IGOŁOMIA

1. Mogiła powstańców 1863 r.

Na miejscowym cmentarzu (przy głównej alei, po prawej), znajduje się mogiła ziemna wygrodzona kutym łańcuchem umieszczonym na kamiennych słupkach.

Na cokole betonowym ustawiony granitowy blok zwieńczony metalowym krzyżykiem. Na bocznej płaszczyźnie bloku umieszczona tabliczka z czarnego granitu z napisem:
W HOŁDZIE / 21 POWSTAŃCOM POLSKIM / POLEGŁYM W BITWIE / NA POLACH CZERNICHOWA / W DNIU 15 VIII 1863 R. / CZEŚĆ ICH PAMIĘCI

Obecna tablica oraz widok mogiły w r. 1929

   Igołomia, z racji swego położenia (komora celna, granica zaboru rosyjskiego i austriackiego) była wielokrotnie miejscem potyczek i starć powstańców 1863 roku. I tak:
- grupa 40 powstańców, z resztek oddziału Langiewicza prowadzonych przez gen. Śmiechowskiego, 21 marca 1863 r. na terenie Igołomi została doścignięta przez wojsko rosyjskie. Powstańcy bez walki zostali wymordowani, poranieni i zabrani do niewoli;
- 4 maja 1863 r. oddział powstańców prowadzony przez Malczewskiego, rozłożył się obozem w Igołomi. Otoczenie przez wojsko rosyjskie, powstańcy wycofali się do Pobiednika, gdzie zostali rozbici i zmuszeni do wycofania się poza graniczny kordon;
- 6 lipca 1863 r. konny oddział powstańców rozbił obsadę komory celnej w Igołomi. - oddział powstańczy pod dowództwem płk. Aleksandra Taniewskiego (Tetery) wkroczył na teren Kongresówki w rejonie Cła i stoczył krwawą bitwę 15 sierpnia 1863 r. pod Wąsowem i Czernichowem. Ze strony polskiej poległo ogółem 28 powstańców, z których 21 zostało pochowanych w zbiorowym grobie na cmentarzu w Igołomi. W opracowaniu Bitwy i potyczki 1863 - 1864 Stanisław Zieliński przebieg tego starcia podaje pod hasłem Wąsów.
   Płk. Taniewski -Tetera wspomina w swoim pamiętniku:
... 15 sierpnia wyszedłszy z dwoma krakowskimi i zagranicznymi oddziałami ... przez Cło i i na Igołomię, pomimo czynnego oporu wojska austriackiego, które zabiło mi w oddziale 2 ludzi i 6 raniło, z 400 pozostałymi ludźni (z 800 początkowymi) mając oficerów z armii austriackiej Kalitę, później zaszczytnie znanego Rębajłą, Szamejta, Bornemissę, Bandrowskiego i innych ... kierowałem się do połączenia się z walczącymi oddziałami w kraju, ...
   Spotkawszy przy W[ąsowie] 4 roty piechoty, 2 kompanie strzelców, 4 sotnie Kozaków i oddział "objeszczyków" pod komendą pułkownika Zwieriewa, zająłem pozycję i stoczyłem bój, gdzie Kalita, Szamejta, Bornemissa, Bandrowski i inni wykazali męstwo i zalety oficerów w boju. Żołnierz, nie wyuczony, nie umiejący się obchodzić z bronią, zmęczony 30-godzinnym marszem, nie jadłszy, nie dostawszy ani prowiantu, ani obiecanych wozów, zaczął opadać na siłach fizycznych. ... odparłszy dwa ataki po kilkugodzinnej walce z odstrzeliwaniem się, odstąpiłem do lasku, gdzie mogłem dotrzymać się do nocy, a nocą zmyliwszy Moskali przejść bokiem. ...

   Uczestnik tych wydarzeń - mjr Kalita w swych pamiętnikach ("Ze wspomnień krwawych walk") bardzo krytycznie przedstawia przygotowania organizacyjne oddziału przed wymarszem z Krakowa oraz dowodzenie Tetery:
... Podczas dwugodzinnej strzelaniny ani Tetera ani żaden z jego sztabowców nie pokazał się na polu walki. ... Nie szczędził Kalita określeń ... podły tchórz ... oraz żadania, aby Teterę za haniebną zdradę i tchórzostwo stawiono pod sąd wojenny.

   Zbiorowa mogiła powstańców na cmentarzu w Igołomi przetrwała okres zaborów. W Pomnikach bojowników H. Mościcki w 1929 r. przedstawił wygląd tej mogiły w latach 20-tych XX wieku.

W okresie I Wojny Światowej w rejonie Igołomi toczyły się zbrojne walki naszych zaborców, a na miejscowym cmentarzu znalazły się mogiły żołnierskie. Ludność miejscowa opiekowała się tymi mogiłami, prace porządkowe oraz znicze zapalała młodzież szkolna.

Dnia 20 stycznia 2006 r. odbyła się uroczystość odsłonięcia i poświęcenia pomnika Bezimiennych żołnierzy polskich, którzy oddali życie za ojczyznę. Na okazałym kamiennym pomniku, postawionym na okrawężnikowanej dużej mogile ziemnej, zamocowano tablicę granitową zawierającą napis:
"Błogosławieni, którzy w Panu umierają /
GROBY / BEZIMIENNYCH ŻOŁNIERZY / POLSKICH / KTÓRZY ODDALI ŻYCIE / ZA OJCZYZNĘ

Pomnik Bezimiennych żołnierzy polskich w Igołomi

Pomnik został postawiony na kwaterze mogił żołnierskich, znajdujących się przy ogrodzeniu, na końcu cmentarza w Igołomi. Wprawdzie mogiły te były szanowane, otoczone opieką miejscowej ludności, ale brak jest dowodów, że są to mogiły polskich żołnierzy. Pokazują się również informacje, że te mogiły wojskowe z okresu I Wojny Światowej, znajdują się na bezimiennych mogiłach powstańców z roku 1863. Jest wprawdzie wyodrębniona mogiła poległych 15.VIII.1863 r, ale nie można całkowicie wykluczyć możliwości, że w tym miejscu były wcześniejsze pochówki powstańców poległych w innych potyczkach.

góra strony

2. Tablica: Adam Chmielowski - św. Brat Albert

Na ścianie kościoła parafialnego w Igołomi została wmurowana tablica upamiętniająca św. Brata Alberta:
W STULECIE URODZIN / BRATA ALBERTA ADAMA CHMIELOWSKIEGO / W IGOŁOMI 20 - VIII - 1845 / ZAŁOŻYCIELA ZGROMADZEŃ ALBERTYŃSKICH / OPIEKUNA BEZDOMNYCH SIEROT I UBOGICH / ZWIĄZEK PRZYJACIÓŁ / BRATA ALBERTA / 20 - VIII - 1945

Adam Chmielowski (znany obecnie jako Św. Brat Albert), urodził się w Igołomi, jako syn Wojciecha Chmielowskiego herbu Jastrzębie, naczelnika Komory Celnej w Igołomi i Józefy z Borzysławskich. Ojciec jego należał do zubożałej rodziny ziemiańskiej.

Po kilkakrotnych przeprowadzkach, rodzina Wojciecha Chmielowskiego od roku 1853 przenosi się do Warszawy. Tu wkrótce ojciec Adama zmarł na gruźlicę 25 sierpnia 1853 r. Matka Adama - Józefa, wysłała 9-letniego syna na szkoły w Petersburgu. Adam, jako najstarszy syn urzędnika rosyjskiego, miał bowiem prawo do bezpłatnej nauki w państwie rosyjskim. Ale już po roku, w obawie przed rusyfikacją, pozostawia go przy rodzinie w Warszawie. I tu Adam dalej się uczy.

   Gdy wybuchło powstanie, wraz z grupą innych studentów Instytutu Politechniczego w Puławach, natychmiast przystąpił do powstania: walczy w oddziale Frankowskiego pod Słupczą, dociera na Święty Krzyż; przeszedł cały szlak bojowy M. Langiewicza.

   Po bitwie na Grochowiskach, podobnie jak gen. Langiewicz, przeszedł do Galicji. Ale we wrześniu 1863 r. powraca na pole bitwy. Walczy w oddziale Zygmunta Chmieleńskiego. Został ciężko ranny w bitwie 30 września 1863 roku pod Mełchowem. Z powodu gangreny przeprowadzono mu amputację jednej nogi. Jest w szpitalu w Koniecpolu, ale udaje mu się przedostać na zachód, do Paryża.

   W latach późniejszych swe życie i pracę poświęca Bogu i służbie ubogim. Jest założycielem Zgromadzenia Braci Posługujących Ubogim III Zakonu św. Franciszka (zakon albertynów) oraz żeńskiego zakonu albertynek.

   Wyczerpany trudami życia, zmarł 25 grudnia 1916 roku w pustelni na Kalatówkach.

   Ojciec Święty Jan Paweł II w dniu 22 czerwca 1983 roku ogłosił Brata Alberta błogosławionym. W dniu 12 listopada 1989 roku został kanonizowany.

Zob. też hasła: Busko, Kielce - katedra, Mełchów, Koniecpol, Grochowiska.

góra strony

3. Muzeum św. Brata Alberta

W centrum Igołomi, na terenie klasztoru sióstr Albertynek znajduje się dawny budynek Komory Celnej, w którym urodził się i spędził dzieciństwo Adam Chmielowski - św. Brat Albert. Siostry Albertynki urządziły w nim muzeum Św. Brata Alberta. Przywieziono tu nawet z Mełchowa drzewo, pod którym został ciężko ranny żołnierz powstania Adam Chmielowski podczas bitwy w dniu 30 września 1863 r.

W kaplicy zakonnej znajduje się obraz kanonizacyjny, przy którym w dniu 12 listopada 1989 r. w Rzymie Ojciec Święty Jan Paweł II prowadził nabożeństwo kanonizacyjne. Obok portret - na podstawie zdjęcia do legitymacji z 1915 r.

Zdjęcia z Muzeum św. Brata Alberta: widoczne drzewo przywiezione z Mełchowa oraz kołyska z lat dziecinnych.

góra strony

4. Szkoła Podstawowa im. Bohaterów Powstania Styczniowego

Budynek Szkoły Podstawowej im. Bohaterów Powstania Styczniowego
oraz Gimnazjum im. Św. Brata Alberta w Igołomi

W dniu 28 lutego 1970 r. odbyła się uroczystość nadania Szkole Podstawowej w Igołomi imienia BOHATERÓW POWSTANIA STYCZNIOWEGO. Od września 1998 r. szkoła otrzymała nowy budynek.

   W dniu 25 marca 2004 r. dzięki ofiarności rodziców, Szkoła otrzymała swój sztandar. Na awersie sztandaru, na amarantowym tle znajduje się sylwetka orła w koronie, wokół którego umieszczono napis:
SZKOŁA PODSTAWOWA im. BOHATERÓW POWSTANIA STYCZNIOWEGO / W IGOŁOMI

   Na rewersie sztandaru na niebieskim tle umieszczono sylwetki dwóch powstańców. Nad nimi napis:
GLORIA VICTIS

   Podczas uroczystości przekazania sztandaru nastapiło również odsłonięcie wydzielonego kącika patronów. Do tego celu wykonano kopię obrazu Artura Grottgera "Kucie kos" (wykonawca - plastyk Joanna Rajtar). Grottger, który przebywał w pałacu Wodzickich w Igołomi, uwiecznił scenę przekuwania kos w miejscowej kuźni z udziałem chłopów z okolicznych wiosek. Elementy igołomskiej klasycystycznej kuźni z początku XIX wieku, która zachowała się do obecnych dni, występują jeszcze na innych pracach artysty w cyklu POLONIA ("Obrona dworu", "Schronisko" i inne) związanym z powstaniem styczniowym.

góra strony

5. Gimnazjum im. Św. Brata Alberta

Gimnazjum w Igołomi uzyskało w roku 2002 imię św. Brata Alberta. Szkoła posiada swój sztandar ufundowany ze składek rodziców. Na awersie nad postacią św. Alberta umieszczono Jego sentencję:
POWINNO SIĘ BYĆ DOBRYM JAK CHLEB

Na rewersie sztandaru umieszczono godło państwowe - orzeł z koroną oraz napis:
GIMNAZJUM W IGOŁOMI / IM. ŚW. BRATA ALBERTA

W budynku szkolnym (wspólny dla Szkoły Podstawowej im. Bohaterów Powstania Styczniowego oraz dla Gimnazjum im. św. Brata Alberta) w wielu miejscach występuje tematyka związana z powstaniem styczniowym (jak np. kącika patronów z malowidłem kopii obrazu Grottgera - Kucie kos). Dodatkowo w wydzielonym holu szkolnym znajduje się część poświęcona pamięci św. Brata Alberta, gdzie dominuje rzeźba przedstawiająca sylwetkę Patrona Gimnazjum ns tle ściany, gdzie umieszczono napis:
POWINNO SIĘ BYĆ DOBRYM JAK CHLEB

Rzeźba św. Brata Alberta w holu szkolnym
oraz replika obrazu A. Grottgera - "Kucie kos"

góra strony

NA START

ostatnia aktualizacja: 4-01-2015 , 10:40