową krótko ostrzyżoną, nakrytą czerwonym fezem tuteckim a sam do tego w rudej burce powstańczej - postawą, chłodem i znalezieniem się swojem, zrobił na mnie wrażenie prawdziwego, starego służbistego oficera jakim w istocie był. Lat mógł mieć około 50 ... (Wspomnienia czachowczyka z 1863 r.)
Po bitwie pod Ociesękami mjr. Bogdan prowadzi oddział Grylińskiego pod Brody, gdzie w nocy 2. XII. udanie prowadzi walkę z Rosjanami.
Po upadku powstania wyemigrował do Francji, u boku gen. Hauke Bosaka walczył w Armii Garibaldiego w roku 1870/1871. Następnie powrócił do Galicji.
Albin Tylman (1843 - 1863), walczył w oddziale Z. Chmieleńskiego, odznaczył się w bitwie pod Rudnikami 28.VII.1863 r.; został awansowany na kapitana i otrzymał dowództwo kompanii piechoty. Poległ w bitwie pod Ociesękami.
K. Zienkiewicz tak opisuje swego kolegę:
... Poległy kapitan jeszcze przed wybuchem powstania był uczniem wojskowej polskiej szkoły w Genui i Cuneo, a odznaczając się niezwykłymi zdolnościami, od razu w stopniu oficerskim rozpoczął zawód rycerski pod komendą pułkownika Chmieleńskiego.
Byliśmy ze sobą w najserdeczniejszej zażyłości i przyjaźni, snując wielokrotnie najpiękniejsze dla Polski nadzieje ...
Zdarzenie to odnotowano również w Księdze Zgonów parafii Ociesęki. Ks. J. Pawłowski [akt zgonu nr 32/1863] zapisał:
[28 listopada] ... od godziny dziesiątej z rano do godziny pierwszej z południa tu we wsi Ociesękach w wojnie zaszłej z Wojskami Cesarsko-Rosyjskimi przez ten ciąg czasu poległo śmiercią od strzałów dwudziestudwuch żołnierzy ze strony powstańczej, z których dwóch Świadkowie i lud Parafialny poznali i oświadczyli nam iż jeden nazywa się Tylman, a drugi Olszewski, innych zaś dwudziestu nieznają ...
W Księdze Zgonów parafii Ociesęki są też, pojedyńcze akty zgonu powstańców z późniejszego okresu czasu. I tak np.:
... dnia czternastego grudnia o godzinie trzeciej z południa, w wojnie zaszłej z Wojskami Cesarsko - Rosyjskimi poległ śmiercią od strzału żołnierz ze strony powstańców na gruntach wsi Wojteczek lat około dwudziestu czterech mający [akt nr 35/1863, Wojteczki - obecnie leśne uroczysko, dawna wioska dziś nie istnieje],
... w dniu dwudziestym pierwszym lutego roku bieżącego o godzinie piątej przed wieczorem w bitwie zaszłej z Wojskami Cesarsko - Rosyjskimi poległ smiercią od strzałów jeden żołnierz ze strony powstańców na gruntach wsi Korzenno, lat około dwadzieścia mający [akt zgonu nr 10/1864].
W kronice parafialnej, którą w roku 1958 założył ks. Bolesław Makuch, nowo przybyły proboszcz Ociesęk, znajduje się zapis:
... wiemy od parafian, że podczas powstania styczniowego w 1863-1864 w okolicach Ociesęk i niedaleko kościoła zginęło dużo Polaków, których zwłoki zwieziono na cmentarz kościelny a z ziemi krwią przesiąkniętej usypano dość wysoki kopiec ku ich czci obok dawnej, przedwojennej dzwonnicy przy drodze do Wólki Pokłonnej (obecnie tylko zostało nieznaczne wzniesienie gruntu), zaś na cmentarzu grzebalnym pochowano ich ciała i zrobiono dość dużą wspólną mogiłę którą opiekuje się miejscowa szkoła
powszechna".
Informację przekazał Janusz Juszczyk, Prezes OSP w Ociesękach
Po spaleniu kościoła podczas działań wojennych w 1945 r., budowie kaplicy, a następnie budowie nowego kościoła, obecnie trudno doszukać się pozostałości po kopcu z okresu powstania styczniowego.
Uzupełnienie z lipca 2013 r.
W ramach obchodów 150. rocznicy wybuchu powstania styczniowego, w roku 2013 wykonano nowe urządzenie powstańczej mogiły.
Ziemna mogiła została utwardzona granitową kostką brukową. Na cokole wykonanym z oszlifowanych płyt z czarnego granitu, postawiony jest granitowy głaz z czerwonego granitu na którym zamocowano tablicę z czarnego granitu, w której wyryty został herb trójpolowy z koroną. Za obeliskiem postawiono żelazny krzyż.
Na frontowej ścianie głazu umieszczono tablicę nagrobną z czarnego granitu, która, pod stylizowanym orłem w koronie, posiada wyryty napis:
TU SPOCZYWA 22 POWSTAŃCÓW STYCZNIOWYCH /
Z ODDZIAŁÓW GEN. JÓZEFA HAUKE-BOSAKA /
POLEGŁYCH W WALCE ZA OJCZYZNĘ /
POD OCIESĘKAMI W DNIU 28 XI 1863 R. /
KPT. ALBIN TYLMAN DOWÓDCA KOMPANII STRZELCÓW /
OLSZEWSKI ADIUTANT /
ORAZ NIEZNANI /
CZEŚĆ ICH PAMIĘCI
U podnóża obelisku, w kostce brukowej, została położona granitowa płyta nagrobna z dawnej mogiły powstańców, z wykutym napisem:
POLEGŁYM / ZA / OJCZYZNĘ
Dnia 21 lipca 2013 r., po mszy polowej na cmentarzu, nastąpiło uroczyste odsłonięcie i poświęcenie adrestaurowanej mogiły powstańczej. Apel Poległych przeprowadziła Grupa rekonstrukcji Historycznej Pułk Żuawów Śmierci im. gen. Rochebruna z Buska Zdroju.
Podniosła uroczystość odbyła się z udziałem pocztów sztandarowych oraz przedstawicieli władz samorządowych. Licznie zgromadzona ludność miejscowa miała okazję zobaczyć inscenizację bitwy pod Ociesękami z 1863 r. w wykonaniu grup rekonstrukcji historycznej.
Uroczystości przygotowała Ochotnicza Straż Pożarna w Ociesękach.
Migawki z uroczystości w dniu 21 lipca 2013 r.
foto: Helena i Jerzy Kowalczykowie
PIEŚŃ STRZELCÓW
Hej, bracia wraz, nad nami Orzeł Biały,
A przeciw nam śmiertelny stoi wróg.
Wnet z naszych strzelb piorunne zagrzmią strzały,
Niech lotem kul kieruje Zbawca Bóg!
Więc gotuj broń i kulę bij głęboko,
O ojców grób bagnetów poostrz stal,
Na odgłos trąb twój sztucer bierz na oko,
Hej, baczność! cel i w łeb lub serce pal!
Hej, trąb, hej, trąb,
Strzelecka trąbko, w dal!
A kłuj, a rąb
I w łeb lub serce pal!
Wzrósł liściem bór, więc górą wiara strzelce,
Masz w ręku broń, a w piersiach święty żar,
Hej, Moskwa, tu, a nuże tu, wisielcy,
Od naszych kul nie schroni kniaź ni car!
Raz przecież już zabrzmiały trąbek dźwięki,
Lśni polska broń jak stalnych kłosów fal,
Dziś spłacim wam łzy matek i wdów jęki,
Hej, baczność! cel i w łeb lub serce pal!
Hej, trąb, hej, trąb ...
...
Władysław Ludwik Anczyc, autor tej pieśni i innych utworów związanych z powstaniem styczniowym, był wcześniej uczestnikiem powstania krakowskiego 1846.
(ze zbioru: Byleś Polsko wolną była)
góra strony
ostatnia aktualizacja:
4-01-2015 , 12:09
