1. Pomnik - mogiła poległych 1863 i 1939 - 1945
Na cmentarzu parafialnym (dojście od bramy główną alejką do przeciwległego krańca cmentarza, przed murem - w prawo 15 m) - znajduje się mogiła obudowana płytami, z dużym kamiennym pomnikiem, zwieńczonym kamiennym krzyżem.
Pomnik poświęcony jest powstańcom 1863 roku oraz żołnierzom września 1939 r. i członkom ruchu oporu z lat 1939 - 1945.
Poniżej krzyża, na płycie po lewej stronie pomnika, wykuty napis:
POWSTAŃCY / STYCZNIOWI / ANDRZEJ / JAROSZEK / LAT 35 / HIPOLIT / SOBECKI / LAT 40 / STRACENI / PRZEZ ZABORCĘ / CARSKIEGO / 03-IX-1863 r.
HIPOLIT SOBECKI i ANDRZEJ JAROSZEK pochodzili z Gowarczowa. Za udział w powstaniu Moskale powiesili ich na dworskim polu.
Według miejscowej opowieści, co zapisał ks. J. Wiśniewski (Udział księży z djecezji sandomierskiej w powstaniu 1863 r.):
... Sobecki jadąc na egzekucję, ukłonem pożegnał zbolałą, nieszczęśliwą żonę ... Na ten widok serce jej pękło ... i tak obydwoje zakończyli życie, zostawiając cztery córeczki sierotami ...
Pierwotnie mogiła powstańców znajdowała się w miejscu ich stracenia - w polu przy drodze z Gowarczowa do Skrzyszowa (przy wyjeździe z Gowarczowa - ok. 100 m od tablicy miejscowości, w prawo odchodzi droga polna do grupy budynków - po 50 m w lewo - ok. 150 m w polu.
Po ekshumacji powstańców na miejscowy cmentarz, po mogile zachował się w polu tylko niewielki kopczyk porośnięty krzakami.
Zachował się widok mogiły z okresu międzywojennego (przed przeniesieniem mogiły na cmentarz), zamieszczony w opracowaniu H. Mościckiego (Pomniki bojowników).
Zmiany i uzupełnienia z października 2010 r.
Przeprowadzona kwerenda akt metrykalnych parafii Gowarczów, wykazała, że śmierć mieszczan z Gowarczowa: szynkarza Hipolita Sobeckiego i Andrzeja Jaroszka, wg. zapisów ksiąg metrykalnych, miała miejsce w roku 1864 (a nie w roku 1863, jak to podano na pomniku).
W Księdze Zgonów Parafii Gowarczów za rok 1864 znajdujemy zapisy:
Akt zgonu nr 63 Gowarczów Sobecki Hipolit
Działo się w Gowarczowie dnia czwartego września tysiąc ośmset sześćdziesiątego czwartego roku o godzinie jedenastej z rana. Stawili się Wincenty Sobecki, rymarz lat pięćdziesiąt i Ludwik Janusz krawiec lat pięćdziesiąt trzy liczący obydwa z Gowarczowa, i oświadczyli nam iż dnia wczorajszego o godzinie wpół do dziewiątej rano, umarł w Gowarczowie Hipolit Sobecki szynkarz czterdzieści lat mający, syn niegdy Józefa i żyjącej Franciszki z Liziewiczów małżonków Sobeckich, urodzony w Gowarczowie i w temże mieście zamieszkały, pozostawiwszy po sobie owdowiałą żonę Katarzynę z Gosiewskich w Gowarczowie. Po przekonaniu się naocznie o zejściu wspomnianego, Akt ten stawającym pisać nie umiejącym przeczytany, sami podpisaliśmy
X. M. Ogórkiewicz Admini Par Gowarczów
Akt zgonu nr 64 Gowarczów Jaroszek Andrzej
Działo się w Gowarczowie dnia czwartego września tysiąc ośmset sześćdziesiątego czwartego roku o godzinie jedenastej rano. Stawili się Jan Piekuniewicz lat trzydzieści sześć i Antoni Sobczyński lat trzydzieści mający obydwa mieszczanie z Gowarczowa, i oświadczyli nam iż dnia wczorajszego o godzinie wpół do dziewiątej rano, umarł w Gowarczowie Andrzej Jaroszek mieszczanin wyrobnik, lat trzydzieści pięć i miesięcy sześć mający, syn Benedykta i Katarzyny małżonków Jaroszków, urodzony w Gowarczowie i w temże mieście zamieszkały, pozostawiwszy w Gowarczowie owdowiałą po sobie żonę Franciszkę z Kozłowskich - po przekonaniu się naocznie o zejściu wspomnianego, Akt ten stawającym pisać nie umiejącym przeczytany, sami podpisaliśmy
X. M. Ogórkiewicz Admini Par Gowarczów
Istnieje zatem potrzeba dalszego szukania dokumentów, które wyjaśnią końcowo termin wykonanej egzekucji Hipolita Sobeckiego i Andrzeja Jaroszka. Jest możliwe, że ks. Ogórkiewicz antydatował zapis ich zgonu.
Z wydarzeniami okresu powstania styczniowego w Gowarczowie związana jest postać ks. Aleksandra Jankowskiego. Był on wikarym w parafii Gowarczów. W dniu 29.VI.1863 r. został aresztowany przez wojsko rosyjskie. Ziemianin Maksymilian Łupiński oskarżył go o przymuszanie do złożenia przysięgi na wierność Rządowi Narodowemu i oddanie do oddziału powstańczego włośc. Szymborskiego. A gdy on uciekł z oddziału, ksiądz powiadomił o tym fakcie żandarmerię narodową, która schwytała zbiega, sprawiła mu lanie i odstawiła ponownie do oddziału.
Przeprowadzone rosyjskie śledztwo dowiodło, że ks. Jankowski m.in. brał czynny udział w powstaniu, posiadał kontakty z powstańcami, w tym z Wiśniewskim d-cą oddziału powstańczej żandarmerii, że od mieszkańców Gowarczowa i Korytkowa odebrał przysięgi na wierność Rządowi Narodowemu, że ukrywał w kościele i w swoim mieszkaniu broń, że dowodził partią powstańców. Polowo-Wojenny Sąd w Radomiu w dniu 29 lipca 1863 wydał wyrok: pozbawienie wszystkich praw stanu i śmierć przez rozstrzelanie. Audytoriat Polowy w dniu 2 sierpnia 1863 zmienił ten wyrok na 12 lat robót katorżniczych na Syberii.
Po 40-latach pobytu na Syberii, wrócił do Królestwa w roku 1904. Powrócił ponowie do stanu duchownego, był wikarym w Klimontowie, gdzie zmarł w r. 1911 i został tam pochowany (zob. Klimontów).
Przez miasteczko (wówczas) Gowarczów i sąsiadujące wioski przemieszczały się oddziały powstańcze, głównie z opoczyńskiego pułku Jana Rudowskiego i powstańczej żandarmerii Junoszy, oraz wojska rosyjskie. Dochodziło do starć i potyczek, w wyniku których byli ranni i zabici. Urzędowy wykaz potyczek wojsk carskich w Królestwie Polskim odnotowuje m.in. w listopadzie 1863 r. potyczkę na polach wsi Korytków. Potwierdzenie tych działań znajdujemy w aktach zmarłych parafii Gowarczów w roku 1863.
Akt zgonu 39 Korytków Grubiński Roch
Działo się w Gowarczowie dn. 8.XI.1863 r. o godz. 2 po południu.
... dnia onegdajszego o godzinie szóstej w wieczór umarł przy starciu wojsk Cesarsko Rossyjskich z Polakami Roch Grubiński podróżny pięćdziesiąt lat mający, syn rodziców z imienia nie znanych, pozostający na opiece siostry swej nazwiskiem Wysockiej w mieście Końskich. ...
Akt zgonu 40 Korytków Żurawski
Działo się w Gowarczowie dn. 8.XI.1863 r. o godz. 2 po południu.
... dnia onegdajszego o godzinie szóstej w wieczór umarł przy starciu wojsk Cesarsko Rossyjskich z Polakami w Korytkowie Żurawski z imienia nie znany, około trzydziestu lat mający, były urzędnik Kommissyi Rządowej Przychodów i Skarbu pochodzący z Warszawy, których rodziców syn, gdzie urodzony i czy pozostawił jaką familię, nie wiadomo. ...
góra strony
ostatnia aktualizacja:
4-01-2015 , 09:42
