1. Krzyż na mogile powstańców 1863 r.
Na połogim wzniesieniu Złotej Góry, blisko drogi odchodzącej z Goleniowów do Przybyszowa, znajduje się samotny żelazny krzyż. Postawiony został na mogile rotmistrza Aleksandra Edelstejna i 17 powstańców, poległych w boju pod Sprową 4 grudnia 1863 roku.
Ks. J. Wiśniewski widział tu w latach dwudziestych XX w. kopczyk z drewnianym krzyżem.
Obecnie, na rozległym polu ornym, zarys mogiły jest mało zauważalny.
Postawiony został nowy, metalowy krzyż z Chrystusem ukrzyżowanym, ale krzyż jest nieopisany.
Podczas zwycięskiej bitwy pod Sprową (gm. Słupia Jędrzejowska) w dniu 4.12.1863 r. część jazdy pod dowództwem rotmistrza Edelsteina została oddzielona od wojsk Bosaka i Chmieleńskiego i uległa rozbiciu.
Edelstein Abraham (Aleksander), rodem z Łomży, syn lekarza. Był studentem uniwersytetu kijowskiego, następnie Akademii Medyko-Chirurgicznej w Warszawie, uczestnik manifestacji w okresie przedpowstaniowym w Warszawie.
Po wybuchu powstania, jako oficer, walczył pod rozkazami L. Mierosławskiego, później płk. Mieleckiego. Brał udział w bitwach pod Krzywosądzem (19.II.), Nową Wsią (21.II.). Po klęsce pod Dobrosołowem (2.III.) schronił się w Poznańskiem, został aresztowany przez Prusaków i osadzony w Poznaniu, skąd zbiegł.
Powraca do powstania narodowego i walczy pod rozkazami Bończy, następnie Chmieleńskiego. Bił się pod Przedborzem, Rudnikami i Górami. Był awansowany przez gen. Bosaka do stopnia kapitana. W boju pod Sprową dowodził drugim plutonem kawalerii rtm. Rzepeckiego. Zginął w boju 4 grudnia 1863 r.
Uzupełnienie ze stycznia 2014 r.
Podczas obchodów 150. rocznicy powstania styczniowego, w dniu 4 grudnia 2013 r. przeprowadzono uroczyste odsłonięcie i poświęcenie przebudowanej powstańczej mogiły. W miejscu dotychczasowego bezimiennego krzyża metalowego, został postawiony granitowy pomnik, w formie katakumby, na której postawiono kamienny krzyż na cokole.
Teren wokół mogiły został wygrodzony łańcuchem podpartym na kamiennych słupkach, wokół ułożono płytki brukowe. Do mogiły, od pobliskiej drogi, doprowadzono utwardzone dojście, w części wyłożone kamiennymi płytami.
Na granitowym cokole umieszczony został trójpolowy herb Polski, Litwy i Rusi. Poniżej, w płycie z czarnego granitu, został wyryty napis:
BÓG HONOR OJCZYZNA /
MOGIŁA ŻOŁNIERZY /
POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 ROKU /
TU SPOCZYWA ROTMISTRZ /
ALEKSANDER EDELSZTAJN
WRAZ Z SIEDEMNASTOMA POWSTAŃCAMI /
POLEGŁYMI W BOJU POD SPROWĄ /
4 GRUDNIA 1863 ROKU
CZEŚĆ ICH PAMIĘCI
góra strony
2. Krzyż w Czarnym Lesie
W Czarnym Lesie, przy drodze prowadzącej z Goleniowów przez Chałupki do Sprowy, naprzeciw lesniczówki - znajduje się krzyż przydrożny.
Jak podaje miejscowy nauczyciel historii - p. Kręgiel, krzyż ten pierwotnie był wystawiony w intencji poległych powstańców 1863 r.
W roku 1918 krzyż odnowiono i przeznaczono żołnierzom Legionów Polskich.
W latach 90-tych XX w. drewniany krzyż został zmieniony na metalowy, teren wygrodzono drewnianym płotkiem.
Przy tym nowym urzadzeniu - na krzyżu zamieszczono tabliczkę metalową z treścią napisu identyczną, jak na Krzyżu Legionów na Przełęczy Pantyrskiej w Karpatach Wschodnich:
Młodzieży Polska / Patrz na ten krzyż / Legiony Polskie / Dźwigały go wzwyż / Ponosząc rany i blizny / Dla naszej wolnej / Ojczyzny
góra strony
ostatnia aktualizacja:
4-01-2015 , 09:37
