1. Władysław Eminowicz
Śmiertelnie ranny w bitwie opatowskiej Władysław Eminowicz zmarł 23 marca 1864 r. i został pochowany w nieznanym miejscu na cmentarzu w Kiełczynie.
W 144-rocznicę śmierci, dzięki staraniom i nakładom Marka Choiny z Klimontowa, pasjonata historii walk niepodległościowych w Sandomierskiem, na cmentarzu parafialnym w Kiełczynie została urządzona symboliczna mogiła płk. Władysława Eminowicza.
W pobliżu kościoła, za pomnikiem nagrobnym ks. Walentego Gackiego, pod okazałą lipą, w betonowym obramowaniu ziemnej mogiły, zamocowany krzyż wykonany z rurek stalowych. Na krzyżu zamocowano oksydowaną tablicę, na której, obok znaku krzyża, umieszczono napis:
"LAPIDES / CLAMABUNT" // (kamienie wołać będą)
PAMIĘCI / PODPUŁKOWNIKA / WŁADYSŁAWA EMINOWICZA / 1837 - 1864 / URODZONEGO WE LWOWIE, / W CZASIE POWSTANIA STYCZNIOWEGO WALCZYŁ / W ODDZIAŁACH GEN. LANGIEWICZA / PŁK. CZACHOWSKIEGO I GEN. HAUKE-BOSAKA. / PODCZAS BITWY OPATOWSKIEJ / 21 LUTEGO 1864 R. CIĘŻKO RANNY. / ZMARŁ 23 MARCA 1864 R. / SPOCZYWA NA CMENTARZU W KIEŁCZYNIE //
REQUIESCAT IN PACE! / KIEŁCZYNA 2008 R. (niech spoczywa w pokoju!)
Władysław Eminowicz urodził się w r. 1837 jako syn Michała i Julii z Cyrus - Sobolewskich. Jak podaje J. Sokulski w Polskim Słowniku Biograficznym, Michał Eminowicz był zubożałym ziemianinem, który osiadł we Lwowie. Jego żona, Emilia, udzielała lekcji języka francuskiego.
Wychowany w duchu patriotycznym, już w wieku 11 lat bierze udział w nocnym budowaniu barykady podczas bombardowania miasta Lwowa w 1848 roku. Później, w roku 1854, gdy zaświtała nadzieja na zbrojną walkę z Moskalami, wstąpił do wojska austriackiego. W roku 1858 uzyskał tam stopień oficerski.
Po wybuchu powstania narodowego 1863 roku Władysław porzucił służbę w wojsku austriackim i w Goszczy wstąpił do wojska gen. Langiewicza. Otrzymuje przydział do oddziału Czachowskiego. Po bitwie na Grochowiskach Dionizy Czachowski został samodzielnym dowódcą oddziału i naczelnikiem wojskowym woj. sandomierskiego. Mianował wówczas Eminowicza do stopnia kapitana i powierzył mu obowiązki szefa swojego sztabu. Sukcesy Czachowskiego w kolejnych potyczkach (Stefanków, Jeziorko, Boria) w znacznym stopniu wynikały z planów walki opracowanych przez Eminowicza, który posiadał wiedzę wojskową.
Gdy Czachowski rozwiązał swój oddział pod Ratajami, Eminowicz wraz z dowódcą udał się do Galicji. Ale szybko porozumiał się z Jordanem i powrócił ponownie w Sandomierskie. Zebrał pozostawione grupy powstańców, w stopniu majora został ich dowódcą. Wyparty przez wojsko rosyjskie przeprawił się przez Wisłę pod Puławami i przeszedł w Lubelskie, gdzie połączył się z oddziałami Ćwieka - Cieszkowskiego. Walczy pod Depułtyczami i Chełmem. Został mianowany podpułkownikiem i tymczasowym naczelnikiem wojennym woj. sandomierskiego. Na polecenie Rządu Narodowego Eminowicz wraz z Ćwiekiem powracają w Sandomierskie. Toczy udane bitwy pod Iłżą (20.VIII.), Kowalą (21.VIII). Dwa dni później, 23 sierpnia 1863 r. powstańcze oddziały Eminowicza, Ćwieka, Rudowskiego i Gromejki w krwawym całodziennym boju pod Wirem zostały rozbite.
Eminowicz, na podstawie raportu naczelnika wojennego w Radomiu, został niesłusznie obwiniony o klęskę pod Wirem. Dodatkowo został posądzony o otrucie oficera o nazwisku Cybulski. I chociaż przeprowadzone śledztwo wykazało, że Cybulski zmarł śmiercią naturalną, gen. Bosak pozbawił go stopnia podpułkownika i odebrał dowództwo oddziału. Eminowicz zażądał rozprawy sądowej i wyjechał za urlopem do Wiednia.
Ostatni okres życia Władysława Eminowicza przedstawił Kazimierz Frycz - Grabówka (Wspomnienia z r. 1863 - 64):
... Pod koniec roku Rząd Narodowy wydał odezwę, wzywającą wszystkich powstańców ... żeby stawili sie w najbliższych oddziałach ... trzeba było wykonać rozkaz. Właśnie, gdy ukończyłem przygotowania do wymarszu ... zetknąłem się w Śledziejowicach z Eminowiczem, byłym oficerem austryackim, głośnym przed kilkoma mięsiącami dowódcą oddziału w Sandomierskiem; w onej chwili wracał on z Wiednia po dłuższym urlopie. Podpułkownik Eminowicz, młodzieniec zaledwie dwudziestokilkuletni, miły, podbijał urokiem przygód niezwykłych i rozgłosem, jaki go otaczał - uprosiłem go więc, by mnie zabrał ze sobą. Przy jego boku miałem nadzieję skończyć z honorem.
... ruszyliśmy natychmiast dalej w głąb Królestwa. Zmieniwszy parę razy konie, zajechaliśmy do pp. Antoniów Jawornickich w Kiełczynie, z którymi Eminowicz zaprzyjaźnił się poprzednio w czasach swego pobytu w tych stronach.
...
... ruszyliśmy do najbliższego oddziału Rembajły (Kality, b. oficera austryackiego), obozującego u podnóża gór Ś-to - Krzyskich, w lasach Cisowskich. Przy rozstaniu, na pożegnanie otrzymaliśmy od pp. Jawornickich zapewnienie, że w razie niepowodzenia czeka nas w Kiełczynie dla żywych - przytułek; dla poległych cmentarz.
...
Eminowicz, mimo stopnia podpułkownika, zdobytego chlubnie w powstaniu, wstąpił do szeregu jako prosty żołnierz, co otoczyło go ogólną sympatyą. ...
Eminowicz bierze udział w nocnym ataku na Opatów 21 lutego. Gdy padł ranny płk. Topór, z woli kolegów, objął dowództwo ataku na most przy Bramie Warszawskiej. Tu otrzymał śmiertelną ranę w piersi. Grabówka, również ranny podczas bitwy opatowskiej, wspomina:
... mnie pocztą narodową odesłano do Kiełczyny, dokąd wieczorem szczęśliwie dojechałem. Wieść o bitwie w Opatowie już mnie tu wyprzedziła: pp. Jaworniccy już pojechali byli tam przed paru godzinami i nad ranem przywieźli Eminowicza z przestrzelonym ramieniem; opatrzył go Dr. Roth ze Staszowa; rana była ciężka, lecz nie groźna w pierwszej chwili. ...
...
W tym czasie pp. Jaworniccy, obawiając się, by nie wykryto u nich Eminowicza, przewieźli go w nocy do Dobry, do pp. Russockich. Niezwłocznie i my opuściliśmy Kiełczynę; w przejeździe wstąpiliśmy do Dobry, gdzie zastaliśmy Eminowicza już w agonii; przejazd choć niedaleki, tak mu zaszkodził; po zgonie pochowano go obok Wielobyckiego i Lengschmidta w Kiełczynie. ...
Pomimo pomocy lekarskiej dr. L. Bukowieckiego, w dniu 23 marca 1864 r. zmarł w Dobrej pod Staszowem z odniesionych ran w boju opatowskim. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Kiełczynie.
Rozkaz dzienny gen. Bosaka z 26.II.1864 r. do wojsk korpusu II podawał:
1. Ob. Eminowicz za niedopełnienie swych obowiązków otrzymał dymisję, pragnąc zaś dalej służyć Ojczyźnie wstąpił w szeregi narodowe jako szeregowiec.
2. Za wzorowe znajdowanie się w służbie i okazaną waleczność w czasie bitwy w Opatowie został mu przywrócony stopień podpułkownika.
...
Postanowieniem z dnia 25.III.1863 r. Rząd Narodowy zatwierdził przywrócony Eminowiczowi stopień podpułkownika.
Kiełczyna, znajdująca się w pobliżu granicy z Galicją, położona na trasie przemarszów w świętokrzyskie lasy, stanowiła dobrą bazę dla powstańców. Zwłaszcza, że nieszkała tam patriotyczna rodzina Antoniego Jawornickiego, która ofiarnie wspomagała walczących. Wspomina o tym Grabówka:
Dom pp. Jawornickich był przykładem do jakiej biedy dochodziły pod koniec powstania zamożne rodziny obywatelskie. ... Kiełczyna była ostoją rozbitków, szpitalem rannych i chorych, spiżarnią głodnych oddziałów, a cmentarz tamtejszy - miejscem spoczynku poległych lub zmarłych z ran wybitniejszych powstańców, sprowadzanych przez pp. Jawornickich i tu grzebanych. ...
...
W Kiełczynie zastaliśmy prócz kilku innych rekonwalescentów, jednego z dawniejszych podkomendnych Eminowicza, Niemca Lengschmidta, wyleczonego świeżo z ran, osobistość niezwykle interesująca: był to człowiek w średnim wieku, dobrze wychowany, wykształcony, wiecznie zadumany, smutny, pogrążony w melancholii - jakaś burzliwa, tajemnicza, może romantyczna przeszłość, a może chęć służenia sprawie wolności rzuciła go aż tutaj - poprzednio brał już udział w walkach włoskich Garibaldiego.
Po bitwie opatowskiej tutaj przewieziony był śmiertelnie ranny Eminowicz, tutaj dotarł ranny Grabówka, ... W przeciągu następnych paru dni przyciągnęło do Kiełczyny jeszcze kilku rozbitków - zjawił się też kapitan Bandrowski, przebrany za chłopa. ...
Wspomina Grabówka, że Władysława Eminowicza po zgonie pochowano go obok Wielobyckiego i Lengschmidta w Kiełczynie.
Powstańcze mogiły nie zachowały się na cmentarzu w Kiełczynie. Pamięć o Eminowiczu została przywrócona obecnie, w roku 2008, poprzez urządzenie symbolicznej mogiły wraz z tablicą nagrobną.
góra strony
ostatnia aktualizacja:
28-12-2014 , 11:28
