1. Pomnik powstania 1863 r. w Golczowicach
W centrum wsi stoi pomnik upamiętniający zwycięską bitwę powstańców styczniowych pod Golczowicami w dniu 22 kwietnia 1863 r.
Przy zbiegu ulic Powstania Styczniowego i Jurajskiej, blisko mostu na Białej Przemszy, utworzono okrągły klomb, gdzie postawiono drewniany krzyż. Przed nim wapienny blok z tablicą z czarnego granitu. Cały teren porośnięty płożącymi się krzewami.
Na tablicy znajduje się napis:
DLA UPAMIĘTNIENIA / POWSTANIA STYCZNIOWEGO / W 125 ROCZNICĘ ZWYCIĘSKIEJ / BITWY W GOLCZOWICACH / WDZIĘCZNI MIESZKAŃCY / 1988
Dojazd do Golczowic: od Olkusza poprzez Klucze - Jaroszowiec.
Jak podawał S. Zieliński (Bitwy i potyczki) dnia 20 kwietnia 1863 roku ponad 300-osobowy oddział prowadzony przez kpt. Mossakowskiego wkroczył do Kongresówki. Ominięto miasto Olkusz, które początkowo miało być zaatakowane przez powstańców i pomaszerowano dalej na północ. Poprzez Rabsztyn, stanął Mossakowski w dniu 22 kwietnia przy karczmie Pazurek, pod Golczowicami. Tutaj został zaatakowany przez wojsko rosyjskie, wysłane z Olkusza.
Krakowski "Czas" w nr. 98 z dnia 30.IV.1863 r. zamieścił korespondencję z Żarek zawierającą przebieg bitwy pod Golczewicami w dniu 22 kwietnia:
Przesyłam wam opis bitwy pod Golczewicami (Pazurkiem):
"Około godziny 10ej z rana 22go we środę stanął obozem oddział Mosakowskiego w lesie za wsią Golczewice w pobliżu karczmy Pazurek; wieś od lasu przedzielona jest wzgórzem.
W samo południe, kiedy partyzanci dzielili się dowiezioną sobie żywnością, oddział kilkudziesięciu konnicy moskiewskiej przebiegł tuż koło polskiego obozu. Polacy rzucili żywność, porwali za broń, lecz równocześnie na wzgórzu dzielącym wieś od boru ukazała się piechota moskiewska, rozsypana w tyralierów i rozpoczęła żywy ogień, jednak nie szkodliwy; strzelcy polscy rozsypali się również na prawo i na lewo w tyraliery, odpowiadając Moskalom rzadkiemi, ale celniejszymi strzałami i posuwając się coraz bardziej pod nieprzyjaciela, zagrozili mu na obu skrzydłach, Moskale zaczęli się cofać; zagrzana młodzież tą pomyślnością, pędem uderzyła na zmieszanego nieprzyjaciela, spędziła go ze stanowiska do wsi, ze wsi przez most do boru na przeciwnej stronie się roztaczającego, tak iż niemieli nawet czasu zebrać wszystkich zabitych i dwóch furgonów, które to łupy w ręce partyzantów wpadły. Spędzeni Moskale, połączywszy się ze swoją rezerwą i posiłkami , które im z Olkusza wraz z dwiema armatami nadciągnęły, rozpoczęli na nowo atak, którego jednak partyzanci nie przyjęli i cofnęli się pod zasłoną tyralierów.
Straty Moskali w tym boju są znaczne. Polacy liczą trzech szeregowców i jednego oficera, wszystkich lekko rannych.Oprócz strzelców odznaczała się męztwem konnica polska wraz z dzielnym swoim dowódcą Miernickim, który na nieszczęście poległ. Bój trwał od godziny 12ej w południe do 7ej wieczór. Dnia następnego oddział Mosakowskiego przechodząc kolej żelazną, zespsuł most i zerwał druty telegraficzne, a zatrzymawszy towarowy pociąg, zrewidował takowy. ..."
L. Ratajczyk, na podstawie urzędowego wykazu potyczek wojsk carskich w Królestwie Polskim w 1863 - 1864 r. podaje, że w dniu 10 kwietnia (wg. kalendarza rosyjskiego) pod wsią Golczowice była potyczka oddziałów księcia generała majora Aleksandra Szachowskiego, naczelnika wojennego pow. olkuskiego.
Prasa polska informowała, że w tej zwycięskiej bitwie pod Golczowicami powstańczy oddział miał tylko 3-ch rannych (!), co wydaje się mało wiarygodne. Zwłaszcza, że do Golczowic, w końcowym etapie walki, dotarły rosyjskie posiłki z armatami. Jak podawano, stan oddziału Mossakowskiego zmalał o 40 osób. To może potwierdzać żywe do dziś przekazy miejscowej ludności o rannych powstańcach odpoczywających na pobliskich stokach Godawicy (obok Ryczówka), gdzie znajdują się też powstańcze mogiły (zob. hasło - Ryczówek).
Kpt. Mossakowski pomaszerował z Golczowic dalej na północ, pod Żarki, celem połączenia się z oddziałem kpt. Józefa Oksińskiego. Niestety, ale już 24 kwietnia, w bitwie pod Jaworznikiem, obok Myszkowa, nastąpiła całkowita klęska oddziału Mossakowskiego.
Uzupełnienia z września 2010 r.
Od stanu przedstawianego na zdjęciach z r. 2006, nastąpiły korzystne zmiany. Pomnik powstańców 1863 roku uzyskał nowy wystrój, widoczna jest troskliwa opieka tego miejsca pamięci narodowej.
góra strony
ostatnia aktualizacja:
21-07-2014 , 08:22
