PAWŁÓW
1. Leopold Nałęcz - Mrozowski
Na starym cmentarzu parafialnym w Pawłowie (cmentarz położony w pobliżu kościoła) - od bramy wejściowej 20 m, i po lewej stronie, już w pobliżu ogrodzenia cmentarza) znajduje się duża katakumba, wykonana w całości z płyt granitowych.
Na zwieńczeniu mogiły postawiono dwie płyty, rozdzielone słupkiem ze znakiem krzyża. Na płycie, po prawej stronie, wyryty napis:
GRÓB RODZINY / NAŁĘCZ MROZOWSKICH / z MAJĄTKU ZAPNIÓW / KPT. LEOPOLD NAŁĘCZ MROZOWSKI UR. 1830 R. ZM. 1930 R. / UCZESTNIK POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 R / POR. JÓZEF NAŁĘCZ MROZOWSKI UR. 1893 R. ZM. 1953 R. / BRALI UDZIAŁ w BOJACH o WOLNOŚĆ i NIEPODLEGŁOŚĆ POLSKI / JÓZEFA MROZOWSKA UR. 5 III 1891 R. ZM. 9.VIII.1963 R. / POKÓJ ICH DUSZOM
Na tablicy błędny rok urodzin Leopolda: podano 1830, powinno być 1840 r.
Wymieniony na tablicy Józef Nałęcz Mrozowski był synem Leopolda.
Po lewej stronie katakumby dostawiona nowa płyta nagrobna - poświęcona wnukowi Leopolda - Tadeuszowi Mrozowskiemu:
Ś. P. / TADEUSZ / MROZOWSKI / UR. 5 II 1926 R. ZM. 23 IV 2003 R. / OBYWATEL ZIEMSKI HERBU NAŁĘCZ / WŁAŚCICIEL MAJĄTKU ZAPNIÓW I SŁUPI STAREJ / ŻOŁNIERZ A. K. / UKOCHANY MĄŻ I OJCIEC / POKÓJ JEGO DUSZY
góra strony
2. Leopold Nałęcz - Mrozowski - stary nagrobek
Bezpośrednio za katakumbą Mrozowskich stoi wcześniejszy pomnik nagrobny wykonany z czerwonego piaskowca, weterana powstania styczniowego - Leopolda Nałęcz Mrozowskiego.
Przez szereg lat nagrobek ten był zdemontowany (co wynikało z budowy współczesnej dużej katakumby rodziny Mrozowskich). Obecnie został przywrócony do stanu pierwotnego, ale jest mało zauważalny.
Na cokole nagrobka wykuty napis:
LEOPOLD JÓZEF NAŁĘCZ MROZOWSKI / OBYWATEL ZIEMSKI KAPITAN UCZESTNIK / POWSTANIA 1863 R. ODZNACZONY KRZYŻEM / NIEPODLEGŁOŚCI Z MIECZAMI. / ŻYŁ LAT 99. ZMARŁ W ZAPNIOWIE 24 / STYCZNIA 1930 R. POKÓJ JEGO DUSZY.
Tablica nagrobna Ludwika Nałęcz-Mrozowskiego.
foto: Przemysław Bodo ze Świerczka, dn. 27.06.2012 r.
góra strony
W powstaniu styczniowym uczestniczyła cała rodzina Mrozowskich: Feliks Mrozowski, dziedzic majątku Zapniów k/ Pawłowa, oraz jego czterech synów: Józef Leopold, Ludwik, Mateusz i Jan Feliks.
Z rodziną Mrozowskich spotykamy się w Pamiętnikach Władysława Zapałowskiego, właściciela majątku Szeligi, działacza organizacji narodowej w sandomierskiem. Opisuje on, jak z końcem kwietnia 1863 r. "... w Pawłowie przy kościele spotkałem proboszcza, ks. Jana Strachowskiego i od niego dowiedziałem się, że nieprzyjaciel siedzi w Zapniowie, że słyszał od ludzi, że podobno aresztowano właściciela, Feliksa Mrozowskiego, i kilku innych bawiących tam powstańców ..."
Zapałowski natychmiast udał się do Zapniowa, gdzie zastał znajomego sobie esauła Emilianowa z kozakami - ... P. Feliks Mrozowski, dziedzic Zapniowa z dwoma synami, którzy rzeczywiście byli w partyi i przyjechali odwiedzić ojca i dwuch innych jeszcze powstańców, pod wartą aresztowanych zostałem.
Dzięki znajomości z Emilianowem, oraz po sutym, "zakrapianym" poczęstunku, udało się Zapałowiczowi uwolnić aresztowanych.
Rodzina Mrozowskich
Jak podaje Seweryn Uruski (Rodzina. Herbarz szlachty polskiej. T.XI, s. 331-332) rodzina Mrozowskich, herbu Nałęcz, wywodzi się od Tomasza, elektora w 1632 r. z ziemi różańskiej. Jan, poseł łomżański na sejm 1764 r. pozostawił synów: Jana, Józefa, Feliksa, Bartłomieja i Antoniego.
Po Antonim synowie:
1) Mateusz żonaty z Zofią Bukowską, z której synowie: Tomasz, dziedzic dóbr Zapniowa w powiecie opatowskim i Feliks wylegitymowani w Królestwie 1843 r. oraz córka Katarzyna Zofia z Mrozowskich Mokulska,
2) Józef, po którym z Wiktorii Taltynowskiej syn Józef wylegitymowany w Królestwie 1849 r.
3) Wincenty, po którym syn Leon z Marianny Czechowskiej miał syna Ludwika, wylegitymowanego w Królestwie 1862 r.
Feliks Nałęcz Mrozowski
był dzierżawcą folwarku w Lacku, parafia Sławatycze nad Bugiem, k/ Białej Podlaskiej. W związku małżeńskim z Maksymilią (w dokumentach używano imię - Karolina) Rzęśnicką, córką dzierżawcy dóbr sławatyckich, latach 1840 - 1845 urodziło się im czterech synów: Józef Leopold, Mateusz, Ludwik i Jan Feliks. W roku 1850 przenosi się w Opatowskie, gdzie odkupuje, zlicytowany za niespłacone długi majątek Zapniów, prowadzony wcześniej przez jego brata - Tomasza Mrozowskiego.
Gdy nadszedł czas powstania narodowego 1863 roku, współpracuje z organizacją narodową, zaopatruje powstańców w żywność, pasze dla koni, zapewnia podwody. Wszyscy czterej synowie Feliksa biorą udział w powstaniu styczniowym. W. Zapałowski opisuje w pamiętnikach jak nastąpiło aresztowanie Feliksa wraz z synem Janem Feliksem, i jak przy udziale Zapałowskiego, nastąpiło zwolnienie Mrozowskich.
Uniknął poważniejszych represji, prowadzi nadal majątek Zapniów, który już na krótko przed śmiercią, przekazał najstarszemu synowi. Po śmierci został pochowany w rodzinnej mogile na starym cmentarzu w Pawłowie. Zachowana duża katakumba nie zawiera tablicy upamiętniającej Feliksa Nałęcz Mrozowskiego.
Leopold Józef Mrozowski h. Nałęcz (23.VIII.1840 - 24.I.1930)
Najstarszy, z czterech synów Feliksa Nałęcz Mrozowskiego, dziedzica Zapniowa, urodził się 23 sierpnia 1840 r. w Lacku, parafia Sławatycze, k/ Białej Podlaskiej. Ukończył szkołę rolniczą w Marymoncie i podjął pracę zawodową.
W roku 1863 roku, podobnie, jak trzej pozostali bracia Mrozowscy, przystąpił do powstania. Jak podaje J. Maliszewski (Notatki biograficzne ...) początkowo pracował w organizacji cywilnej w pow. Bielskim, później jest w powstańczym oddziale. W dokumentacji odznaczeniowej, która znajduje się w Centralnym Archiwum Wojskowym w Warszawie, podany jest przebieg jego służby. Jako praktykant gospodarczy wstąpił do powstania do partii Rylskiego. "... Walczył pod dowództwem Rylskiego, Lelewela, Langiewicza. Brał udział w potyczkach pod Siemiatyczami, Węgrowem, Brodami, Ostrowem, Siodłowizną, w lasach Sieradowskich, pod Chełmem i Słupczą. Pod Słupczą był aresztowany i wywieziony do Opatowa. Po zwolnieniu, ponownie wstąpił do powstania i walczył pod d-twem Bosaka. ...". J. Maliszewski podaje, że od zesłania na Sybir uratował go Butkiewicz (Polak, major w armii rosyjskiej).
Po upadku powstania pracował w leśnictwie Starachowickim. Później przejął po ojcu majątek Zapniów. Był podleśnym w Zapniowie.
Leopold Mrozowski w mundurze weterana 1863 roku (z ok. 1920 r.).
Obok jego brat Jan Feliks, w otoczeniu rodziny Mrozowskich (ok. 1913 r.).
Zdjęcia ze zbiorów Dariusza Fugiela, prawnuka Leopolda.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, Leopold Józef Mrozowski, po przeprowadzonym postępowaniu weryfikacyjnym, otrzymał honorowy stopień ppor. weterana i został wprowadzony do IMIENNEGO WYKAZU WETERANÓW POWSTAŃ NARODOWYCH 1831, 1848 i 1863 ROKU (Dz. Personalny 123/1924, poz. 3678).
Zmarł 24 stycznia 1930. Jego pogrzeb odbył się z udziałem duchowieństwa, władz państwowych, wojskowych, samorządowych oraz licznie zebranej ludności miejscowej. Został pochowany na starym cmentarzu parafialnym w Pawłowie. W roku 1930 został odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami (MP 260/1930, poz. 201) w grupie weteranów roku 1863.
W związku małżeńskim z Leokadią z Paderewskich miał trójkę dzieci:
1) Julian, członek PPS, za działalność polityczną był zesłany na Sybir, powrócił do Polski dopiero po roku 1918. Potomkowie Juliana żyją w Kielcach, k/ Grójca i w Australii;
2) Janina (1892 - 1987), która wyszła za Jana Leona Kołeckiego (1876 - 1944), sandomierskiego fotografika i konserwatora dzieł sztuki; członkowie rodziny brali czynny udział w zmaganiach II Wojny Światowej (ZWZ, "Jędrusie", powstanie warszawskie, Majdanek, Buchenwald); potomkowie rodziny mieszkają w Sandomierzu i Poznaniu.
3) Józef (1893 - 1953), był w Legionach Piłsudskiego, porucznik. Po ojcu, Leopoldzie, przejął prowadzenie dóbr Zapniowa. Potomkowie Józefa mieszkają w Starej Słupi i w Kielcach.
Reprodukcja portretu Leopolda Nałęcz Mrozowskiego oraz Akt nadania Krzyża Niepodległości z Mieczami.
Mateusz Mrozowski h. Nałęcz (ur. 1842 - zmarł ok. 1924)
syn Feliksa i Karoliny Rzęśnickiej, drugi brat Leopolda, urodził się 21 września 1842 w Lacku, parafia Sławatycze. Uczył się w gimnazjum lubelskim, skąd do powstania narodowego 23 stycznia 1863 r. poprowadził oddział spiskowców. Dotarł pod Kazimierzem do oddziału "puławiaków" Leona Frankowskiego, i pod dowództwem A. Zdanowicza w dniu 8.II. bierze udział w bitwie pod Słupczą i Dwikozami. Z resztką rozbitego oddziału dotarł do wojsk Langiewicza zgromadzonych pod Świętym Krzyżem. Potwierdzony przez władze Rządu Narodowego STAN SŁUŻBY Obywatela MROZOWSKIEGO Mateusza Porucznika Jazdy Wojska powstańczego Polskiego, sporządzony w grudniu 1864 r. w Paryżu, wskazuje, że przeszedł on cały szlak bojowy Langiewicza od Świętego Krzyża, poprzez Staszów, Małogoszcz, Pieskową Skałę, Skałę, Sosnówkę, Chroberz po Grochowiska. Był mianowany podoficerem, następnie podporucznikiem i porucznikiem jazdy. I wraz z resztkami korpusu Langiewicza przeszedł do Galicji. Został uwięziony przez władze austriackie w Krakowie 16.V. i osadzony w Ołomuńcu, skąd ratował się ucieczką 22.VIII.1863 r.
Od 2.X. powraca do czynnej walki wraz z oddziałem gen. Waligórskiego. Bierze udział w bitwie pod Borowem w dn. 22.X, gdzie odniósł ranę głowy. Udało mu się przedostać do Galicji na leczenie. Po kuracji zdrowotnej, gdy ponownie udawał się na pole walki, 17.II.1864 r. został w Dzikowie aresztowany i uwięziony przez Austriaków. I znów ucieka z niewoli (20.II), ale musi teraz opuścić teren Monarchii Austriackiej, emigrował do Francji.
Podobnie jak część polskich emigrantów, z gen. Józefem Hauke Bosakiem na czele, brał udział w wojnie francusko-pruskiej. Uzyskał tam stopień majora. Po wojnie osiadł na stałe we Francji, uzyskał francuskie obywatelstwo. Ożenił się z córką francuskiego generała Lemaire. Zamieszkał w Saint Die des Voges, gdzie prowadził Przedstawicielstwo Handlowe.
Miał córkę, jedynaczkę, Maksymilię Marię, która wyszła za mąż za adwokata Gustawa Blaise. Małżeństwo było bezdzietne.
Mateusz, oficer powstania styczniowego, do Polski mógł przyjechać dopiero po odzyskaniu niepodległości. Wraz z córką i zięciem odwiedzili rodzinę w Zapniowie w roku 1922 - zachowały się zdjęcia z tego rodzinnego spotkania.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, po przeprowadzonym postępowaniu kwalifikacyjnym, otrzymał potwierdzenie posiadanego w powstaniu stopnia porucznika i został wprowadzony do IMIENNEGO WYKAZU WETERANÓW POWSTAŃ NARODOWYCH 1831, 1848 i 1863 ROKU (Dz. Personalny 11/1924, poz. 3791). Należał do grupy 59 weteranów powstania 1863 roku, którzy otrzymali krzyż Virtuti Military (nr. 8737).
Mateusz Mrozowski zmarł 23 grudnia 1927 r. w Nancy i tam został pochowany.
Ludwik Mrozowski h. Nałęcz
trzeci syn Feliksa Nałęcz Mrozowskiego i Maksymilii (Karoliny) z Rzęśnickich urodził się ok. r. 1843 we wsi Lacku, parafia Sławatycze, k/ Białej Podlaskiej. Uzyskał wykształcenie rolnicze.
Podobnie jak pozostali bracia, uczestniczy bezpośrednio w walce zbrojnej narodu polskiego w 1863 roku. Nie zachowały się jednak zapisy dokładniej określające udział Ludwika w powstaniu.
Po upadku powstania Ludwik jest administratorem majątków ziemskich na lewobrzeżnej Ukrainie. Ożenił się z Krystyną von Willimek, z którą miał 4 córki i jednego syna:
1) Maria, panna, zmarła w Czerkasach i tam pochowaną,
2) Ludwika, zamężna z Franciszkiem Chortulańskim, zmarła w Kijowskiej Guberni,
3) Janina, panna zmarła w Sumach, w Charkowskiej Guberni,
4) Jadwiga, zamężna z Władysławem Żebrowskim, jako jedyna wróciła do Kraju. Potomkowie żyją na Śląsku.
5) Zygmunt, zmarł w Sumach, jako dziecko.
Ludwik zakończył swe życie w Sumach, w Charkowskiej Guberni, i tam został pochowany.
Spotkanie rodziny Mrozowskich w Zapniowie w 1922 r.
Siedzą trzej bracia Mrozowscy - weterani powstania 1863 roku,
od lewej: Leopold, Mateusz i Jan Feliks.
Jan Feliks Mrozowski h. Nałęcz (1845 - po 1921)
najmłodszy syn Feliksa i Karoliny Rzęśnickiej, urodził się 6 sierpnia 1845 r. w Lacku, parafia Sławatycze. Swe dorosłe życie i działalność związał z Ostrowcem Świętokrzyskim. Tam mieszkał i zmarł. Przy haśle - Ostrowiec Świętokrzyski zamieszczono dodatkowe informacje i zdjęcia.
Do powstania narodowego 1863 roku wyruszył jako 18-letni uczeń. W swoim autobiogramie, znajdującym się w Archiwum Państwowym w Radomiu (zesp. 698, sygn. 54) napisał później:
Do powstania poszedł jako uczeń Liceum Lubelskiego. Otrzymałem nominację od Rządu Narodowego do pomocy organizacji w Ś-to Krzyskiem p. Karolowi Sosnowskiemu. Przewoziłem amunicję i broń, pieniądze jenerałowi Bosakowi, przeprowadzałem partyje Łopackiego. Byłem w oddziałach Grelińskiego, Daszkiewicza, wreszcie w sztabie jen. Bosaka jako porucznik kawalerji pod pseudonimem Zgoda. Mniejszych potyczek nie pamiętam, które były na rekonesansach. Ostatnia była w górach Św. Krzyzkich , pod Wronowem pod dowódcą Daszkiewiczem; adjutantem był hr. Wielhorski. Otoczyło nas 16 rot piechoty, artylerja i parę szwadronów kawalerji. Moskalami dowodził Bentkowski. ...
Opisuje również przebieg aresztowania w Zapniowie:
... Ojca mego i mnie aresztował esauł kozacki Emijanow w Zapniowie pow. Iłżeckim. Pod podszewką bekieszy znaleźli przy mnie nominację Rządu Narodowego i list kolegi Mędrzeckiego. Oficerami byli Ejsmond i Dobrowolski. Skazany byłem przez Sąd doraźny na karę śmierci przez powieszenie w Waśniowie. Dojechaliśmy do majątku Szeligi, esauł kozacki Emiljanów, po długiej certacji z oficerami Ejsmontem i Dobrowolskim, darował mi życie, pozwalając ojcu memu i mnie swobodnie wracać do domu. ...
W efekcie uniknął represji za czynny udział w powstaniu 1863 roku. Pracowałem jako urzędnik w Fabrykach Ostrowieckich, następnie w fabryce Irena jako nadzorca sążniarstwa, potem jako zawiadowca węglarstwa, w końcu jako podleśny lasów ostrowieckich przez lat 34, otrzymując emeryturę (dziś 600 marek) roczną.Ostatnimi czasy pracowałem jako kasjer kasy pożyczkowo oszczędn. w Ostrowcu. ...
W związku małżeńskim z Katarzyną z Krełowskich miał czterech synów i dwie córki:
1) Adam (działacz społeczny i polityczny, burmistrz i pierwszy prezydent Ostrowca Św. oraz poseł na Sejm RP
2) Feliks, przedwcześnie zmarły w Ostrowcu w 1910 r.
3) Kazimierz (inż. drogowiec, związany z Iłżą, Opocznem i z Radomiem) - potomlowie w Warszawie,
4) Marian, księgarz w Ostrowcu Św.
5) Ewa, wyszła za Bykowskiego (ostrowiecki księgarz) - potomkowie w Ostrowcu i Warszawie,
6) Paulina, żona Daszkowskiego, związana ze Starachowicami.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, Jan Feliks Nałęcz Mrozowski, po przeprowadzonym postępowaniu kwalifikacyjnym, otrzymał honorowy stopień ppor. weterana i został wprowadzony do IMIENNEGO WYKAZU WETERANÓW POWSTAŃ NARODOWYCH 1831, 1848 i 1863 ROKU (Dz. Personalny Nr 10/1921 poz. 1520).
Mieszkał w Ostrowcu, i tam na cmentarzu parafialnym został pochowany.
Uzupełniono we październiku 2008 r. korzystając ze zdjęć i informacji
Elżbiety Gumińskiej i Adama Mrozowskiego, wnuków Leopolda;
Dariusza Fugiela, prawnuka Leopolda Józefa Mrozowskiego
Janusza Morycińskiego, wnuka Jana Feliksa Mrozowskiego
Marii Witkowskiej i Marka Grabowskiego, prawnuków Jana Feliksa.
Uzupełnienie z lutego 2011 r.
Z Pawłowem związana jest postać innego powstańca 1863 roku - Pawła Jasztala.
Jasztal Paweł, syn Bernarda i Tekli z domu Kosmala, urodził się 12 stycznia 1845 r. w Pawłowie. Z akt metrykalnych parafii Pawów, gdzie zapisywany był jako "Jaśtal" lub "Jastal", znajdujemy informacje, że w roku 1864 zawarł związek małżeński z Marianną Borkowską, córką Antoniego i Zofii z Wojtysiaków, urodzoną w r. 1842 w pobliskim Bogusławcu (obecnie nieistniejącym). Został wcielony do rosyjskiego wojska. Potwierdzenie znajduje się w aktach urodzin dzieci: przy urodzinach córki Zofii (w r. 1873) zapisano "żołnierz wojsk Cesarsko-Rosyjskich", zaś przy chrzcie syna Józefa (w r. 1875) i córki Anieli (w roku 1880) - ksiądz zapisał "żołnierz urlopowany".
W ustnych przekazach rodzinnych podawana była informacja, że Paweł Jasztal był powstańcem 1863 roku. Nie zachowała się dokładniejsza informacja - gdzie walczył i pod czyją komendą. Bardzo możliwe, że występowały związki z działaniem miejscowej rodziny Mrozowskich, dziedziców z Zapniowa.
Informacja ta znajduje urzędowe potwierdzenie: gdy po odzyskaniu niepodległości przez Polskę tworzono Imienny Wykaz Weteranów powstań narodowych 1831, 1848 i 1863 roku - to pod L. porząd. 787 został wpisany:
Jasztal Paweł rok urodz. 1845, Miejsce urodz. Pawłów (Dz. Personalny nr 10/1921). W dokumentach Starostwa Powiatowego Kieleckiego (AP Kielce zesp. 101, sygn.2248) Paweł Jasztal, zamieszkały w Zbrzy, gmina Rzepin, występuje na listach weteranów pobierających zaopatrzenie.
W wieku 80 lat, zmarł dnia 20 czerwca 1925 r. w Zbrzy i został pochowany na starym cmentarzu parafialnym w Pawłowie (ASC Pawłów nr 48/1925).
Wprowadzono w lutym 2011 r. korzystając
z informacji metrykalnych Jana Adamczyka
ze Starachowic, praprawnuka Pawła Jasztala
góra strony
ostatnia aktualizacja:
13-07-2014 , 07:31
|
|
