OLBIERZOWICE

1. Pomnik powstańców 1863 r.

    Na placu przed kościołem, okazały kamienny pomnik z formie kolumny, na której umieszczono znak krzyża. W podstawie kolumny, na tablicy, utworzonej w postumencie pomnika, znajduje się płaskorzeźba orła, pod którą wykonano napis:

BOHATEROM - POWSTAŃCOM / W / LICZBIE 52, POLEGŁYM POD JURKOWICAMI ZA WOLNOŚĆ / NARODU D. 21. X. 1863 R. / Z GUSTAWEM ROZNEREM / DOWÓDCĄ ODDZIAŁU NA CZELE

   Nieco niżej, w cokole pomnika, wykuty jest mniej zauważalny napis:
RODACY / 1930 R

   W roku 1929 zawiązał się w Olbierzowicach Komitet dla wybudowania pomnika upamiętniającego powstańców poległych na terenie parafii olbierzowickiej - pod Jurkowicami. Prace Komitetu zakończyły się pełnym sukcesem w roku 1930 - wówczas odbyła się uroczystość odsłonięcia i poświęcenia wzniesionego pomnika.
(Na pomniku zastosowano pisownię nazwiska "Rozner", zamiast poprawnego "Rosner" )

W roku 2008 Urząd Gminy Klimontów zlecił przeprowadzanie prac konserwatorskich przy pomniku powstańców 1863 roku w Olbierzowicach. Efekt tych prac przedstawiono na poniższych zdjęciach.

Widok pomnika powstańców 1863 r. - po przeprowadzonych pracach w czerwcu 2008 r.

góra strony

2. Mogiła powstańców 1863 roku

Na cmentarzu parafialnym, na płn.-zach. stoku 5-metrowego kurhanu pochodzącego z czasów potopu szwedzkiego, znajduje się mogiła zbiorowa powstańców 1863 r. poległych pod Jurkowicami w dniu 21.X.1863 r.
Na krzyżu metalowym zamocowana tabliczka:
MOGIŁA / POWSTAŃCÓW / 1863 R. / Cześć Ich Pamięci !

Potwierdzenie pochówku powstańców znajduje się w Księdze Zgonów parafii Olbierzowice.

W akcie zgonu nr 93 z roku 1863 ks. S. Niezabitowski zapisał:
... Działo się w wsi Olbierzowicach dnia trzeciego Grudnia Tysiąc ośmset sześćdziesiątego trzeciego roku o godzinie dwunastej w południe. Stawili się Ludwik Bryła Sołtys lat pięćdziesiąt liczący i Jan Paprocki Radny lat czterdzieści ośm liczący obydwa włościanie Gospodarze z Jurkowic i oświadczyli iż w wsi Jurkowicach skutkiem starcia się Wojsk Cesarsko-Rosyjskich z Powstańcami w wsi Jurkowicach poległo w Bitwie i spaliło się w Zabudowaniach osób Pięćdziesiąt dwie (numero 52) których ciała obnażone na Cmentarz Grzebalny Parafii Olbierzowic przywieziono. Sąd Policji Prostej Okręgu Staszowskiego zjechawszy na Grunt dopełnił w dniu dwudziestym trzecim Października bieżącego roku obejrzenie zwłok celem odniesienia przekonania o Imionach Nazwiskach i Pochodzeniu tychże; lecz mimo najściślejszego dochodzenia jedne tylko zwłoki Gustawa Reznera poległego w Jurkowicach w dniu dwudziestym pierwszym Października bieżącego roku pochodzącego z miasta Tarnowa Galicyi Austryackiej przez Lekarza Władysława Korth miasta Staszowa uznany, w skutek przeto upoważnienia Sądu Policyi Prostej Okręgu Staszowskiego daty dwudziestego siódmego Listopada roku bieżącego (Nr Tysiąc czterysta trzydzieści dwa (1432)). Akt niniejszy spisany po doniesieniu przekonania o rzeczywistej liczbie osób pięćdziesięciu dwóch na cmentarzu złożonych, który stawającym przeczytany przez Nas tylko gdy Ci pisać nie umieją podpisanym został.

K. S. Niezabitowski Kommendarz Parafii Olbierzowskiej
Utrzymujący Akta Stanu Cywilnego

O przebiegu zdarzeń, w oparciu uzyskane relacje mieszkańców Olbierzowic, pisał w roku 1929 (Wieś i Parafia Olbierzowice) - St. Chmielnicki, kierownik Szkoły Podstawowej w Olbierzowicach:
... Ciała tych wielkich synów Ojczyzny przywieziono w dniu 3-im grudnia do Olbierzowic i tu bardzo cicho na cmentarzu miejscowym w bratnim grobie pochowano, przesypując wapnem.
W roku ubiegłym, dnia 11 listopada, na pamiątkę dziesięcioletniej rocznicy rozbrojenia najeźdźców, odbył się uroczysty pochód do odnowionej i upiększonej wieńcami przez dzieci szkoły miejscowej mogiły, nad którą tutejszy proboszcz odprawił modły i poświęcił ją, a kierownik miejscowej szkoły wygłosił okolicznościowe przemówienie. ...

Zapomniana powstańcza mogiła w Olbierzowicach - w roku 2003

Mogiła powstańców 1863 r. stopniowo zanikała. Jeszcze w latach pięćdziesiątych młodzież szkolna porządkowała mogiłę, składała kwiaty - co potwierdza syn wieletniego miejscowego kościelnego i grabarza Michała Kordyki.

W ostatnim okresie była to mogiła bezimienna, oznaczona drobnymi krzyżykami drewnianymi (nawet z patyków). Obecnie poprzez umieszczenie metalowej tabliczki podjęto próbę stopniowego odbudowania mogiły.

Powstańcza mogiła w Olbierzowicach - w roku 2009

góra strony

Zmiany wprowadzane w roku 2013

Mogiła powstańców - po odbudowie w 2013 r.

Został przyjęty do realizacji projekt odbudowy pierwotnej mogiły zbiorowej powstańców 1863 roku.
Prace, realizowane przez Urząd Gminy, z pomocą finansową Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, wykonano we wrześniu 2013 r.

Tablica na mogile powstańców poległych w bitwie pod Jurkowicami 21.X.1863 r.
(stan w dn. 2.XI.2013 r.)

Pod krzyżem, na kamiennej tablicy z herbem trójpolowym, wykuto napis:
"GLORIA VICTIS" / Ś. P. / TU SPOCZYWA / 52 POWSTAŃCÓW STYCZNIOWYCH / POLEGŁYCH W BOJU / ZA POLSKĘ POD JURKOWICAMI / 21.X.1863 r. / CZEŚĆ ICH PAMIĘCI // W 150 ROCZNICĘ POWSTANIA STYCZNIOWEGO / SPOŁECZEŃSTWO GMINY KLIMONTÓW / OLBIERZOWICE 2013 r.

Uroczystość odsłonięcia i poświęcenie mogiły przeprowadzono dn. 22.X.2013 r.

Mogiła powstańców - stan w dn. 2.XI.2013 r.

   Na cmentarzu w Olbierzowicach został pochowany ks. Firmin Latusiewicz (1826 - † 1878), były przeor klasztoru dominikanów w Klimontowie. W okresie powstania utrzymywał stosunki z dowódcami oddziałów powstańczych, wspierał ich działania, udzielał pomocy rannym powstańcom.

   W roku 1864 został przeniesiony z Klimontowa na probostwo w Olbierzowicach. Zmarł w r. 1878 i został pochowany na miejscowym cmentarzu parafialnym.

   Na cmentarzu brak jest jednak śladu mogiły proboszcza, o której wspominał ks. Kubicki (Bojownicy kapłani) oraz Rocznik Diecezji Sandomierskiej.

góra strony

3. Pomnik nagrobny Franciszka Bartkowskiego

Na cmentarzu znajduje się pomnik nagrobny Franciszka Ksawerego Bartkowskiego (od bramy wejściowej cmentarza alejką na wprost ok. 50 m). Na pagórku postawiona wysoka kolumna z czarnego marmuru, na której umieszczono, wykonaną na porcelanie, fotografię zmarłego.
Poniżej wyryty napis:

Ś. P. / FRANCISZEK KSAWERY / BARTKOWSKI /
*3/XII 1832 †2/II 1911 R.

Franciszek Ksawery Bartkowski (1832 - 1911) urodził się w Ujeździe k/ Klimontowa. Według zachowanych przekazów rodzinnych, był uczestnikiem powstania styczniowego. Dwukrotnie został aresztowany, ale potężna protekcja właścicielki dóbr klimontowskich, Karoliny z Hulewiczów Ledóchowskiej, uchroniła go przed więzieniem i nieuchronną zsyłką na Sybir.

Był rolnikiem - zarządcą Nawodzic, Żyznowa, Rybnicy i Bukówki - folwarków Ledóchowskich. Z zamiłowania był historykiem i poetą. Sławił piękno ziemi sandomierskiej w wierszach, które w latach 1890 - 1904 drukował w Gazecie Radomskiej, min. był autorem wierszowanej legendy o zamku w Ujeździe.
W twórczości literackiej powrócił również do bliskiej mu tematyki powstania styczniowego - jest autorem dwóch kilkunastostronicowych utworów wierszowanych: "Bitwa pod Rybnicą" i "Bitwa pod Jurkowicami". Dał w nich opis heroicznych zmagań powstańców, przedstawia konkretne postacie historyczne i zdarzenia związane z tymi bitwami.

W "Bitwie pod Rybnicą" czytamy:
...
Tutaj położył swój żywot zwycięski,
Porucznik Anczyc i hrabia Bocheński.
Jeden miał ramię strzaskane od kuli,
Drugiego bagnetem na wylot przekłuli,
I tyś tu poległ Wojciechu Elgiecie,
Coś światło wiary siał w naszym powiecie,
Kapłan, zakonnik i rycerz zarazem,
Cóż służył Bogu i walczył żelazem.
A w tej ustroni dalecy od domu,
Nawet zapłakać nie ma po was komu.
...

W "Bitwie pod Jurkowicami" przedstawił opis pochówku powstańców:
...
Skończona bitka a na wszystkie strony,
Jęczą żałośnie rozmachane dzwony.
Tłum wielki ludu zewsząd się gromadzi,
Ze czcia największą w żałobę przybrani
Panowie szlachta, chłopi i kapłani
Śpiewają hymny, łzy obfite leją,
Jeden po drugim składają koleją.
Pięćdziesiąt kilku złożono pospołu,
W Olbierzowicach do jednego dołu,
W wspólnej mogile wszystkich ułożyli,
I świeżą ziemią ojczystą przykryli.
I krzyż, znak wiary, stanął na mogile
Kosztem współbraci za poświęceń tyle,
Będzie pamiątka w najpóźniejsze lata,
Choć Moskwa zdjęła z niego emblemata.
...

(Cytowane fragmenty pochodzą z rękopisów utworów, życzliwie udostępnionych przez Włodzimierza Bartkowskiego, praprawnuka Franciszka Ksawerego Bartkowskiego).

góra strony

NA START

ostatnia aktualizacja: 4-01-2015 , 12:22