RYCZÓWEK
1. Mogiły powstańców 1863 r. na wzgórzu Godawica
Na stoku wąwozu pod kulminacją Godawicy trzy mogiły powstańców 1863 r.
- zaznaczone jako: L( po lewej), S (środkowa) oraz P (po prawej).
Na stoku wąwozu pod kulminacją Godawicy trzy mogiły powstańców 1863 r.
zaznaczone jako: L( po lewej), S (środkowa) oraz P (po prawej). Ok. 50 m. dalej
jest czwarta mogiła, oznaczona G (strzałka wskazuje kierunek dojścia).
Na południe od wsi Ryczówek, na zalesionym wzgórzu Godawica, ograniczonym od zachodu, południa i wschodu: drogą 791 Ogrodzieniec - Klucze oraz drogą z Kwaśniowa Dolnego do Klucz, znajdują się mogiły z okresu powstania styczniowego. Na łagodnym stoku wąwozu, podchodzącego już w pobliże kulminacji wzgórza Godawica (ok. 425 m) od strony płd.-wsch., w bukowym lesie, znajduje się grupa czterech mogił z tabliczkami wskazującymi na pochodzenie z okresu powstania 1863 r. Trzy słabo zarysowane mogiły ziemne położone są nieregularnie w odległości ok. 10 - 20 m. od siebie (na zdjęciu oznaczone jako: L, S i P). Nieco wyżej, w odległości 50 m, już na delikatnym grzbiecie, usytuowana jest czwarta mogiła, również oznaczona tabliczką nagrobną.
Mogiły powstańców 1863 r, oznaczone jako: L i P, na stoku wąwozu na Godawicy
Od szosy Klucze - Kwaśniów Dolny, gdy przed zabudową Kwaśniowa kończy się zwarty las przy szosie, leśną drogą kierujemy się na zachód (pierwszy odcinek, ok. 60 m, mało wyraźny, nieco zarośnięta). Po wejściu już na wyraźną leśną drogę - kierujemy się od krzyżówki dróg - w prawo, kier. zach. Podchodzimy drogą, trzymając się dna wąwozu już pod masyw Godawicy. Po minięciu starego drewnianego wygrodzenia byłego mrowiska (przy drodze, po prawej), po kilkudziesięciu metrach, na stoku po lewej stronie drogi, porośniętym młodymi bukami, usytuowane są te powstańcze mogiły.
Pierwsza po lewej stronie znajduje się mogiła ziemna z drewnianym krzyżem (na zdjęciu oznacz. L). Blaszana tabliczka nagrobna, na czarnym tle, posiada biały napis:
MOGIŁA / POWSTAŃCÓW / z 1863 r.
Na tej samej wysokości, ok. 10 w prawo, na słabo zarysowanej mogile, bez krzyża (oznaczonej na zdjęciu - S), znajduje się blaszana tabliczka nagrobna. Na czarnym tle wykonano biały napis:
MOGIŁA / POWSTAŃCÓW / z 1863 r. / KOMISJA OCHRONY ZABYTKÓW / PTTK ZAWIERCIE
Jeszcze bardziej w prawo ok. 15 m, nieco wyżej, położona jest trzecia mogiła. Na słabo zarysowanej ziemnej mogile (na zdjęciu oznacz. P) postawiony jest drewniany krzyż zawierający identyczną blaszaną tabliczkę nagrobną, jak na mogile środkowej (S). Na tabliczce umieszczono napis:
MOGIŁA / POWSTAŃCÓW / z 1863 r. / KOMISJA OCHRONY ZABYTKÓW / PTTK ZAWIERCIE
Już na grzbiecie, pod kulminacją Godawicy
znajduje się czwarta mogiła powstańca 1863 r. (w opisie podano jako: G)
Od tych trzech mogił podchodzimy dalej w górę, ok. 50 m, do wyoblonego grzbietu, gdzie znajduje się czwarta leśna mogiła (na zdjęciu oznaczono G), na której, na drewnianym paliku umieszczono blaszaną tabliczkę. Jest ona identyczna z tabliczką na mogile L i posiada napis:
MOGIŁA / POWSTAŃCÓW / z 1863 r.
W pobliżu znajduje się jeszcze jedna słabo zarysowana mogiła - jak poprzednie: obłożona kamieniami, kamienie porośnięte mchem. Mogiła ta nie posiada żadnego oznakowania.
Udało się uzyskać potwierdzoną informację, że dwa krzyże (S i P) z tabliczkami (podpisanymi) ustawił w roku 1998 Maciej Świderski (Komisja Ochrony Zabytków PTTK Zawiercie), w oparciu o wskazania nieżyjącego już regionalisty z Ryczówka - Juliana Kaszuby.
Nieznane jest pochodzenie dwóch pozostałych tablic (oznacz. L i G).
Brak jest dokumentów pozwalających na jednoznaczne ustalenie skąd, na zalesionym masywie Godawicy koło Ryczówka, pochodzą mogiły powstańców styczniowych 1863 roku. Przekazy ludności miejscowej wiążą je z bitwą pod Golczowicami, która rozegrała się w dniu 22 kwietnia 1863 r. Tak przekazywał Julian Kaszuba informacje uzyskane od swego ojca; podobnie opowiada Zenon Zacłona z Ryczówka, który miał podobne przekazy rodzinne.
Wydarzenia w Golczowicach były opisane zarówno w ówczesnej prasie (krakowski "Czas" z kwietnia 1863 r.), w opracowaniu S. Zielińskiego (Bitwy i potyczki ...) czy też w rosyjskim urzędowym wykazie starć na terenie Królestwa. Dnia 20.IV.1863 r. pod dowództwem kpt. Anastazego Mossakowskiego, blisko 400 osobowy oddział powstańczy przekroczył galicyjską granicę w okolicy Gorenic i przemieścił się na teren Królestwa. Ominięto miasto Olkusz, które w pierwotnym planie miało być zaatakowane przez powstańców, i pomaszerowano dalej na północ z zamiarem połączenia się z oddziałem kpt. Józefa Oksińskiego.
W samo południe, dnia 22 kwietnia, powstańcy odpoczywający przy karczmie Pazurek pod Golczowicami zostali zaatakowani niespodziewanie przez kolumnę wojsk rosyjskich (1 rota piechoty oraz jazda) przybyłą z Olkusza. Dwie kompanie strzelców prowadzone przez kpt. Wiesnera i kpt. Franciszka Skąpskiego,kosynierzy pod rozkazami Miszewskiego oraz polska jazda pod rozkazami Józefa Miernickiego skutecznie odparli rosyjskie uderzenie, odrzucili ich do Golczowic, a następnie śmiałym atakiem na bagnety, rozstrzygnęli losy tej bitwy. Rosjanie mieli 12 zabitych i rannych, utracili 2 furgony z żywnością. Źródła polskie podawały, że powstańcy odnieśli pełne zwycięstwo, że było tylko 3-ch rannych (ta informacja jest mało prawdopodobna). Gdy z Olkusza przybyła druga kolumna wojsk, wraz z armatami, Mossakowski nie przyjął bitwy i wyprowadził oddział dalej na północ, kierując się w kierunku Łaz i Żarek. Istnieje możliwość, że grupa rannych powstańców została skierowana w rejon zalesionej Godawicy. Przecież w Ryczówku zarządcą majątku był Psarski, który zaopatrywał powstańców w broń, amunicję i żywność, a za swą działalność na rzecz powstania został zesłany na Sybir. Podaje się, że oddział Mossakowskiego po bitwie pod Golczowicami zmniejszył się o 40 ludzi - i część z nich mogła szukać schronienia, opieki i pomocy medycznej w lasach Godawicy. Dla tej wersji wydarzeń, mamy obecnie wyłącznie ustne przekazy ludności miejscowej.
Rozważając inne warianty wydarzeń, można również brać pod uwagę działania oddziału Mossakowskiego, które nastąpiły parę dni później. W dniu 24 kwietnia, na Jaworzniku, pod Żarkami, w starciu z 3-ma rotami rosyjskiej piechoty płk. Alenicza z Częstochowy,
powstańcy ponieśli klęskę, w boju wielu padło lub zostało rannych, znaczna grupa dostała się do niewoli. Zgrupowanie Mossakowskiego przestało istnieć, niewielu dotarło do oddziału Oksińskiego, rozproszone grupki powstańców szukały drogi powrotnej do Galicji. Dla powstańców, którzy nie znali tego terenu, powrót mógł być realizowany poznaną już drogą poprzez Lazy - Ryczówek (Godawica) - Golczowice.
Grzegorz Mucha, historyk z Wolbromia, zwraca uwagę, że przecież niedaleko od Ryczówka jest też Krzykawka, gdzie w dniu 5 maja 1863 r. został rozbity oddział płk. Józefa Miniewskiego, w którym była Legia Cudzoziemska pod dowództwem płk. Francesco Nullo. Oddziały powstańcze wypierane były w kierunku Błędowa i Chechła. Część dostała się do niewoli. Rozproszeli, podejmowali próby powrotu do Galicji - można było lasami, poprzez Klucze, Ryczówek, Golczowice, Pazurek - kierować się do granicy w Trzyciążu. Na tej drodze znajduje się również wzgórze Godawica.
Rozważając różne możliwości powstania mogił na Godawicy należy jeszcze zwrócić uwagę, że w tym rejonie były również walki w okresie I Wojny Światowej, co potwierdzają zachowane jeszcze zarysy okopów (ok. 200 m dalej, nad mogiłami). A z tych umocnień korzystano również w okresie II Wojny Światowej. Możliwe więc, że zachowane mogiły na Godawicy mogę pochodzić np. z walk z okresu I Wojny Światowej.
Ze świadomością, że może występuje przekłamanie, na podstawie ustnych przekazów ludności miejscowej przyjmujemy, że na wzgórzu Godawica upamiętnione zostały mogiły powstańców styczniowych 1863 roku.
Informacje przekazał Grzegorz Mucha (Wolbrom). Pomocy
udzielili: Zenon Zacłona (Ryczówek) oraz Maciej Świderski
(Oddz. PTTK Zawiercie). Wprowadzono we wrześniu 2010 r.
góra strony
2. Kalisko - powstańcza kapliczka.
Kalisko, pod szczytem Godawicy - stara kapliczka powstańcza.
Powyżej Godawicy (dawniej - niewielki przysiółek Ryczówka, obecnie - rozbudowane osiedle domków letniskowych) na płd.-zach. zboczu wzgórza Godawica, w lesie zwanym Kalisko, znajdują sie dwie kapliczki wiązane przez ludność miejscową z okresem powstania styczniowego.
Dojście: od drogi 791 (Klucze - Ogrodzieniec) jezdna droga prowadzi w górę, na wsch., do osiedla Godawica. Mijamy szereg domków letniskowych i na końcu zabudowy skręcamy drogą w lewo. Dalej nieutwardzoną leśną drogą (kier. płn.-wsch.) kierujemy się pod kulminację wzgórza Godawica. Po ok. 200 m. po lewej stronie, bezpośrednio przy drodze, na pniu sosny znajduje się znajduje się mała kapliczka drewniana ze świętym obrazkiem. Kilka metrów dalej, po prawej stronie drogi, w zapadlinie znajduje się bajorko. Kiedyś miało tu być źródło ożywczej wody. Obok, na na sośnie, na wysokości ok. 4 m. zamocowana jest nowa kapliczka drewniana.
Kilkadziesiąt metrów dalej znajdują się nieco zarośnięte wapienne skałki na kulminacji Godawicy. Można stąd, kierując się na wsch. szybko dotrzeć mogił powstańców 1863 r. przedstawionych w pkt. 1.
Wg. opowieści Zenona Zacłony, regionalisty z Ryczówka, teren ten posiada miejscową nazwę "Kalisko" (od prasłowiańskiego wyrazu - kal , oznaczającego teren podmokły, bagienny). Żywe przekazy ludności miejscowej podają, że właśnie przy tym źródełku mieli się zatrzymać powstańcy styczniowi po stoczonej bitwie pod Golczowicami w dniu 22 kwietnia 1863 r. Na odpoczywających powstańców natknął się szpieg (podobno był to mieszkaniec Klucz). Został on jednak schwytany i szybko powieszony w pobliżu.
Powstańczy biwak oraz zdarzenie ze szpiegiem zostało upamiętnione drewnianą kapliczką. Stara kapliczka, znajdująca się wcześniej na nieistniejącym już drzewie przy źródełku, została przeniesiona na sosnę, usytuowaną przy drodze. Natomiast w pobliżu bajorka, została zawieszona na sośnie następna kapliczka. Podobno o północy ukazuje się tu postać owego powieszonego szpiega.
Opowieść ta została podana przez A. Brzezińską i G. Turskiego na stronie internetowej Ryczówka (www.ryczowek.eolkusz.pl).
 Kolisko, pod kulminacją Godawicy - obok nieistniejącego źródełka,
nowa kapliczka powstańcza.
Wprowadzono we wrześniu 2010 r. na podstawie
przekazu Zenona Zacłony z Ryczówka oraz informacji
podanych na stronie: www.ryczowek.eolkusz.pl
góra strony
ostatnia aktualizacja:
4-01-2015 , 07:37
|
|
