STRONA ARCHIWALNA   
 opracowanie: śp. Jerzy Kowalczyk (1938 - 2015)    kontakt: 41 368 57 24,   jotka.1863@gmail.com

8 Listopad 2024, imieniny dziś obchodzi: Wiktoria, Seweryn, Wiktoriusz   
     Menu:  
Miejscowości
 K I E L C E
 A - B
 C - F
 G - J
 K
 L - M
 N - O
 P - R
 Parszów
 Pasztowa Wola (W)
 Pawłowice
 Pawłów
 Pawłów (W)
 Pełczyska
 Pętkowice
 Piasek Wielki
 Pierzchnica
 Pieskowa Skała (K)
 Pilica (S)
 Pilica (W)
 Pińczów
 Piórków
 Pobiednik Mały (K)
 Polana Langiewicza
 Policzna (W)
 Pomorzany (W)
 Poświętne (E)
 Prandocin (K)
 Proszowice (K)
 Prymusowa Wola (E)
 Przedbórz (E)
 Przybysławice
 Przysucha (W)
 Pstroszyce (K)
 Rachwałowice (K)
 Radków
 Radom (W)
 Radom_mogiły_1
 Radom_mogiły_2
 Radoszyce
 Rataje
 Rokitno (S)
 Rozniszew (W)
 Rożenek (E)
 Ruda Kościelna
 Ruszków
 Rybnica
 Ryczów (S)
 Ryczówek (K)
 Rytwiany
 S
 Ś - Ż
 Uroczystości
 Wyszukiwarka
 Literatura
 Indeksy
 Aktualizacja
 O autorze
 
     Ważne daty z powstania:  
Dzisiaj 1863 r. - Rudowski napadł na Szydłowiec i rozbroił Moskali
24 listopada 1863 r. - Starcie Rzepeckiego pod Strojnowem
25 listopada 1863 r. - Udany atak gen. Bosaka na Opatów
26 listopada 1863 r. - Bitwa gen. Bosaka pod Ociesękami
4 grudnia 1863 r. - Walki oddziału Bogdana pod Brodami
4 grudnia 1863 r. - Bosak i Chmieleński walczą pod Sprową
5 grudnia 1863 r. - Bitwa Kality Rębajły pod Mierzwinem
 
  Zapraszam do współpracy
Posiadasz dodatkowe informacje lub zdjęcia
     albo
chcesz otrzymywać informację o uzupełnieniach niniejszej prezentacji ?
 
     Zaproszenie do:  
Muzeum Historii
Kielc
 
     gmina : SUŁOSZOWA powiat: KRAKÓW     

PIESKOWA SKAŁA

1. Mogiła powstańców 1863 r. - pod zamkiem




   Poniżej zamku w Pieskowej Skale, na stoku południowym, obok skalnej niszy, utworzono podest z kamiennych płyt, na którym znajduje się kamienny nagrobek z położoną płytą granitową zawierającą napis:
TU SPOCZYWA 65 POWSTAŃCÓW POLSKICH Z 1863 ROKU / WŚRÓD NICH AKADEMIK STEFAN ZALESKI / I UKRAINIEC ANDRIJ POTEBNIA / BYŁY OFICER WOJSK ROSYJSKICH / WSPÓŁPRACOWNIK ALEKSANDRA HERCENA // W HOŁDZIE BOJOWNIKOM / WALKI ZA WASZĄ I NASZĄ WOLNOŚĆ


   W roku 1953 z mogiły zbiorowej w Skale, oraz z kilku innych, pobrano prochy pochowanych powstańców i przeniesiono do urządzonej powstańczej mogiły pod zamkiem w Pieskowej Skale.

   Mogiła, utworzona w miejscu odwiedzanym przez liczne wycieczki, miała służyć politycznym celom pogłębiania przyjaźni polsko-radzieckiej.

   Na płycie nagrobnej była wówczas tablica o treści następującej:
TU SPOCZYWA / SZEŚĆDZIESIĘCIU PIĘCIU NIEZNANYCH / POWSTAŃCÓW POLSKICH / Z 1863 ROKU / A WŚRÓD NICH ROSJANIN / KAPITAN ANDRZEJ AFANASJEWICZ / POTIEBNIA / KTÓRY KRWIĄ SWOJĄ / UŚWIĘCIŁ PRZYMIERZE / MIĘDZY POLAKAMI I ROSJANAMI / WIECZNA CHWAŁA BOJOWNIKOM/ ZA WASZĄ I NASZĄ WOLNOŚĆ

   W roku 2000, z udziałem Konsulatu Generalnego Ukrainy w Krakowie, dokonano wymiany tablicy nagrobnej. Na położonej nowej tablicy wprowadzono poprawne informacje dotyczące narodowości i pisowni nazwiska POTEBNIA.

   Zbiorowa mogiła powstańców 1863 roku w Pieskowej Skale ma w części charakter symboliczny. Przenoszono prochy powstańców z cmentarza w Skale - ale nadal w Skale pozostała mogiła powstańcza. I jest ona utrzymywana i zadbana przez ludność miejscową. I nikt nie rozstrzygnie obecnie - gdzie są prochy poległego Andrzeja Potebni: w mogile w Skale czy też w Pieskowej Skale?

   Dojście do mogiły położonej poniżej zamku w Pieskowej Skale: od szosy ścieżka prowadzi (ok. 120 m) poprzez mostek pomiędzy dwoma stawami, i w górę kamiennymi stopniami pod grupkę wapiennych skałek. Z szosy nagrobek jest mało zauważalny.

Tablica z roku 1953 i nowa, położona w roku 2000, na mogile powstańczej
urządzonej pod zamkiem w Pieskowej Skale.

góra strony




2. Leśna mogiła powstańcza przy drodze do Wielmoży




Przy drodze od zamku do wsi Wielmoży (od bramy zamku drogą asfaltową ok. 500 m) - w lesie, po prawej stronie, znajduje się mogiła zbiorowa powstańców z 1863 r.

   Na wapiennym bloku znajduje się granitowa tablica:
MOGIŁA POWSTAŃCÓW / 1863 / BOHATEROM W HOŁDZIE / ZBoWID 1973

   Zachował się protokół z dnia 15 VII 1930 r., w którym podano opis dawnego urządzenia grobu powstańców:
... na mogile znajduje się kopiec z kamieni, na kopcu ustawiony jest krzyż żelazny z Chrystusem i orłem z żelaza lanego. Na orle znajduje się napis:
"Za ojczyznę 1863 r.".
W mogile tej pochowanych zostało 27 powstańców którzy zginęli w czasie walk z moskalami w Zamku ...

Protokół zosttał podpisany przez delegata Dyrekcji Robót Komunalnych w Kielcach Stefana Mayera i delegata Urzędu gminy Jana Hankiewicza, mieszkańca Pieskowej Skały.
Aktualna tablica przy mogile powstańców na drodze do Wielmoży
i wygląd tej mogiły z roku 1929

   Ks. J. Wiśniewski (Historyczny opis kościołów ... w Olkuskiem) w roku 1933 podawał:
... Mogiła powstańców z 1863 r. znajduje się w lesie, po prawej ręce drogi od zamku do wsi Wielmoży. Na skałce z cementu, jakby na kopczyku, stoi żelazny krzyz. Od 1903 r. co rok letnicy po nabożeństwie, udają się na to miejsce, by uczcić pamięć bohaterów i grób ich umaić kwieciem. ...

   Dawny widok powstańczej mogiły przedstawił również H. Mościcki w Pomnikach bojowników ...

góra strony





Zajęcie Pieskowej Skały przez powstańców w marcu 1863 roku.

   O starciu powstańców w Pieskowej Skale w dniu 4 marca 1863 roku pisał Łucjan Dunin Wolski:
Rok 1863. Po krwawej bitwie w Małogoszczu, "maszerując i przedzierając się przez wojska i placówki moskiewskie, dostarliśmy się do Pieskowej Skały i sztab pomieścił się w zamku, zaś 200 koni pod dowództwem Figiettiego, rotmistrza Prędowskiego i porucznika Józefa Wolskiego, pomieszczenie znaleźli w owczarni, piechota zaś w lesie.
   Było to pod wieczór. Zmęczeni legliśmy pokotem koło swych koni i zasnęli snem tak silnym, jakim jeno młody, a znużony spać może. Czy wadliwe rozstawienie pikiet, czy też takowych nie było, tego sprawdzić niepodobna.. jednem słowem niedołęstwo.
   Moskale podeszli cichaczem pod samą owczarnię, w której zażywaliśmy snu i zaczęli wrota główne, na zewnątrz opierające się, balami i drągami podpierać. Prawdopodobnie chcieli potem owczarnię podpalić i zrobić z nas pieczeń. Szczęściem jednak, ze jeden z naszych wyszedł, bo drzwi było kilkoro i zauważywszy kogoś chyłkiem uciekającego, ujrzał Moskali podpierających wrota. Więc wraca co prędzej i budzi jak najciszej. Wybiegliśmy tylnemi wrotami dalej do zamku, by dać znać co się stało...

   A tu z jednej i z drugiej strony lecą na nas kule z ręcznej broni. Szczęście, że to było w ciemną noc, więc straciliśmy tylko dwóch kolegów. Zrobiwszy w zamku alarm, uciekliśmy ze sztabem do pobliskiego lasu, mając na czele wodza naszego Langiewicza.
   A Moskwa wpadła do zamku, zrabowała takowy i wykłuła tych wszystkich, którzy uciec nie zdołali"
.
      (Za J. Wiśniewskim, z niedrukowanego pamiętnika Łucjana Dunina Wolskiego)


   Józef Wojdacki w niedrukowanym pamiętniku podawał: "rano zawrzała bitwa w lesie z rozmaitem powodzeniem Józef Ponset (Poncet) został zarąbany przez kozaków, zaś Gustaw Raut ranny".


Nekrolog oraz zdjęcie Teodora Daszewskiego,
zmarłego z ran po bitwie na zamku w Pieskowej Skale.

W zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie znajduje się nekrolog, którego treść stanowi dokument walk pod Pieskową Skałą:
†/ Dnia 11 Marca 1863 r. we Wsi Tomaszowice w Parafii Modlnica zakończył życie/ TEODOR DASZEWSKI/ z Wsi Wierzbica w Królestwie Polskim lat 23 liczący/ w skutku odniesionych 9ciu pchnięć bagnetem w utarczce pod Pieskową Skałą./ Pochowanie zwłok i Nabożeństwo za duszę Zmarłego Ś.Ś. Sakramentami opatrzonego, odprawi się/ w Modlnicy dnia 13go Marca o godzinie 10tej z rana.//

   W zbiorach rodziny Daszewskich, znajdujących się w AP Kielce, znajduje się fotografia powstańca Teodora Daszewskiego.

góra strony




   Jeszcze przed nocną bitwą 3.III.63 r. gen. M. Langiewicz wystosował pełen goryczy list do rodaków:

ODEZWA

Główna Kwatera, Pieskowa Skała, dnia 3-go marca 1863 r.

NACZELNIK WOJSKOWY WOJEWÓDZTWA SANDOMIERSKIEGO I KRAKOWSKIEGO
DO OBYWATELI SPOD ZABORU AUSTRIACKIEGO


   Od czterdziestu dni jesteśmy w zapasach z najazdem moskiewskim i pokazujemy, że mimo obałamucenia ludu włościańskiego, mimo obojętności obywatelstwa ziemskiego, mimo nawet dość częstej zdrady tej niegdyś tak walecznej, światłej i patriotycznej szlachty umiemy opór stawiać, a nawet wstępnym bojem zwalczać dzicz azjatycką.
   Od czterdziestu dni dochodzą nas wieści, listy i deputacje Wasze, że biegniecie nam w pomoc, że zbieracie fundusz na broń, że ją zakupujecie, że bron i ochotników przysyłacie do naszych obozów.
   Od czterdziestu dni kłamiecie Waszemu pochodzeniu, bo Moskwa znów toczy krew z łona matki naszej, a wy sejmikujecie.
   Możeście już zaspokoili sumienia wasze, lecz nas nie złudzicie i sądu historii nie sfałszujecie. Posyłacie podobno po broń aż do Belgii, a w ręku waszym jest 50 000 dubeltówek, na każdym folwarku macie kosy, każdy kowal uzbroi waszego ułana. Z taką bronią od czterdziestu dni idziemy na bagnety, sztucery i działa gwintowane carskich niewolników. Przed taką bronią Moskwa nauczyła się drżeć.
Nagromadziliście podobno zapasy ubiorów, koszul i butów i nasi żołnierze boso i obdarto maszerują i biwakują po błotach i śniegach.
   Bracia spod zaboru austriackiego! Chwila już tylko, a przestaniecie należeć do naszej Ojczyzny olbrzymiej cnotą i męczeństwem.
   Chwila już tylko, a zwyciężeni czy zwycięscy nie podamy wam dłoni bratniej.
Jenerał Marian Langiewicz

   Pobrano z opracowania H. Rzadkowskiej
   Marian Langiewicz Pisma.


    Bitwa powstańców w Pieskowej Skale w dniu 4 marca 1863 została później utrwalona pamiątkową tablicą. W roku 1925, na krużganku zamku w Pieskowej Skale, przy wejściu do sali balowej, wmurowano marmurową tablicę zawierająca napis:
W MURACH TYCH/ PAMIĘTNEGO ROKU 1863/ NIEZNANI/ BOHATEROWIE POWSTAŃCY/ WALCZYLI O WOLNOŚĆ/ POCHOWANI W LESIE PRZY DRODZE/ DO WIELMOŻY

   O tej tablicy pisał w 1933 r. ks. J. Wiśniewski (Historyczny opis ... w Olkuskiem). Tablica nie zachowała się do współczesnych czasów, prawdopodobnie została zniszczona w okresie okupacji.


góra strony




Przemarsz oddziałów powstańczych hr. A. Krukowieckiego przez Pieskową Skałę
w dniu 15.VIII.1863 r. wg. współczesnej litografii w prasie francuskiej


   Mniej znanym epizodem powstania styczniowego był przemarsz oddziałów powstańczych i potyczka pod Pieskową Skałę 15 sierpnia 1863 r. Wystawiony sumptem hr. A. Krukowieckiego, ok. 400 osobowy oddział prowadzony przez braci Habichów, po nocnych potyczkach z Austriakami w rejonie Szyc, poprzez Czajowice dotarł do Pieskowej Skały. Taką drogę przemarszu opracował powstaniec Konstanty Novak, którego wuj Stanisław Novak był dzierżawcą w Pieskowej Skale. Wspóldziałał z nimi wójt Wawrzyniec Okrajczy. Maszerując dalej powstańcy natknęli się na kompanię piechoty i kozaków, których skutecznie rozproszono. Po potyczce pomaszerowano poprzez Wielmożę, Zagórowo do Glanowa i Imbramowic. Wójt Pieskowej Skały, Wawrzyniec Okrajczy, który czynnie współpracował z władzami powstania. Obok - "Murowaniec", nieistniejący obecnie budynek w pobliżu zamku, w którym mieszkał i podejmował powstańców, zarządca dóbr Stanisław Novak, uczestnik powstania 1831. W roku 1863 czynnie wspierał powstańców, udzielał im schronienia 4.III. oraz przed bitwą 15.VIII.1863 r. Zdjęcia ze zbiorów rodzinnych Novaków.

Potyczka powstańców 15.VIII.1863 r. pomiędzy Pieskową Skałą i Zagórowa
wg. współczesnej litografii zamieszczonej w prasie francuskie.




góra strony


ostatnia aktualizacja: 4-01-2015 , 04:39

 

 



od 11 stycznia 2005 odwiedziło nas: 3 445.000 osób.

Stronę najlepiej oglądać w rozdzielczości 800x600 w przeglądarce Internet Explorer