STRONA ARCHIWALNA   
 opracowanie: śp. Jerzy Kowalczyk (1938 - 2015)    kontakt: 41 368 57 24,   jotka.1863@gmail.com

7 Grudzień 2024, imieniny dziś obchodzi: Agata, Ambroży, Marcin   
     Menu:  
Miejscowości
 K I E L C E
 A - B
 C - F
 G - J
 K
 L - M
 N - O
 Nakło (S)
 Nawarzyce
 Niedabyl (W)
 Niegowa (S)
 Niegowonice (S)
 Niekłań
 Nowa Słupia
 Nowy Korczyn
 Oblas (W)
 Obóz Langiewicza
 Ociesęki
 Ojców (K)
 Oksa
 Olbierzowice
 Oleksów (W)
 Oleszno
 Oleszki
 Olkusz (K)
 Opatów
 Opoczno (E)
 Osiek
 Ossa (W)
 Ostrowiec Św.
 P - R
 S
 Ś - Ż
 Uroczystości
 Wyszukiwarka
 Literatura
 Indeksy
 Aktualizacja
 O autorze
 
     Ważne daty z powstania:  
9 grudnia 1863 r. - Bitwa Kality Rębajły pod Hutą Szczeceńską
16 grudnia 1863 r. - Pod Janikiem zostałą rozbita piechota Łady
16 grudnia 1863 r. - Pod Bodzechowem rozbicie wojska Bosaka
23 grudnia 1863 r. - Stracenie Z. Chmieleńskiego w Radomiu
 
  Zapraszam do współpracy
Posiadasz dodatkowe informacje lub zdjęcia
     albo
chcesz otrzymywać informację o uzupełnieniach niniejszej prezentacji ?
 
     Zaproszenie do:  
Muzeum Historii
Kielc
 
     gmina : ODRZYWÓŁ powiat: RADOM     

OSSA

1. Pomnik powstańców 1863 roku w Ossie




   Obok przystanku PKS, w grupie pojedynczych drzew, znajduje się cmentarz powstańców 1863 roku. Z dawnego wystroju pozostał duży drewniany krzyż.

   Po II Wojnie Światowej wykonano tu okazały pomnik powstańców 1863 roku. Składa się on z kilku bloków czerwonego piaskowca rozmieszczonych na terenie cmentarza. Całość jest ogrodzona kamiennym murkiem wykonanym z otoczaków. Za bramką wejściową duży drewniany krzyż z napisem wyrzeżbionym na poprzecznym ramieniu:
WDZIĘCZNI ZA WASZĄ OFIARĘ

   Obok ustawiony kamienny blok, na którym, na płycie z czerwonego piaskowca, postawiono kamienną urnę.
   W piaskowcu wykuty napis:
CZEŚĆ ICH PAMIĘCI

   Od wejścia, nieco po lewej, na dwóch kamiennych blokach, położono ukośnie dwie duże tablice z czerwonego piaskowca. Na tablicach tych wykuto napisy:

1) POLEGŁYM / I POMORDOWANYM / W TYM MIEJSCU / POWSTAŃCOM / STYCZNIOWYM 1863 / I ŻOŁNIERZOM WRZEŚNIA 1939 / MIESZKAŃCY / GMINY ODRZYWOŁ

2) JEŚLI ZAPOMNĘ O NICH / TY BOŻE NA NIEBIE / ZAPOMNIJ O MNIE / A. MICKIEWICZ


   Nieco dalej na kamiennym postumencie ustawiony blok czerwonego piaskowca. Na płaszczyźnie bocznej bloku wyrzeźbiono sylwetkę żołnierza. Na sąsiadującej ścianie pomnika (po lewej) umieszczono kamienną tablicę z napisem:
PAMIĘCI POWSTAŃCÓW / STYCZNIOWYCH / BOHATERÓW ZWYCIĘSKIEJ / BITWY STOCZONEJ W OSSIE / DNIA 10 LIPCA 1863 ROKU / PRZEZ PUŁK / "DZIECI WARSZAWY" / POD DOWÓDZTWEM/ MJR. LUDWIKA / ŻYCHLIŃSKIEGO


   Oddział "Dzieci Warszawy" mjr Ludwika Żychlińskiego, liczący 300 strzelców, 200 żuawów, 600 kosynierów oraz 200 ludzi nieuzbrojonych, zaatakowany został w Ossie przez silny oddział wojsk moskiewskich dowodzony przez mjr Szukalskiego.
   Powstańcy, wsparci dodatkowo przez powstańczą jazdę przybyłą ze Studziannej pod dowództwem Władysława Grabowskiego, odnieśli cenne zwycięstwo.


   W "DONIESIENIACH Z POLA BITWY" z 16 VII 1863 r. mjr Żychliński tak przedstawił bitwę pod Ossą:
    W d. 10 VII o godz. 51/2 po południu stoczyłem szczęśliwą bitwę pod wsią Ossą w pow. Opoczyńskim. Nieprzyjaciela mającego 2 1/2 roty piechoty i 100 kozaków zmusiłem do odwrotu.
   Otrzymałem plac boju, na którym znalazłem 28 moskiewskich trupów; do niewoli wziąłem 5, między nimi 1 oficera. Sam mam 4 zabitych i 16 rannych. Młody, bo zaledwie czterodniowy, mój żołnierz bił się dzielnie.



   Na miejscu bitwy został utworzony cmentarzyk, na którym pochowano blisko 50 poległych. Wzniesiono duży drewniany krzyż. Widok cmentarzyka powstańczego z drewnianym krzyżem - przedstawiony został w roku 1929 w Pomnikach bojowników - H. Mościckiego.

   Wygląd powstańczego cmentarzyka uległ ostatnio zmianie, gdyż została wycięta grupa drzew.


Poprzedni i obecny wygląd cmentarzyka w Ossie



Ludwik Żychliński (1837 - 1891) urodził się w Wielkopolsce w starym rodzie szlacheckim herbu Szeliga, w którym żywe były tradycje powstania z 1830 roku i Wiosny Ludów.

   Kiedy skończył 20 lat czekała go służba w pruskiej armii. Dezerteruje jednak z wojska pruskiego, bierze udział w walkach Garibaldiego, bierze udział w słynnym marszu "czerwonych koszul". Do kraju nie może powrócić, wyjeżdża do krewnych w Anglii, a następnie do Stanów Zjednoczonych, gdzie w marcu 1862 r. jest oficerem w Armii Potomaku. W czasie walk, w czerwcu zostaje ranny, podczas leczenia nabawił się dodatkowo żółtej febry. W stopniu kapitana, ze względów zdrowotnych, został zwolniony ze służby wojskowej.

   Na wieść o wybuchu powstania styczniowego 1863 roku powraca do kraju. Powierzono mu dowództwo oddziału powstańczego "Dzieci Warszawskich" utworzonego z młodzieży, która uciekła przed branką. Latem 1863 roku wkroczył w rejon Opoczna. W Ossie, w dniu 10 lipca, stoczył zwycięską bitwę z kolumną wojsk rosyjskich. Na polu bitwy zostało 198 zabitych Rosjan, 11 rannych i 2 jeńców. Po stronie polskiej poległo ok. 50 powstańców.

   Po zwycięstwie pod Ossą Żychliński został mianowany pułkownikiem. Powrócił z oddziałem do woj. Mazowieckiego. Jego dalsze walki były mniej udane - 14 lipca pod Lubochnią k/ Tomaszowa został otoczony przez przeważające siły wojsk carskich we wsi Brenica. Zaskoczeni powstańcy zostali całkowicie rozbici. W bitwie tej zginęło ich wówczas 115, w tym 5 spłonęło żywcem w stodole. Poległych powstańców pogrzebano na cmentarzach w Lubochni i Czerniewicach. Wskutek zdrady Żychliński zostaje pojmany przez władze rosyjskie i zesłany na Sybir. Bierze udział w Powstaniu Zabajkalskim.

   Do kraju powrócił w roku 1868 i osiedlił się na terenie Galicji. Zajął się pisaniem pamiętników ze swego bogatego życia (m.in. "Pamiętniki byłego dowódcy dzieci warszawskich i byłego naczelnika sił zbrojnych powiatów warszawskiego i rawskiego" ).

   Zmarł w roku 1891.


góra strony



2. Tablica Brykczyńskich


Na budynku kaplicy w Ossie znajduje się pamiątkowa tablica związana z okresem powstania styczniowego.

   Na zewnętrznej ścianie kaplicy, poniżej tablicy poświęconej pamięci ks. Jana Zieji, umieszczona jest mało zauważalna tablica z czarnego marmuru. Nieco z trudem można odczytać napis:

PAMIĘCI MIESZKAŃCÓW OSSY, / KTÓRZY NIE DOPUŚCILI DO ZNISZCZENIA / TEJ KAPLICY PO POWSTANIU 1863 // PAMIĘCI POWSTAŃCÓW / STANISŁAWA, ANTONIEGO, STEFANA i JÓZEFA / BRYKCZYŃSKICH z OSSY



Stefan Brykczyński (1847 - 1934), urodzony w Ossie, poszedł do powstania z liceum w Lublinie. Walczył w Lubelskiem, ranny w bitwie pod Mozołowem, później zostaje adiutantem Ćwieka - Teodora Cieszkowskiego, bierze m.in. udział w bitwie pod Kowalą 21 sierpnia 1863 r., pod Wirem oraz pod Puławami.

   Ponownie ranny, zostaje zwolniony z oddziału. Po kuracji podejmuje naukę w Gimnazjum w Kielcach, a następnie w Lublinie.
   Jego trzej bracia: Stanisław, Antoni (kleryk) i Józef również brali czynny udział w powstaniu.

   Stefan Brykczyński w roku 1908 wydał Moje wspomnienia z r. 1863, gdzie barwnie przedstawił okres powstania styczniowego. Wspomina też, jak w czasie powstania zetknął się ze swymi przodkami w Ossie:
... Na nocleg stanęliśmy około wsi, jak się później dowiedziałem, Osy, a że dzień był wolny od dyżuru, więc poszedłem spać z żuawami, których postawiono na cmentarzu z poleceniem wytrzymania pierwszego ataku w razie nadciągnięcia nieprzyjaciela.
   Gawędziliśmy sobie z jednym z kolegów galopin - adiutantów i kilkoma żuawami, a potem wyciągnęliśmy się spać pod jakimś dużym nagrobkiem, układając sobie, że w razie ataku doskonale będzie spoza owych kamieni ostrzeliwać nieprzyjaciół. I z tym zasnęliśmy.
   Rano budzę się i widzę na owym nagrobku napisane moje nazwisko, to samo na drugim, i na trzecim. Okazało się, że nic o tym nie wiedząc, spędziłem noc między grobami ś.p. mego ojca, dziada i stryja. Przyszło mi zaraz na myśl, co by to było, gdyby w istocie nastąpiła bitwa i gdybym w tym samym miejscu zginął. ...


   Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, Stefan Brykczyński, po przeprowadzonym postępowaniu kwalifikacyjnym, został wprowadzony do IMIENNEGO WYKAZU WETERANÓW POWSTAŃ NARODOWYCH 1831, 1848 i 1863 ROKU (Dz. Personalny Nr 10/1920 poz. 176) i otrzymał stopień ppor. weteran. W roku 1923 otrzymał Krzyż Walecznych, zaś w roku 1930 Krzyż Niepodległości z Mieczami (MP 260/30 poz. 19).
   Ostatni okres życia spędził w Przytulisku Weteranów 1863 roku w Krakowie. Został pochowany w grobowcu weteranów na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Na tablicy umieszczonej na grobowcu wyryto napis:
† / Ś. P. / STEFAN BRYKCZYŃSKI / WETERAN POWSTANIA 1863 R. / ODZNACZONY KRZYŻEM NIEPODL. z MIECZAMI / i KRZYŻEM WALECZNYCH / UR. w 1847 R. w OSSIE / ZM. w 1934 R. w KRAKOWIE


góra strony



3. Krzyż i kapliczka na sosnie


Na sosnie - pomniku przyrody, umieszczono krzyż
i kapliczkę upamiętniające bitwę powstańców w 1863 r.

   Bezpośrednio przy szosie prowadzącej z Ossy w kierunku Tomaszowa Mazowieckiego, już przy wyjeździe z miejscowości, znajduje się dorodna sosna - pomnik przyrody. Na pniu wiekowego drzewa zawieszony jest prosty drewniany krzyż, obok niewielka drewniana kapliczka. Dodatkowo zawieszono jeszcze kilka obrazków MB.

   Umieszczone na sosnie emblematy religijne ludność miejscowa wiąże z wydarzeniami roku 1863. To właśnie w rejonie tej sosny, ćwiczący musztrę oddział powstańczy mjr. Ludwika Żychlińskiego, został wykryty przez oddział rosyjski prowadzony przez mjr. Szukalskiego i rozgorzała walka. Zwycięska bitwa oddziału "Dzieci Warszawy" została jednak okupiona krwią powstańców.

   Już w okresie późniejszym zawieszony na sośnie drewniany krzyż oraz skromna kapliczka utrwalały pamięć mieszkańców o miejscu rozpoczęcia bitwy pod Ossą. I pomimo upływu lat, te bezimienne emblematy religijne dla części mieszkańców nadal jednoznacznie przywołują wspomnienia powstania styczniowego 1863 roku.





góra strony


ostatnia aktualizacja: 4-01-2015 , 12:46

 

 



od 11 stycznia 2005 odwiedziło nas: 3 445.000 osób.

Stronę najlepiej oglądać w rozdzielczości 800x600 w przeglądarce Internet Explorer