STRONA ARCHIWALNA   
 opracowanie: śp. Jerzy Kowalczyk (1938 - 2015)    kontakt: 41 368 57 24,   jotka.1863@gmail.com

8 Listopad 2024, imieniny dziś obchodzi: Wiktoria, Seweryn, Wiktoriusz   
     Menu:  
Miejscowości
 K I E L C E
 A - B
 C - F
 G - J
 K
 Kameduły
 Kamieńczyce (K)
 Kaplica
 Kazimierza Wielka
 Kępa - Anielin (W)
 Kidów (S)
 Kiełczyna
 Kierz Niedźwiedzi
 Klimontów
 Klimontów (K)
 Klonow
 Kocina
 Kołomań
 Komorów
 Koniecpol (S)
 Koniemłoty
 Końskie
 Koprzywnica
 Kossów
 Koszyce (K)
 Kościelec (K)
 Kowala (W)
 Kozienice (W)
 Kranów
 Krasocin
 Kraszków (E)
 Kraśnica (E)
 Krępa Kościelna (W)
 Krogulcza (W)
 Kromołów (S)
 Krynki
 Krzęcice
 Krzykawka (K)
 Książ Mały (K)
 Kunice (E)
 Kunów
 Kurozwęki
 Kurzelów
 Kuźnica (W)
 Kwaśniów Górny (K)
 L - M
 N - O
 P - R
 S
 Ś - Ż
 Uroczystości
 Wyszukiwarka
 Literatura
 Indeksy
 Aktualizacja
 O autorze
 
     Ważne daty z powstania:  
Dzisiaj 1863 r. - Rudowski napadł na Szydłowiec i rozbroił Moskali
24 listopada 1863 r. - Starcie Rzepeckiego pod Strojnowem
25 listopada 1863 r. - Udany atak gen. Bosaka na Opatów
26 listopada 1863 r. - Bitwa gen. Bosaka pod Ociesękami
4 grudnia 1863 r. - Walki oddziału Bogdana pod Brodami
4 grudnia 1863 r. - Bosak i Chmieleński walczą pod Sprową
5 grudnia 1863 r. - Bitwa Kality Rębajły pod Mierzwinem
 
  Zapraszam do współpracy
Posiadasz dodatkowe informacje lub zdjęcia
     albo
chcesz otrzymywać informację o uzupełnieniach niniejszej prezentacji ?
 
     Zaproszenie do:  
Muzeum Historii
Kielc
 
     gmina : KOZIENICE powiat: KOZIENICE      

KOZIENICE

   Rozległy teren Puszczy Kozienickiej oraz bliskość Wisły powodowały, że w okresie powstania styczniowego 1863 roku w rejonie miasta Kozienice często przebywały powstańcze oddziały Turkiettego, Kononowicza, Czachowskiego, Jankowskiego, Eminowicza, Grylińskiego i innych. Planowano nawet, że w momencie wybuchu powstania nastąpi atak na Kozienice, gdzie znajdowało się około 100 rosyjskich żołnierzy. Zebrały się grupy spiskowców, jednak zrezygnowano z napadu, zwłaszcza, gdy dzień wcześniej przed ustalonym już atakiem, kasjer Karadziński przywiózł miejską kasę i przekazał ją na rzecz powstania.

   Nieco później, bo 25 marca 1863 r. w odległości 9 km od Kozienic, w Świerzach, powstańczy oddział Turkiettego toczy udany 3-godzinny bój z trzema kolumnami moskiewskimi.

   Zieliński (Bitwy i potyczki) podaje, że 27 stycznia 1864 r. oddział powstańców wpadł do miasta Kozienice, uwolnił z rąk rosyjskich więźniów i zabrał kasę. Kilka dni później, w nocy 2 na 3 lutego, (jak podaje Dąbkowski) powstańcy wpadli do miasta i uprowadzili kilka osób - moskiewskich współpracowników i donosicieli, którzy zostali później powieszeni.

   Na miasto Kozienice, za udzielanie pomocy powstaniu, nałożono kontrybucję w wysokości 1.888 rubli. Mieszkańcy byli też zmuszeni do oglądania egzekucji przeprowadzanych przez władze rosyjskie. I tak np. w kwietniu 1864 r. publicznie zostali powieszeni: mieszczanin Franciszek Krajewski i włościanin Siemion Kraska. W sierpniu tegoż roku powieszono Jana Jesierowskiego. Oczywiście nie zachował się żaden ślad mogił straconych.




1. Mogiła Józefy z Przybyłków Wojdackiej


   Na cmentarzu przy ul. Radomskiej zachowała się mogiła uczestniczki powstania styczniowego 1863 r. - Józefy z Przybyłków Wojdackiej.
    Dojście: od bramy cmentarnej główną aleją, Zaraz po prawej (I sektor) - w wygrodzeniu żeliwnym płotkiem, postawiony jest żeliwny nagrobek rodziny Przybyłko. Idziemy dalej ok. 10 m., wchodzimy w prawo, w głąb sektora ok. 20 m. Na ziemnej mogile, na niskiej podmurówce, położona jest duża kamienna płyta. Pod znakiem krzyża jest czytelny napis:
RODZINY / WOJDACKICH

   Kwatera miała wcześniej wygrodzenie stalowymi rurkami na kamiennych słupkach - obecnie jest ono niekompletne. Wg. przekazanych informacji członów rodziny Przybyłko i Wojdackich - została tu pochowana Józefa z Przybyłków Burghardowa - Wojdacka.

    Józefa Gabriela z Przybyłków Burghard - Wojdacka (1846 - 1899), była córką Ludwika Przybyłko (1810 - 1846) i Walerii z Kożuchowskich (1829 - 1888). Ojciec, po studiach w Krakowie w latach 1832 - 1836, uzyskał w r. 1837 doktorat przedstawiając pionierską pracę o wadach wrodzonych serca. W roku 1838 robi doktorat z chirurgii. Od roku 1841 był lekarzem ordynującym w szpitalu św. Aleksandra w Kielcach. Gdy ze związku małżeńskiego z Walerią z Kożuchowskich urodziła się im w r. 1846 córka Józefa Gabriela - Ludwik, "Doktor Medycyny, Chirurgii i Akuszer Gubernii Radomskiej" zdążył już umrzeć 1 kwietnia 1846, w wieku 36 lat. Bardzo młoda Waleria (17 lat) znajduje oparcie w bracie Ludwika - Antonim, który był aptekarzem w Kałuszynie. Przenosi się z córką do Kałuszyna. Antoni w roku 1850 poślubił Karolinę z Kwiatkowskich, ma z nią syna Ludwika, ale szybko zostaje wdowcem. Wdowiec Antoni (z synem Ludwikiem) i wdowa Waleria (z córką Józefą Gabrielą) wstępują w związek małżeński, w którym urodziły się jeszcze dwie córki: Zofia Waleria (ur.ok. 1859) i Marianna Waleria Józefina (ur. 1863).

   Już w okresie przedpowstaniowym rodzina aptekarza manifestuje swą postawę, w późniejszych wspomnieniach zapisano - "... matka i córka śpiewały w kościele patriotyczne pieśni ..."
   Gdy przyszedł czas powstania narodowego 1863 roku - "... w Kałuszynie partie przechodzące po większej części zatrzymywali się na krótki odpoczynek, wodzowie zaś ich w aptece, gdzie ich podejmowano - goszczono, obdarzano potrzebną bielizną, słowem - pomagano jako dobrym synom Ojczyzny ...".
    Młoda panna Józefa Gabriela została obdarowana przez powstańczego oficera malutkim pistoletem, który z dumą zawiesiła na ścianie. Stało się to później podstawą oskarżenia i aresztowania matki i córki oraz ich osadzenia w warszawskiej Cytadeli. Wprawdzie po przeprowadzonym śledztwie zostały zwolnione do domu, ale donosiciele nie dali spokoju - "... Byłyśmy jeszcze raz w cytadeli, oskarżone o dawanie bielizny, o robienie chorągwi, o wiele innych niedorzeczności, aleśmy się i z tego wykręciły ... szło niby najwięcej o jakiś sztandar. Szczęściem, że przed powstaniem uszyłyśmy jedwabny baldachim do kościoła. ..."
   Po przeprowadzonym śledztwie "... my z matusią pozbawione zostałyśmy niektórych praw i oddane pod nadzór policji na cztery lata ..." - podawała Józefa Gabriela we wspomnieniach, które zostały spisane przez jej męża Wojdackiego już po odzyskaniu niepodległości (Gdzie mogił powstańczych kopce ...)

   Aby uwolnić się od stałych inwigilacji i donosów - przenoszą się do Radomia, gdzie Antoni Przybyłko odkupił aptekę od Podnorskiego. W roku 20.XI.1869 r. Józefa Gabriela wychodzi za mąż za radomianina - Józefa Franciszka Burgharda (9.III.1844 - 15.X.1876), uczestnika powstania styczniowego. Z małżeństwa tego urodziła się trójka dzieci: Stanisław Walery (1871 - 1926), który został rejentem, Marianna (1872 - 1873) i Zofia (1875 - 1879). Po śmierci Burgharda w r. 1877, owdowiała Józefina, która pozostała z małymi dziećmi w wieku od 1 roku do 5 lat, zamieszkała przy rodzicach w Kozienicach.

Portrety Józefa Burgharda i jego małżonki Józefiny z Przybyłków
(w późniejszym okresie małżonki Józefa Wojdackiego).

   W roku 1884 wychodzi ponownie za mąż - za znanego jej przyjaciela męża, Józefa Wojdackiego, Znali się oni jeszcze z okresu gimnazjum, konspiracji i walki w powstaniu styczniowym. Józef Wojdacki, znajdował się w podobnej sytuacji życiowej: po śmierci żony w roku 1877, był wdowcem z małymi dziećmi. Józef Wojdacki, urzędnik w Biurze Powiatu Kozienickiego przenosi się do Końskich, również do Biura Powiatu. Wraz z nim do Końskich przeprowadza się Józefa Gabriela i gromadka ich dzieci.

   Józefa Gabriela zmarła 20 czerwca 1899 r. i została pochowana w rodzinnej mogile na cmentarzu w Kozienicach, gdzie już wcześniej pochowana była jej matka, Waleria i ojczym, Antoni Przybyłko. Jej drugi mąż, Józef Wojdacki, ostatni okres życia związał z Radomiem, gdzie prezentowana jest jego mogiła oraz notka biograficzna.

Dwaj przyjaciele: Józef Burghard (z lewej) i Józef Wojdacki (ok. r.1870).
Na drugim zdjęciu: absolwenci i nauczyciele Gimnazjum w Radomiu (ok. 1865 r.)
- Józef Burghard (z kulą) jest na środku górnego rzędu.

Józef Franciszek Burghard v. Burghardt (1844 -1876) urodził się 9 marca w Sandomierzu. Jego ojciec, Stanisław, w czasie powstania listopadowego był podoficerem 3. pułku strzelców konnych i został odznaczony orderem Virtuti Militari. Rodzina mieszkała w Radomiu, i tu Józef uczęszczał do Gimnazjum. Poznaje się z Józefem Wojdackim (starszy o 2 lata), zbliżyła ich również konspiracyjna działalność w organizacji narodowej. W grupie radomskich uczniów Burghard wyrusza 22 stycznia 1863 roku do nocnego ataku na Szydłowiec. W czasie walk zostaje ciężko ranny i dostaje się do rosyjskiej niewoli. Z uwagi na młody wiek oraz utratę jednej nogi - zostaje zwolniony. Udaje mu się ukończyć gimnazjum w Radomiu (na zamieszczonym tablo uczniów i profesorów - jest z nieodłączną wówczas kulą).

   W roku 1869 Józef Burghard zawarł związek małżeński z Józefą z Przybyłków, z którego urodziła się trójka dzieci: Stanisław (1871 - 1926), który został rejentem, Marianna (1872 - 1873) i Zofia (1875 - 1879). Ponieważ nie może uzyskać pracy w Radomiu, korzysta z oferty pracy u hr. Jezierskiego w Sobieniach (pow. Otwock). Tam też wcześnie, bo w wieku 32 lat, w roku 1876 zakończył swe życie. Został pochowany na cmentarzu w Sobieniach (mogiła nie zachowała się).

Wprowadzono w listopadzie 2009 r. na podstawie
informacji i rodzinnych zdjęć udostępnionych przez
Jana Postołę, prawnuka powstańców 1963 r.

góra strony


2. Mogiła Walerii z Kożuchowskich Przybyłko

   Na cmentarzu przy ul. Radomskiej, przy głównej alei (od bramy zaraz po prawej stronie (I sektor) - na betonowym okrawężnikowaniu mogiły, żeliwny płotek wygradza ziemną kwaterę, w której postawiony jest żeliwny nagrobek rodziny Przybyłko.

   Na ścianie frontowej umieszczona jest tablica żeliwna z napisem:
Ś. P. / ANTONI / PRZYBYŁKO / MAGISTER FARMACJI / ŻYŁ LAT 70 ZMARŁ D. 19 MAJA 1884 R. / i SYN JEGO / LUDWIK PRZYBYŁKO / ŻYŁ LAT 31 ZMARŁ D. 21 MAJA 1884 R. / POKÓJ ICH CIENIOM

   Poniżej umieszczona jest (obecnie przełamana) tablica żeliwna z napisem:
GRÓB RODZINY PRZYBYŁKÓW

   W podstawie nagrobka znajduje się jeszcze trzecia tablica:
WALERIA z KOŻUCHOWSKICH PRZYBYŁKO ...
   Obok nagrobka postawiony jest w ziemi stalowy krzyż z Chrystusem ukrzyżowanym. Prawdopodobnie wcześniej stanowił on zwieńczenie nagrobka.


   Osoby upamietnione w tej mogile są ściśle związane z przedstawioną wcześniej Józefą Gabrielą z Przybyłków Burghardową - Wojdacką:

Waleria z Kożuchowskich Przybyłko (ok. 1825 - 28.III.1888) - to matka Józefy Gabrieli. Zamężna z lekarzem Ludwikiem Przybyłko, z którym ma jedyną córkę Józefę Gabrielę. Gdy została wdową jeszcze przed urodzeniem córki, znajduje opiekę i wsparcie u brata zmarłego męża - aptekarza Antoniego Przybyłko. A gdy po kilku latach Antoniemu zmarła żona (po 1852 r.), wstępuje w związek małżeński z aptekarzem.

   Już w okresie przedpowstaniowym bierze czynny udział w religijno - patriotycznych demonstacjach. W okresie powstania przyjmuje w domu dowódców powstańczych oddziałów, udziela wsparcia i pomocy materialnej, podobno z córką uszyły sztandar dla powstańców. W opowieściach jej córki, Józefy Gabrieli, które spisał Józef Wojdacki, Waleria była kilkakrotnie aresztowana, osadzana w warszawskiej Cytadeli. Na jej szczęście, po przeprowadzonym dochodzeniu, została wraz córką tylko oddana pod nadzór policji na cztery lata.

Antoni Józef Wincenty Przybyłko (1814 - 19.V.1884), aptekarz z Kałuszyna. Gdy bratowa Waleria, po śmierci męża - Ludwika, została wdową, udzielił jej pomocy i wsparcia. W roku 1850 wstąpił w związek małżeński z Karoliną Marianną z Kwiatkowskich i miał z nią syna Ludwika (1852 - 1884). Gdy Karolina zmarła (ok. 1852 r.), poślubił Walerię i wspólnie wychowywali dzieci z pierwszych związków małżeńskich: Józefę Gabrielę i Ludwika. A ponadto urodziy się im dwie córki: Zofia Waleria i Marianna Waleria Józefina.
   Na tablicy nagrobnej aptekarza Antoniego wymieniony jest również jego syn - Ludwik (1852 - 21.V.1884). Zmarł w wieku 31 lat, w dwa dni po śmierci ojca - brak jest unformacji o przyczynach zbieżności dat ich zgonów.

Na zdjęciu z 1884 r. Waleria Przybyłko w otoczeniu swoich trzech córek,
dwóch zięciów oraz wnuków (opis zdjęcia - na powiększeniu).

Wprowadzono w listopadzie 2009 r. na podstawie
rodzinnych informacji udostępnionych przez
Jana Postołę, prawnuka powstańców 1963 r.





   Na cmentarzu rzymsko-katolickim przy ul Radomskiej byli pochowani kozieniccy weterani powstania styczniowego:
- Antoni Siczek, ur. w Kozienicach w 1843 r., mąż Wiktorii, który został wpisany do Imiennego Wykazu Weteranów Powstań Narodowych (poz. 3142, Dziennik Personalny nr. 5/1922)
- Wojciech Węgierski, ur. w 1843 w Koźminku (Kaliskie), po przeprowadzonej weryfikacji wpisany do Imiennego Wykazu Weteranów Powstań Narodowych (poz. 3242, Dziennik Personalny nr. 5/1922)

   Podobno kozienicka nekropolia posiada jeszcze inne mogiły uczestników powstania styczniowego - ewentualne sygnały (ze wskazaniem lokalizacji) z pewnością będą wykorzystane.




góra strony


ostatnia aktualizacja: 28-12-2014 , 12:21

 

 



od 11 stycznia 2005 odwiedziło nas: 3 445.000 osób.

Stronę najlepiej oglądać w rozdzielczości 800x600 w przeglądarce Internet Explorer