STRONA ARCHIWALNA   
 opracowanie: śp. Jerzy Kowalczyk (1938 - 2015)    kontakt: 41 368 57 24,   jotka.1863@gmail.com

5 Październik 2024, imieniny dziś obchodzi: Igor, Placyd, Apolinary   
     Menu:  
Miejscowości
 K I E L C E
 A - B
 Aleksandrów
 Anielin Kępa (W)
 Antolka (K)
 Antoniów (E)
 Bardo
 Bartodzieje (W)
 Bebelno
 Belno
 Beszowa
 Będzin (S)
 Białaczów (E)
 Białobrzegi (W)
 Biechów
 Bieliny
 Bizoręda
 Bliżyn
 Błogie (E)
 Bobrza
 Bodzechów
 Bodzentyn
 Bogoria
 Bogucice
 Bolesław (K)
 Boria
 Borkowice (W)
 Brudzewice (E)
 Brynica
 Brzeźno
 Brzóza (W)
 Brzustowiec (E)
 Brzuśnia (E)
 Buczek (E)
 Bukowno (K)
 Bukówno (W)
 Busko-Zdrój
 C - F
 G - J
 K
 L - M
 N - O
 P - R
 S
 Ś - Ż
 Uroczystości
 Wyszukiwarka
 Literatura
 Indeksy
 Aktualizacja
 O autorze
 
     Ważne daty z powstania:  
9 pazdziernika 1863 r. - Neuman i Junosza walczą pod Stawami
20 pazdziernika 1863 r. - Bitwa Z. Chmieleńskiego pod Oksą
20 pazdziernika 1863 r. - Bitwa Rosnera-Róży pod Rybnicą
21 pazdziernika 1863 r. - Bitwa Rosnera-Róży pod Jurkowicami
21 pazdziernika 1863 r. - Potyczka Chmieleńskiego pod Kwiliną
29 pazdziernika 1862 r. - Świętomarz - zjazd księży sandomierskich
29 pazdziernika 1863 r. - Bitwa Bosaka i oddziału Rębajły pod Jeziorkiem
4 listopada 1863 r. - Potyczka Bosaka i Chmieleńskiego pod Strojnowem
 
  Zapraszam do współpracy
Posiadasz dodatkowe informacje lub zdjęcia
     albo
chcesz otrzymywać informację o uzupełnieniach niniejszej prezentacji ?
 
     Zaproszenie do:  
Muzeum Historii
Kielc
 
     gmina : BORKOWICE powiat: PRZYSUCHA     

BORKOWICE

1. Antoni Gaszyna

   Na cmentarzu parafialnym zachowanła się mogiła Antoniego Gaszyny - weterana 1863 r. Od wejścia główną aleją 25 m, i po lewej stronie jest położona kamienna płyta nagrobna z napisem:
Ś. P. / ANTONI / GASZYNA / WETERAN 1863 R. / UR. 1844 ZM. 1934 R. / REQUIESCAT IN PACE


   Antoni Gaszyna, syn górnika Ignacego i Marii z Wysockich, urodził się 17 stycznia 1844 roku w Janowie, parafia Przysucha.

   W powstaniu narodowym 1863 roku najpierw robił kosy dla powstańców, a następnie walczył w oddziale Jana Rudowskiego i Mieczysława Szamejta (Szemiota). Brał udział w bitwach pod Wirem, Potworowem, Sulejowem, Stefankowem. W bitwie pod Wirem został ranny w prawą rękę. Po powstaniu uniknął poważniejszych represji.

   Mieszkał w Wymysłowie (w przysiółku Kawy) w parafii Borkowice. Stał się popularny wśród ludności miejscowej dzięki staraniom ks. Jana Wiśniewskiego, który mieszkańcom parafii przedstawił postać zasłużonego starca. I dzięki staraniom proboszcza, został zweryfikowany i wpisany do IMIENNEGO WYKAZU WETERANÓW POWSTAŃ NARODOWYCH (Rocznik Oficerski 1932, str. 917), co zapewniło mu otrzymywanie pensji weterana walk 1863 r.

    W roku 1933 Antoni Gaszyna, za bezpośredni udział w powstaniu styczniowym, został odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami (MP 260/1930, poz. 70).

   W księgach parafii Borkowice jest akt zgonu nr 68 sporządzony przez ks. Jana Wiśniewskiego w roku 1934:
Działo się w Borkowicach dnia siódmego października tysiąc dziewięćset trzydziestego czwartego roku o godzinie dziewiątej rano. Stawili się dwaj gospodarze z Kaw Józef Skorupa mający lat czterdzieści i Jan Wełpa mający lat czterdzieści i oświadczyli że dnia piątego października bieżącego roku o godzinie szóstej wieczór zmarł w Kawach Antoni Gaszyna - weteran powstania z 1863 roku, wdowiec, mający lat dziewićdziesiąt urodził się w Janowie parafji Przysucha syn Ignacego i Marjanny z Wysockich. Zmarły nosił rangę podporucznika Wojsk Polskich. Po naocznym przekonaniu się o śmierci Antoniego Gaszyny - akt ten obecnym odczytany przez Nas podpisany został.
(-) Ks Jan Wiśniewski

   Na mogile weterana położono kamienną płytę nagrobną, którą ufundował ks. Jan Wiśniewski.

   W roku 2004 płyta nagrobna A. Gaszyny została odnowiona, poprawiono napisy. Dodatkowo postawiono też metalowy krzyż. Na krzyżu, pod miniaturką flagi narodowej, wprowadzono napis:  1863





Uzupełnienia z listopada 2010 r.

oraz z września 2012 r.


   Rodzina Antoniego Gaszyny udostępniła zdjęcie weterana 1863 r. oraz dodatkowe informacje biograficzne o Jego rodzinie.

   Antoni Gaszyna, w związku małżeńskim z Franciszką, miał syna Józefa oraz córkę Antoninę, która wyszła za Stanisława Lewandowskiego i mieszkała w Lublinie, miała córkę Helenę.

   Józef Gaszyna, syn Antoniego, był maszynistą. Około 1914 r. został wysłany w rejon Uralu. Do kraju powrócił ok. 1918 r. Zamieszkał wówczas w Warszawie, pracował w Wytwórni Amunicji nr 1 Fort Bema. Posiadał liczną rodzinę - 10 dzieci, ale do wieku dorosłego dożyło tylko 5 dzieci, w tym najmłodsze bliźniaki: Janina i Tadeusz.

   Jak wspomina obecnie Janina (rocznik 1920), wnuczka Antoniego, dziadek przyjeżdżał w odwiedziny do swego syna, Józefa, w Warszawie. Był bardzo dumny posiadanego munduru weterana powstania. A gdy umundurowany spacerował po Warszawie z dwójką wnuków - bliźniąt, wojskowi oddawali Mu należne honory. Nie chciał jednak przenieść się do Warszawy, wolał jednak mieszkać na wsi w Wymysłowie k/ Borkowic.
   Teresa Pikuła, prawnuczka Antoniego, wnuczka Lewandowskiego z Lublina, przekazała informację o ratowaniu świętych przedmiotów kościelnych przed zaborcami. Antoni zakopał je w lesie i czuwał nad ich bezpieczeństwem. Później przedstawiciel prymasa składał mu podziękowanie i zaproszenie do Warszawy. Znana była też postawa Antoniego Gaszyny w czasie epidemii - narażając własne zdrowie i życie, niósł ofiarną pomoc chorym i potrzebującym, a zmarłych pomagał pochować po chrześcijańsku.

   Kontynuatorem rodzinnych tradycji walk o niepodległość Polski był Tadeusz Gaszyna, syn Józefa, a wnuk Antoniego, który w czasie II Wojny Światowej był żołnierzem AK. W powstaniu warszawskim pod ps. Poeta, walczył w ramach zgrupowania Jeleń. Po upadku powstania został wywieziony do obozu w Mauthausen, gdzie pracował w kamieniołomach. Tam też został zastrzelony, tuż przed zakończeniem wojny. Został pochowany w Zeltweg.

Fotografię i wspomnienia Janiny, wnuczki Antoniego,
udostępniła jej córka, Alina Tomkiewicz - prawnuczka
Antoniego Gaszyny, weterana powstania 1863 r.
Drugie zdjęcie oraz dodatkowe informacje przekazała
Teresa Pikuła z Lublina, również prawnuczka Antoniego.

góra strony




Aktualizacja z kwietnia 2014 r.



    Aktualny stan mogiły weterana Antoniego Gaszyny przedstawiają zdjęcia z 12 kwietnia 2014 r.



góra strony




2. Franciszek Żarski

Na cmentarzu parafialnym zachował się również żeliwny nagrobek Franciszka Żarskiego, dziedzica z pobliskiego Ninkowa. Od bramy cmentarnej główną aleją 15 m, i po prawej stronie jest dobrze widoczny, niedawno odnowiony, nagrobek:

   Na okrawężnikowanej mogile ziemnej postawiony żeliwny nagrobek zwieńczony metalowym krzyżem z sylwetką Chrystusa ukrzyżowanego. Na bocznej ścianie nagrobka, pod mianiaturą biało-czerwonej flagi narodowej, umieszczono napis:
D O M / Ś P / FRANCISZEK ŻARSKI / PUŁKOWNIK B. WOJSK / POLSKICH DZIEDZIC DÓBR / NINKÓW PRZEŻYWSZY / LAT 75 ZMARŁ 23 KWIETNIA / R. 1866 / POKÓJ JEGO DUSZY / Ś P / JADWIGA GÓRSKA / ŻYŁA LAT 2 ZMARŁA / D. 20 GRUDNIA R. 1868



Franciszek Żarski (1794 - 1868) w okresie powstania listopadowego był majorem 6. pułku piechoty liniowej. Za wykazane męstwo w boju został w dniu 25 maja 1831 roku odznaczony Złotym Krzyżem Virtuti Militari. W późniejszym okresie życia jest w związku małżeńskim z Antoniną z Szamolów. Jest dziedzicem w Ninkowie k/ Borkowic.

   Gdy nadszedł czas powstania styczniowego, ze względu na wiek i zdrowie, dziedzic Ninkowa mógł tylko wspierać powstańców żywnością i furażem. Do bezpośredniej walki wysyła swego 19-letniego syna Napoleona do oddziału powstańczej żandarmerii, dowodzonej przez Kazimierza Wiśniewskiego. W dniu 30 czerwca 1863 r. w boju pod Mechlinem powstańczy oddział został rozbity, w grupie poległych znalazł się również Napoleon Żarski, co zapisał w akcie zgonu proboszcz parafii Smogorzów. Powstańcy zostali pochowani w leśnej mogile pod Mechlinem. Ojcu nie udało się sprowadzić zwłok syna na cmentarz parafialny w Borkowicach (dopiero w r. 1928 nastąpiły przenosiny leśnej mogiły na cmentarz w Smogorzewie).

   Pięć lat po śmierci syna, w dniu 23 kwietnia 1868 r. w wieku 75 lat zmarł Franciszek Żarski.


góra strony




3. Mogiła Andrzeja Kucharskiego


   W pobliżu żeliwnego nagrobka Franciszka Żarskiego, nieco schowana za nagrobkiem rodziny MAJEWSKICH, na ziemnej mogile położona kamienna płyta nagrobna Andrzeja Kucharskiego. W okresie letnim często płyta jest zakryta poprzez rozrastające się krzaki. Robert Fidos, autor opracowania "Cmentarze w Borkowicach", po bezskutecznych poszukiwaniach przyjął, że obecnie brak jest śladu mogiły. W r. 2013 nagrobek A. Kucharskiego odnalazł Marek Dumin, historyk - miejscowy regionalista.

   W płycie nagrobnej, wykonanej z piaskowca, wykuty jest czytelny napis:
D. O. M. / Ś. P. / ANDRZEJ KUCHARSKI / ŻYŁ LAT 59 / ZMARŁ DNIA 27 MAJA 1893 R. / W POLITOWIE / WDZIĘCZNA ŻONA ...
(dalsza część napisu zasłonięta porosłym mchem).


   Andrzej Kucharski zmarł w Politowie k. Borkowic dnia 27 maja 1893 roku w wieku 59 lat. Jak podaje Robert Fidos w opracowaniu "Cmentarze w Borkowicach", pochodził z Przysuchy. Za czynny udział w powstaniu 1863 r., został zesłany na Syberię do ciężkich robót. Tam znalazł nową żyłę srebra, za co car Rosji obdarzył go wolnością. Powrócił do stron rodzinnych, ożenił się z siostrą ks. Gołębiewskiego.

Wprowadzono dn. 14.04.2014 r. na podstawie
informacji przekazanych przez Marka Dumina.

góra strony




4. Tablica pamiątkowa na budynku kościoła

W fasadzie kościoła w Borkowicach znajduje się, ufundowana przez ks. Jan Wiśniewskiego, tablica:

KU WIECZNEJ PAMIĘCI / ŻOŁNIERZY PARAFJAN, TUTEJSZYCH / I INNYCH POLEGŁYCH / W CZASACH POWSTAŃ I WOJNY ŚWIATOWEJ / TAKŻE W 1920 R. / POLEGŁYM WRAZ Z KS. IGNACYM SKORUPKĄ / OBROŃCOM WIARY I OJCZYZNY / RODACY. / X. J. W.     1929


Ks. Jan Wiśniewski, autor monografii dekanatów Diecezji Sandomierskiej i Kieleckiej (w których zawarł wiele informacji dotyczących udziału księży w powstaniu styczniowym 1863 - 1864) ufundował kilka pomników i tablic upamiętniających zmagania narodu polskiego. Zebrał wiele cennych pamiątek historycznych oraz pisemnych relacji uczestników walk powstania narodowego. Stanowią one cenne zbiory Archiwum Diecezjalnego w Sandomierzu i Archiwum Państwowego w Radomiu.
Mogiła ks. Jana Wiśniewskiego znajduje się na cmentarzu parafialnym w Borkowicach.


góra strony




5. Tablica przy Domu Strażaka w Borkowicach


Obelisk przy Domu Strażaka w Borkowicach.

   Na placyku przed Domem Strażaka w Borkowicach, w roku 2006 została odsłonięta tablica upamiętniająca udział mieszkańców gminy w walkach o niepodległość Polski. Jest to stałe miejsce przeprowadzania uroczystości patriotycznych w Borkowicach.

   Na kamiennej tablicy, położonej na bloku piaskowca, pod wyrytym orłem, został wykuty napis:
PAMIĘCI / MIESZKAŃCÓW GMINY BORKOWICE / POLEGŁYM W WALCE O WOLNĄ OJCZYZNĘ / W CZASIE POWSTAŃ NARODOWYCH / ORAZ NA FRONTACH / PIERWSZEJ I DRUGIEJ WOJNY ŚWIATOWEJ / Borkowice 20.VIII.2006


Tablica na obelisku przy Domu Strażaka w Borkowicach.

Sygnał o obelisku
przekazał Marek Dumin.
Wprowadzono 16.X.2013



góra strony


ostatnia aktualizacja: 3-01-2015 , 07:09

 

 



od 11 stycznia 2005 odwiedziło nas: 3 445.000 osób.

Stronę najlepiej oglądać w rozdzielczości 800x600 w przeglądarce Internet Explorer