STRONA ARCHIWALNA   
 opracowanie: śp. Jerzy Kowalczyk (1938 - 2015)    kontakt: 41 368 57 24,   jotka.1863@gmail.com

6 Październik 2024, imieniny dziś obchodzi: Petra, Fryderyka, Artur   
     Menu:  
Miejscowości
 K I E L C E
 A - B
 C - F
 G - J
 K
 Kameduły
 Kamieńczyce (K)
 Kaplica
 Kazimierza Wielka
 Kępa - Anielin (W)
 Kidów (S)
 Kiełczyna
 Kierz Niedźwiedzi
 Klimontów
 Klimontów (K)
 Klonow
 Kocina
 Kołomań
 Komorów
 Koniecpol (S)
 Koniemłoty
 Końskie
 Koprzywnica
 Kossów
 Koszyce (K)
 Kościelec (K)
 Kowala (W)
 Kozienice (W)
 Kranów
 Krasocin
 Kraszków (E)
 Kraśnica (E)
 Krępa Kościelna (W)
 Krogulcza (W)
 Kromołów (S)
 Krynki
 Krzęcice
 Krzykawka (K)
 Książ Mały (K)
 Kunice (E)
 Kunów
 Kurozwęki
 Kurzelów
 Kuźnica (W)
 Kwaśniów Górny (K)
 L - M
 N - O
 P - R
 S
 Ś - Ż
 Uroczystości
 Wyszukiwarka
 Literatura
 Indeksy
 Aktualizacja
 O autorze
 
     Ważne daty z powstania:  
9 pazdziernika 1863 r. - Neuman i Junosza walczą pod Stawami
20 pazdziernika 1863 r. - Bitwa Z. Chmieleńskiego pod Oksą
20 pazdziernika 1863 r. - Bitwa Rosnera-Róży pod Rybnicą
21 pazdziernika 1863 r. - Bitwa Rosnera-Róży pod Jurkowicami
21 pazdziernika 1863 r. - Potyczka Chmieleńskiego pod Kwiliną
29 pazdziernika 1862 r. - Świętomarz - zjazd księży sandomierskich
29 pazdziernika 1863 r. - Bitwa Bosaka i oddziału Rębajły pod Jeziorkiem
4 listopada 1863 r. - Potyczka Bosaka i Chmieleńskiego pod Strojnowem
5 listopada 1863 r. - Potyczka Bosaka i Chmieleńskiego pod Górami
 
  Zapraszam do współpracy
Posiadasz dodatkowe informacje lub zdjęcia
     albo
chcesz otrzymywać informację o uzupełnieniach niniejszej prezentacji ?
 
     Zaproszenie do:  
Muzeum Historii
Kielc
 
     gmina : BOLESŁAW powiat: OLKUSZ     

KRZYKAWKA


1. Pomnik powstańców 1863 r. w Krzykawce

   Miejsce śmierci płk. Francesco Nullo w Krzykawce zostało upamiętnione zaraz po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Ówczesny wygląd tego miejsca przedstawia H. Mościcki w Pomnikach bojowników.

   Pomnik znajduje się przy niebieskim szlaku turystycznym, prowadzącym ze Sławkowa, poprzez Krzykawkę, w kierunku Olkusza.

   Obelisk, o wysokości ok. 7 m. został wymurowany z kamienia. Na jego szczycie zamocowano sylwetką stylizowanego orła. Na kolumnie pomnika umieszczono tablicę z napisem:
BOHATEROM POWSTANIA / PUŁKOWNIKOWI / FRANCESCO NULLO / WŁADYSŁAWOWI ROMEROWI / JULIANOWI I INNYM / POLEGŁYM W WALCE / O WOLNOŚĆ POLSKI / DNIA 5 MAJA 1863 R. / HOŁD SKŁADA ZIEMIA / KTÓREJ BRONILI

Dawny wygląd upamiętnienia miejsca śmierci Fr. Nullo i obecna tablica na pomniku


   WIADOMOŚCI Z POLA BITWY w Nr 12 z 5 czerwca 1863 roku tak przedstawiały opis walki pod Krzykawką:
   Oddział Miniewskiego forsownym marszem idąc, stanął 5 V w Olkuskich lasach pod wsią Krzykawką. Silna moskiewska kolumna o godz. 5 rano uderzyła na Miniewskiego pod Krzykawką, który odparł pierwszy ich atak. Następnie rozpoczął się ogień strzelców, trwający przez 2 godz. Wśród ognia powstańcy pełni odwagi rzucili się na piechotę moskiewską, która schroniła się do bliskiej wsi. Szczęśliwy bój w początkach mniej pomyślny obrót przyjął w dalszym ciągu.
   Gdy dowódca legii francuskiej jen. Nullo, towarzysz Garibaldiego, legł ugodzony 2 kulami, szyki nasze mieszać się poczęły i oddział rozpoczął odwrót. ...
   Przy przejściu rzeki część powstańców rozproszyła się, do 30 zostało wziętych do niewoli, w tej liczbie 14 Francuzów i Włochów. Rannych Moskale dobijali.


   Żołnierz Polski w nr. 22 z 1922 roku zamieścił zdjęcie przedstawiające grupę powstańców z oddziału Fr. Nulla, którzy byli wzięci do niewoli pod Krzykawką, zaś w nr. 20 opublikował relację uczestnika boju pod Krzykawką - rtm. Juliana Pikuzińskiego:
... W pierwszej bitwie, dzień przed Krzykawką, idąc na ochotnika na bagnety, zostałem ranny w lewą rękę w palce przez zaczajonych Moskali. ... chirurg ... opatrzył mi palce, dał w deszczułki rękę, obandażował, tak że pod Krzykawką w bitwie udziału nie brałem, tylko stałem na skraju lasu, bo przebrany za chłopa krakowskiego w sukmanie i wysokim kapeluszu miałem być wysłany z depeszami do Krakowa.

   - poprowadził Nullo swoich na bagnety, a że był na koniu, ubili mu konia i zwalił się z koniem na ziemię. Ja widzę, że przywalony koniem, skoczyłem z za wału, a że byłem silny, poprowadziłem go za wał pod lasem i trzymałem prawą ręką za kark, a lewą obandażowaną podtrzymywałem na brzuchu. A że ogień szedł na 200 kroków najdalej, jedna kula przeszła nieszczęśliwie przez wał, trafiła mnie w rękę obandażowaną i przeszła, ugodziwszy w Nulla pendent od pałasza na drugą stronę Nulla tak, że padł, nie wydawszy głosu. Zemdlałem i nie widziałem nawet, jak Włosi porwali między siebie ciało Nulla.

   Wiem, że potem Moskale pochowali Nulla w Olkuszu w aksamitnej amarantowej trumnie z honorami wojskowymi ...


   Po bitwie oddziału powstańczego płk. Józefa Miniewskiego, z Rosjanami dowodzonymi przez ks. Szachowskiego, polegli powstańcy pochowani zostali na cmentarzu w nieodległych Niegowonicach (jest zachowana mogiła).

   Prochy płk. Francesco Nullo zostały przewiezione do rodzinnego Bergamo, zaś na starym cmentarzu w Olkuszu urządzono symboliczną mogiłę płk. F. Nullo. Wykonano tam również tablicę upamiętniającą udział Włochów w powstaniu styczniowym.

   Z okazji 75 letniej rocznicy śmierci pułkownika Francesco Nullo powstał z inicjatywy Związku Podoficerów Rezerwy w Olkuszu Komitet mającu na celu wzniesienie pomnika na pobojowisku w Krzykawce. Powstał projekt w formie 6-cio metrowej kolumny, ustawionej na trzech stopniach, z umieszczeniem na szczycie Orła Polskiego. Przewidziano wykonanie pomnika z miejscowego kamienia polnego (wapień) na zaprawie cementowej. Orędownikiem budowy tego pomnika był b. senator Bogucki, właściciel majątku w Krzykawce.

   Inicjatorzy budowy pomnika planowali wielkie uroczystości z udziałem Ministra Spraw Zagranicznych Włoch hr Ciano, przewidując równocześnie przyjazd najwyższych dostojników Państwa. Dlatego Starosta Olkuski pismem z dnia 20 IV 1938 r. do Wojewody Kieleckiego daje negatywną ocenę tego działania dająć różne argumenty: - za krótki okres czasu na realizację;
- projekt pomnika nie został przedstawiony dla uzyskania stosownych uzgodnień administracji;
- ... projektowany pomnik - skromny, wykonany z lichego materiału, nieharmonizujący z otoczeniem jest niedostosowany do tak podniosłych uroczystości z udziałem dostojnych przedstawicieli obcego Państwa ...
- droga gminna gruntowa, prowadząca do pobojowiska (800 m) w stanie złym, możliwa do przejazdu tylko furmanką lub do przejścia pieszo ...

Zapisy na ten temat znajdujemy w dokumentacji Okręgowej Dyrekcji Robót Publicznych w Kielcach (Archiwum Państwowe Kielce zesp. 100/I, sygn. 17475).


   Corocznie, w rocznicę bitwy pod Krzykawką, organizowane są przez władze samorządowe uroczystości przy pomniku na Polanie Nullo w Krzykawce - zob. - UROCZYSTOŚCI

uzupełniono dn. 8.05.2011 r.





Uzupełnienie z maja 2014 r.


Pomnik płk. Francesco Nullo w Krzykawce - stan w maju 1014 r.



   Na pomniku znajduje się mała tabliczka informacyjna o treści:
TYM MIEJSCEM / OPIEKUJE SIĘ / SZKOŁA PODSTAWOWA / W KRZYKAWIE

   W 130 rocznicę śmierci płk. Francesco Nullo, w dn. 8.V.1993 r. Szkoła Podstawowa w Krzykawie otrzymała Imię bohaterskiego Włocha, który poległ pod Krzykawką walcząc o niepodległość Polski. Szkoła otrzymała wówczas pamiątkową tablicę, która została wmurowana przy wejściu do budynku szkoły:
SZKOLE PODSTAWOWEJ / W KRZYKAWIE / IMIĘ płk. FRANCESCO NULLO / Z BERGAMO W ITALII / BOHATERSKIEGO UCZESTNIKA / POWSTANIA STYCZNIOWEGO / W 130 ROCZNICĘ ŚMIERCI / W BITWIE POD KRZYKAWKĄ / NADAJE SPOŁECZEŃSTWO GMINY BOLESŁAW / KRZYKAWA - MAJ 1993 r.

   Zmiany organizacyjne w szkolnictwie spowodowały przekształcenie dotychczasowej Szkoły Podstawowej. Utworzono Gimnazjum, powstał Zespół Szkół w Krzykawie. Rada Gminy Bolesław w roku 2006 nadała również dla Gimnazjum i Zespołu Szkół w Krzykawie imię płk. Francesco Nullo.

   W okresie obchodów 150. rocznicy powstania styczniowego, wykonano prace remontowe przy pomniku F. Nullo na polanie pod Krzykawką: pomnik został oczyszczony i zakonserwowany, poprawiono tablicę inskrypcyjną na pomniku (zachowując dotychczasową treść napisu), przylegający teren został uporządkowany, u podstawy pomnika utworzono kwietne rabaty. Pomnik posiada troskliwą opiekę.

Wprowadzono w maju 2014 r.

góra strony



   W bitwie pod Krzykawką walczył por. Elia Marchetti, urodzony dn. 31.XII.1839 r. w Bergamo. Z grupą Włochów i Francuzów dotarł do polskiego powstania, jako adiutant gen. Francesco Nullo. W bitwie pod Krzykawką został ciężko ranny w pierś. Był w grupie kilkudziesięciu powstańców którzy wycofali się do Galicji, gdzie zostali schwytani przez żołnierzy austriackich. Pomimo szybkiego zwolnienia, po dwóch dniach, w dniu 7 maja, w domu chrzanowskiego notariusza Apolinarego Horwatha, zmarł z odniesionych ran. Został uroczyście pochowany dnia 11 maja 1863 na cmentarzu w Chrzanowie.

   Na miejscowym cmentarzu parafialnym, przy ul. Elii Marchettiego, w kw. 1, znajduje się mogiła por. Marchetiego, otoczona troskliwą opieką mieszkańców. Na pomniku nagrobnym wykonanym z porfiru, znajduje się biała tablica marmurowa napisem:

† / Ś. P. / ELIA MARCHETTI / URODZ. DNIA 31.XII.1839 ROKU / W BERGAMO WE WŁOSZECH / PORUCZNIK LEGJI CUDZOZIEMSKIEJ / GENERAŁA NULLO / RANNY W BITWIE Z MOSKALAMI / POD KRZYKAWKĄ w OLKUSKIEM / ZMARŁ DNIA 7.V.1863 W CHRZANOWIE / CZEŚĆ BOHATEROWI W WALCE / O WOLNOŚĆ POLSKI

Mogiła por. Elli Marchettiego w Chrzanowie.

uzupełniono dn. 24.05.2012 r.



góra strony


ostatnia aktualizacja: 28-12-2014 , 12:36

 

 



od 11 stycznia 2005 odwiedziło nas: 3 445.000 osób.

Stronę najlepiej oglądać w rozdzielczości 800x600 w przeglądarce Internet Explorer