NIEDABYL
1. Miejsce urodzenia się Dionizego Czachowskiego
W Niedabylu, gdzie w roku 1810 urodził się Dionizy Czachowski, na budynku Szkoły Podstawowej wmurowana była tablica z piaskowca zawierająca wykuty napis:
"DLA UCZCZENIA PAMIĘCI / DIONIZEGO CZACHOWSKIEGO / RODAKA NIEDABYLA BOHATERA / POWSTANIA STYCZNIOWEGO / W SETNĄ ROCZNICĘ ŚMIERCI 1863 - 1963 / NADANO JEGO IMIĘ SZKOLE PODSTAWOWEJ / W NIEDABYLU"
Szkoła w Niedabylu im. Dionizego Czachowskiego została zlikwidowana. Dzieci z Niedabyla uczęszczają obecnie do Szkoły w Stromcu. Pamiątkowa tablica została zdemontowana i przekazana do Szkoły Podstawowej w Stromcu, gdzie od lat jest złożona w magazynku szkolnym. W dawnym budynku szkolnym w Niedabylu mieści się obecnie Dom Pomocy Społecznej.
Czynione są próby, aby tablica powróciła do Niedabyla na dawne miejsce (ściana zewnętrzna dawnego budynku szkolnego) lub na ścianę kapliczki, usytuowanej przy wjeździe do Niedabyla. Były też plany, aby tablicę umieścić na specjalnym postumencie.
Zamieszkały w pobliskim Dobieszynie, Nadleśniczy Jan Chryzostom Czachowski, wywodzący się z rodziny bohatera powstania styczniowego płk. Dionizego Czachowskiego, jest głęboko przekonany o słuszności powrotu pamiątkowej tablicy ze szkolnego magazynku w Stromcu na właściwe jej miejsce w Niedabylu.
Dionizy Feliks Czachowski (1810 - 1863) urodził się 5 kwietnia 1810 roku w Niedabylu k/ Białobrzegów. Szczegółowy biogram Dionizego Czachowskiego opracował R. Pietrzykowski (Dionizy Czachowski 1810 - 1863).
Ojciec Dionizego, Józef Czachowski, był właścicielem (lub dzierżawcą) majątku Niedabyl. Matką Dionizego była Joanna z Krzyżanowskich, która była rodzoną siostrą Justyny z Krzyżanowskich Chopinowej, żony Mikołaja Chopina i matki Fryderyka. Dionizy Czachowski i Fryderyk Chopin byli braćmi ciotecznymi (i rówieśnikami).
Dzieciństwo i młodzieńcze lata spędził Dionizy w województwie sandomierskim. Był ściśle związany z miejscowościami: Niedabyl (gdzie się urodził), Bukówno (gdzie zamieszkała jego starsza siostra Scholastyka, żona Andrzeja Badowskiego, dziedzica Bukówna), Gutów (gdzie zamieszkiwali rodzice Dionizego), Czarnocin (gdzie dziedzicami byli Krzyżanowscy), Radom (nauka w Gimnazjum Pijarów).
Z końcem 1831 roku Czachowski żeni się z Eufenią z Kaliszów. Zamieszkali w Dąbrówce Nagórnej (na obrzeżu Radomia), gdzie Dionizy został dzierżawcą majątku. Około roku 1839 wyjeżdża z żoną do krewnych na Ukrainę.
Około roku 1860, już jako wdowiec i ojciec siedmiorga dzieci (w wieku 12 - 27 lat) powraca w rodzinne strony. Osiedla się w Jankowicach (wieś nad Radomką, położona pomiędzy Przytykiem i Jedlińskiem).
W okresie przedpowstaniowym, jako delegat woj. sandomierskiego, występuje 2 marca 1861 roku na głośnym pogrzebie 5 poległych w patriotycznej manifestacji w Warszawie.
Po wybuchu powstania styczniowego, około 23 stycznia 1863 r. przybywa Dionizy Czachowski do Wąchocka i oddaje się pod rozkazy M. Langiewicza. Przyprowadza z sobą synów: Karola i Adolfa oraz prawdopodobnie bratanków: Juliana Piotra i Feliksa Antoniego.
Był jednym z najdzielniejszych dowódców w powstaniu styczniowym, odważny, zdeterminowany, bezwzględny w postępowaniu. Początkowo walczył pod komendą Langiewicza pod Suchedniowem, Wąchockiem, Staszowem, Małogoszczem, Pieskową Skałą, Chrobrzem i Grochowiskami. Gdy po bitwie na Grochowiskach, Langiewicz rusza do Galicji, a wraz z nim praktycznie całe pozostałe powstańcze wojsko, Dionizy Czachowski zostaje samodzielnym dowódcą, swój oddział wyprowadził w rejon Stopnicy i dalej w Góry Świętokrzyskie.
Od 14 IV 1863 został mianowany pułkownikiem i naczelnikiem wojennym woj. sandomierskiego. Powołał pod swe rozkazy wszystkie oddziały operujące na tym terenie i stoczył szereg bitew: pod Stefankowem, Borią, Jeziorkiem (k/ Ostrowca), Smardzewem, Bukownem, Rusinowem, Niekłaniem, Bobrzą. W maju 1863 r. został rozproszony pod Ratajami k/ Wąchocka, rozpuścił oddział, a sam wyjechał do Galicji na odpoczynek.
W październiku 1863 r. został mianowany generałem. Z nowymi siłami, ponownie wkroczył na teren woj. sandomierskiego. Oddział jego został rozbity w walkach pod Rybnicą i Jurkowicami. Sam D. Czachowski poniósł ostateczną klęskę w bitwie pod Jaworem Soleckim dnia 6 listopada 1863 r., gdzie zginął w walce.
Moskale zwłoki generała w triumfie przewieźli do Radomia. Później zwłoki wydano rodzinie, ale z zakazem pogrzebu w Radomiu. Łaskawie wyrażono zgodę na cichy pochówek w Bukównie, gdzie na cmentarzu spoczywały już dwie siostry Dionizego Czachowskiego.
W r. 1938 zwłoki Czachowskiego przewieziono uroczyście do Radomia, do utworzonego Mauzoleum.
Karol Czachowski (1839 - 1908), syn Dionizego i Eufemii z Kaliszów. W powstaniu narodowym 1863 roku walczył pod M. Langiewiczem, D. Czachowskim i A. Jeziorańskim. Brał udział w 36 starciach zbrojnych. Przed walką pod Jaworem Soleckim został wysłany przez Dionizego do Krakowa. Tam był aresztowany i osadzony w Ołomuńcu. Później osiadł jako dzierżawca ziemski pod Nowym Sączem. Zmarł w Nowym Sączu w roku 1908.
Adolf Czachowski (1848 - 1886), brat Karola. Również walczy w oddziale D. Czachowskiego. Bierze udział m.in. w bitwie pod Stefankowem. Podczas starcia pod Jaworem Soleckim w dniu 6 listopada 1863 r. został ranny i ujęty przez Moskali. Został skazany na Sybir. Na mocy amnestii w roku 1884 powrócił do kraju. Zmarł w Warszawie w 1886 r.
Feliks Antoni Czachowski (1830 - 1892), syn Piotra Adalberta i Kunegundy z Makowieckich, bratanek Dionizego. Krótki okres czasu walczył w oddziale D. Czachowskiego. Po powstaniu gospodarował na roli w Królestwie. Zmarł w Warszawie w 1892 roku.
góra strony
Uzupełnienie z kwietnia 2014 r.
W okresie obchodów 150. rocznicy powstania styczniowego 1863-1864, w Niedabylu wykonano wystrój wskazujący na związki z postacią Dionizego Czachowskiego. Już przy wjeździe do Niedabyla, tablica drogowa uzyskała dodatkowe elementy wyraźnie wskazujące na związki z osobą Dionizego Czachowskiego.
Dawna tablica z piaskowca, z nieistniejącej szkoły podstawowej w Niedabylu, jest obecnie eksponowana w szkole w Stromcu (zob. hasło: STROMIEC). Natomiast w budynku dawnej szkoły podstawowej w Niedabylu, gdzie mieści się Dom Pomocy Społecznej, w roku 2013 odsłonięto nową tablicę, upamiętniającą Dionizego Czachowskiego.
Wewnątrz budynku, na korytarzu, umieszczono tablicę z czarnego granitu, na której wyryto treść napisu z pierwotnej tablicy:
"DLA UCZCZENIA PAMIĘCI / DIONIZEGO CZACHOWSKIEGO / RODAKA NIEDABYLA, BOHATERA / POWSTANIA STYCZNIOWEGO / W SETNĄ ROCZNICĘ ŚMIERCI 1863 - 1963 / NADANO JEGO IMIĘ SZKOLE / PODSTAWOWEJ W NIEDABYLU"
Przed budynkiem Domu Pomocy Społecznej w Niedabylu, postawiono w r. 2014, dużą tablicę informacyjną, na której możemy odczytać:
LOKALNA GRUPA DZIAŁANIA / ZAPILCZE /
NIEDABYL /
MIEJSCE URODZENIA DIONIZEGO CZACHOWSKIEGO /
W NIEDABYLU W 1810 ROKU URODZIŁ SIĘ DIONIZY FELIKS CZACHOWSKI, / BOHATER POWSTANIA STYCZNIOWEGO, SZEF SZTABU DYKTATORA MARIANA / LANGIEWICZA, NACZELNIK WOJENNY WOJEWÓDZTWA SANDOMIERSKIEGO. / RODZICE JEGO JÓZEF I JOANNA Z KZYŻANOWSKICH CZACHOWSKA / DZIERŻAWILI NIEDABYL I STARĄ WIEŚ, NALEŻĄCE DO KAJETANA I JULIANNY / BOSKICH. W NIEDABYLU STAŁ OBSZERNY DREWNIANY DWÓR ORAZ / ZABUDOWANIA GOSPODARCZE Z MUROWANYM SPICHLERZEM NA ZBOŻE. / DIONIZY ZOSTAŁ OCHRZCZONY 5.04.1810 R., W KOŚCIELE W STROMCU. / CHRZTU UDZIELAŁ KS. PIOTR GRABOWSKI, ÓWCZESNY PROBOSZCZ / A RODZICAMI CHRZESTNYMI BYLI MARIANNA I ANDRZEJ FALĘCCY, / WŁAŚCICIELE WSI BOBREK.
...
Uzupełnienie wprowadzono 13 kwietnia 2014 r.
góra strony
Z postacią Dionizego Czachowskiego związana jest patriotyczna pieśń Marsz, marsz Polonia nazywana również jako Marsz Czachowskiego. Powstała w okresie powstania styczniowego. Dziś nie można już dotrzeć, kto był kompozytorem i autorem tekstu. Kolejne zwrotki były dopisywane przez dodatkowych autorów. Ostatnie cztery zwrotki powstały w okresie I Wojny Światowej w Legionach Polskich. Pieśń była bardzo popularna w Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera. Tekst pieśni cytuję za Aleksandrem Markowskim (Tygodnik Katolicki Niedziela nr 28/2005; www.niedziela.pl)
Marsz, marsz, Polonia 1863 r.
Marsz Czachowskiego
Już was żegnam, niskie strzechy,
Ojców naszych chatki.
Już was żegnam bez powrotu,
Ojcowie i matki.
Marsz, marsz, Polonia...
|
Refren:
Marsz, marsz, Polonia,
Nasz dzielny narodzie.
Odpoczniemy po swej pracy
W ojczystej zagrodzie.
|
Już was żegnam, bracia, siostry,
Krewni, przyjaciele.
Póki w ręku miecz jest ostry,
Nie zginie nas wiele.
Marsz, marsz, Polonia...
|
Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę,
Będziem Polakami.
Dał nam przykład nasz Kościuszko,
Jak zwyciężać mamy.
Marsz, marsz, Polonia...
|
Marsz przytomnie, śmiało, dzielnie,
Jako przynależy
Godnym synom ojców naszych -
Polaków rycerzy.
Marsz, marsz, Polonia...
|
Polak pada dla narodu,
Dla matki Ojczyzny.
Chętnie znosi głód i trudy,
A najczęściej blizny.
Marsz, marsz, Polonia..
|
Kiedy zabrzmi trąbka nasza,
Pocwałują konie,
Poprowadzi nas Czachowski
Na ojczyste błonie.
Marsz, marsz, Polonia...
|
Łączmy ramię do ramienia,
Bracia Galicjanie,
Gdy uderzym wszyscy razem -
Polska zmartwychwstanie!
Marsz, marsz, Polonia...
|
Będą błyszczeć po Rosyi
Szańców naszych groty
I staniemy, gdzie Batory
Rozbijał namioty.
Marsz, marsz, Polonia...
|
A gdy nieprzyjaciół naszych
Dumę poskromimy,
Kochajmy się, żyjmy razem -
Nigdy nie zginiemy.
Marsz, marsz, Polonia...
|
Rozproszeni po wszem świecie,
Gnani w obce wojny,
Zgromadziliśmy się przecie
W jedno kółko zbrojne.
Marsz, marsz, Polonia...
|
Z wiosną zabrzmi trąbka nasza,
Pocwałują konie.
Sławą polskiego pałasza
Zagrzmią nasze błonie!
Marsz, marsz, Polonia...
|
Od Krakowa bitą drogą
Do Warszawy wrócim;
Co zastaniem, resztę wroga
Na łeb w Wisłę wrzucim.
Marsz, marsz, Polonia...
|
Marsz na Lublin i Warszawę,
Wypędzim Moskali.
Czas okaże męstwo nasze,
Dalej, bracia, dalej !
Marsz, marsz, Polonia...
|
Przejdziem Wisłę, przejdziem Wołyń,
Popasiem w Kijowie.
Zimą przy węgierskim winie
Staniemy w Krakowie.
Marsz, marsz, Polonia...
|
Na królewski dwór zhańbiony
Wzleci Orlę Białe.
Hukną działa, jękną dzwony
Polakom na chwałę!
Marsz, marsz, Polonia...
|
góra strony
ostatnia aktualizacja:
4-01-2015 , 11:47
|
|
