BODZECHÓW
1. Tablica pamiątkowa
Na ścianie budynku przystanku PKP Bodzechów zamocowano żeliwną tablicę, zawierającą skrzyżowaną szablę i spisę oraz napis:
MIEJSCE / WALK / POWSTAŃCZYCH / 1863 r. / OSTROWIEC dn. 1.XI.1970 r.
Z inicjatywy ostrowieckiego działacza PTTK - Stanisława Jeżewskiego, w roku 1970 umieszczono kilka identycznych tablic upamiętniających miejsca walk powstania 1863 roku w rejonie Ostrowca Świętokrzyskiego. Tablicę taką umieszczono też w Bodzechowie.
W Bodzechowie dnia 16 grudnia 1863 r. pięć szwadronów kawalerii powstańczej gen. Bosaka zostało rozbitych przez zgrupowanie wojsk rosyjskich. Straty Polaków były znaczne, ciężko ranny Zygmunt Chmieleński został pojmany do niewoli (a następnie stracony), zginął Piotr Wielobycki, Franciszek Michalski; ranny został rtm. Jan Prędowski. Poległych powstańców pochowano na cmentarzu w Denkowie (obecnie teren miasta Ostrowiec Św.).
Opis bitwy przedstawił porucznik powstańczej kawalerii, bezpośredni uczestnik walk:
... My, stara kawaleria pod wodzem Bosakiem, mieliśmy również cofnąć się do Bodzechowa, rozsypani w tyraliery, prażeni z trzech stron kulami moskiewskimi ...
Bosak jeździł śród gradu kul, a komenderując szpicrutą nakazywał dobitnie "tylko strzelać wolno, a celnie".
... Moskale i Polacy pomieszani wpadli w opłotki, po za któremi moskiewska piechota prażyła nieustannym ogniem. ...
Trupy pozostawały na koniach ściśnięte z żywymi, niemogąc paść, gdyż nie było miejsca. ... i tak wpadliśmy na wąski mostek ponad rzeczką przechodzącą przez wieś.
Mostek cały był zasłany trupami koni i ludzi - prawdopodobnie z kolumny Wielobyckiego. Popędziliśmy jeszcze kłusem i wpadliśmy do naszych. Stał tam jenerał Bosak, Wielobycki i wielu innych. - Nagle usłyszałem głos jenerała, zwrócił się do Wielobyckiego i rzekł: Majorze odwróć się! czy nie słychać już strzałów? Wielobycki odwraca się i w tej samej chwili dostaje moskiewską kulę w samo czoło - pada martwy. Był to ostatni strzał moskiewski.
Nagle przestałem rozróżniać otoczenie, osłabłem, ciemno mi się zrobiło przed oczyma, zemdlałem i zleciałem z konia. Później dopiero dowiedziałem się, iż byłem ciężko ranny w nogę. Odwieziono mnie do Sienna i tam leżałem na poczcie.
Walerian Wolski Bitwa pod Bodzechowem [w:] W czterdziestą rocznicę powstania styczniowego 1863- 1903
Raport gen. J. Hauke Bosaka tak przedstawiał przebieg bitwy:
17 XII 1863, godz. 11 wieczór
Dnia 16 b.m. oddział jazdy znajdujący się przy mnie pod komendą mjr. Markowskiego został zaatakowany ...
Nie zważając na natarczywość dragonów i rzęsisty ogień flankierzy nasi cofając się stępo prawie milę drogi pod moim osobistym dowództwem wstrzymywali nacierającego nieprzyjaciela. ...
Lecz lewe skrzydło i tym razem nie wytrzymało natarcia i pociągnęło za sobą nieprzyjaciela na czoło naszej kolumny. Wypadek ten zdecydował bój. Kolumna nasza, nie zważając na przykład dowódców, zachwiała się, i zamiast wstrzymać się, zaczęła się cofać. ...
Na drugi dzień , tj. 17 XII, po obliczeniu się brakowało 40 ludzi. Lecz niestety! O płk. Chmielińskim do tej chwili żadnej pewnej wiadomości nie ma. W czasie odwrotu w chwili formowania kolumny, upadł z koniem, a nie zdążywszy wsiąść na drugiego konia podanego mu przez jego ordynansa, jak mówią, ukrył się w lesie.
Z naszej strony poległo i otrzymało rany 18 ludzi, między nimi zabity rtm. Wielobycki. ...
Naczelnik sił zbrojnych woj. krakowskiego i sandomierskiego
jen. Bosak
(Dokumenty terenowych władz wojskowych powstania styczniowego 1863 - 1864)
Zygmunt Chmieleński (1.XII.1831 - 23.XII.1863) urodził się w Barczącej k. Mińska Maz. jako syn Jana Nepomucena, generała - majora wojsk rosyjskich, i Tyborowskiej. Studiował w Akademii Wojskowej w Petersburgu. Służył w armii carskiej w Warszawie, jako porucznik artylerii. Był członkiem kół spiskowych w Warszawie. W roku 1861 r. wyemigrował do Paryża. Z końcem września 1861 r. pisał w liście do swego brata Ludwika:
... obecny stan rzeczy w Polsce nie dozwala mi dłużej dźwigać tego munduru, który uciska moją pierś polską. Nie mogąc dostać dymisji zostałem zmuszony wyjechać za granicę ... rzucam służbę, bo ona nie zgadza się z moim uczuciem i z moim przekonaniem ... .
(Jarzębowski - Mówią ludzie ...)
Został wykładowcą w polskiej szkole wojskowej w Genui i Cuneo. W maju 1863 r. wkroczył na czele oddziału do Królestwa i rozegrał szereg bitew: Skalbmierz, Złoty Potok, Rudniki. Został mianowany naczelnikiem wojennym woj. krakowskiego. Walczy pod Przedborzem, Ciernem, Mełchowem i Oksą.
Brat Zygmunta, Ignacy Chmieleński, działacz skrajnej lewicy "czerwonych", współzałożyciel w 1862 r. tajnego Komitetu Narodowego Centralnego, w powstaniu styczniowym był członkiem Rządu Narodowego (tzw. wrześniowego)
Jesienią 1863 r. Zygmunt Chmieleński jest pułkownikiem i szefem sztabu u gen. J. Bosaka. W bitwie pod Bodzechowem 17.XII. został ciężko ranny, pojmany przez Kozaków i dowieziony do Radomia. Wyrokiem sądu wojskowego został rozstrzelany w Radomiu 23 grudnia 1863 r.
W. Zapałowski w Pamiętnikach tak opisuje postać płk. Chmieleńskiego:
... Chmieleński małego wzrostu, lat średnich, a można nawet powiedzieć młody, z maleńkim blond wąsem, na oko niewiele wzbudzał grozy; ale gdy oko jego szafirowe zaiskrzyło się, gdy głosem ostrym i donośnym, czystym a dźwięcznym, zaczął przemawiać do otaczających - poznałeś zaraz siłę, energię i przeczułeś niezłomność jego charakteru i męstwo. A cóż dopiero gdy dosiadał konia i na czele swej drużyny, dawał rozkazy i komendę. Każde jego słowo wyrzucone było nie na wiatr, a żołnierz w szeregu nie śmiał okiem mrugnąć, bo za najmniejsze nieposłuszeństwo śmiercią karał. ...
Pomimo jednak całej srogości podkomendni kochali go i w ogień byli isć za nim gotowi.
Ubranie nadzwyczaj nosił skromne - pomimo, że wielkim był elegantem, a w puzderku podróżnym obok ładunków była zawsze butelka wody pachnącej, grzebienie, szczoteczki i cały przybór toaletowy. Nosił zawsze surdut długi, pod szyję zapięty, szaraczkowy, bez żadnych ozdób, zimą podbity futrem, opasywał go pasem złotym od szabli kawaleryjskiej, przy tym palone buty z ostrogami i czapkę barankową.
Uzupełnienie z grudnia 2013 r.
2. Obelisk - upamiętnienie bitwy bodzechowskiej 16.XII.1863 r.
W okresie obchodów 150-lecia powstania styczniowego, z inicjatywy Stowarzyszenia "Lisiny Bodzechowskie", z pomocą władz samorządowych gminy Bodzechów, został postawiony obelisk upamiętniający bitwę bodzechowską. W niedzielę, 15 grudnia 2013 r. uroczyście odsłonięto i poświęcono obelisk.
Na utworzonym skwerze, przylegającym do drogi 755, w pobliżu kościoła i przystanku PKS, na terenie utwardzonym kostką brukową, został ustawiony blok z czerwonego piaskowca. Zamocowano na nim dwie żeliwne płyty.Po lewej stronie umieszczono dotychczasową płytę (po po wykonanych pracach konserwatorskich), która od roku 1970 znajdowała się na budynku przystanku kolejowym PKP Bodzechów, zawierającą napis:
MIEJSCE / WALK / POWSTAŃCZYCH / 1863 r. / OSTROWIEC dn. 1.XI.1970 r.
Po prawej stronie, wykonana analogicznie płyta, zawiera napis:
TABLICA / WYKONANA Z INICJATYWY / STANISŁAWA JEŻEWSKIEGO / PRZENIESIONA Z BUDYNKU / DAWNEJ STACJI PKP / I PONOWNIE ODSŁONIĘTA / W 150 ROCZNICĘ / BITWY POD BODZECHOWEM / 16 XII 1863 - 16 XII 2013 / BOHATEROM POWSTANIA STYCZNIOWEGO / - MIESZKAŃCY GMINY BODZECHOW
Można się tylko cieszyć, że dotychczasowa tablica została przeniesiona na obelisk, usytuowany w centralnym miejscu Bodzechowa. Zaś przeprowadzone uroczystości oraz wykonana szeroka akcja informacyjna w środowisku szkolnym, z pewnością ożywią wśród mieszkańców gminy Bodzechów pamięć o Bitwie Bodzechowskiej.
Sygnał o uroczystościach przekazał Kamil Kaptur, pracownik
Muzeum Historyczno - Archeologicznego w Ostrowcu Św.
Autorką zdjęć z uroczystości jest W. Wiśniewska.
3. Krzyż na Placu Zbornym
Na Placu Zbornym, usytuowanym przy ul. Opatowskiej (ok. 800 m od krzyżówki z drogą 755) postawiony jest drewniany Powstańczy Krzyż, na którym znajduje się metalowa tabliczka:
ZA WOLNOŚĆ / OJCZYZNY / W HOŁDZIE POLEGŁYM / POWSTAŃCOM / W 140 ROCZNICĘ / BITWY BODZECHOWSKIEJ / MIESZKAŃCY / BODZECHOWA / BODZECHÓW 21.12.2003 r.
Krzyż, stanowi upamiętnienie powstańców styczniowych, poległych w czasie bitwy bodzechowskiej w dniu 16 grudnia 1863 r.
Metalowa tabliczka umieszczona na Krzyżu Powstańczym. Obok -
plansza obrazująca przebieg Bitwy Bodzechowskiej 16.12.1863 r.
Po drugiej stronie Placu Zbornego (nieco przysłonięta kamiennym murkiem) postawiona jest plansza obrazująca ruchy oddziałów powstańczych oraz wojsk rosyjskich 16 grudnia 1863 r. podczas Bitwy Bodzechowskiej.
Wprowadzono w lutym 2014 r.
góra strony
ostatnia aktualizacja:
29-12-2014 , 04:06
|
|
