1. Krzyż
W Ratajach, przed lasem, przy zakręcie asfaltowej drogi prowadzącej z Wąchocka do Starachowic, stoi okazały krzyż drewniany. Jest wygrodzony metalowym płotkiem. Na krzyżu umieszczona jest tabliczka metalowa z wyrytym napisem:
† / JEZU UFAMY TOBIE / 31.V.1973 r.
W czerwcu 1863 roku oddział Dionizego Czachowskiego, nieustannie nękany przez wojsko rosyjskie, dotarł do wioski Rataje, na skraju lasów świętokrzyskich. Pod datą 11.6.63 Rataje zapisał S. Zieliński (Bitwy i potyczki ...):
Wymknąwszy się trzem rotom pułku smoleńskiego pod Bobrzą, spotkał się znowu Czachowski z nieprzyjacielem pod Ratajami, gdzie oddział poszedł w rozsypkę.
W stałych, okresowych informacjach do Jaśnie Wielmożnego Naczelnika Rządu Cywilnego Królestwa Polskiego Hrabiego Wielopolskiego Margrabiego Gonzaga Myszkowskiego kierowanych od Gubernatora Cywilnego Radomskiego , jest zapis:
W d. 11 Czerwca powstańcy w liczbie 100 ludzi uchodząc przed wojskiem, weszli do wsi Rataje, gdzie pozostawiwszy 3 zabitych i 5 rannych, zrejterowali przez Wąchock
w lasy za rzeką Kamienną, ścigani będąc przez dragonów. Piechota pozostała przez 2 godzin w Ratajach, gdzie cały dwór zajęła. - Po jej ustąpieniu dostrzeżono zniszczenie w aktach i papierach wójtowskich, brak garderoby i bielizny wartości rsr. 250; szkody zrządzone przez wojsko w zbożu, łąkach i połamanych płotach obliczone są na rsr. 1800,-
(AP Kielce, Arch. Ordynacji Myszkowskiej)
Pamięć o zdarzeniach z okresu powstania, przetrwała w Ratajach do uzyskania niepodległości przez Polskę. Obecny krzyż został postawiony w roku 1973, w miejsce starego, zmurszałego drewnianego krzyża. Jak opowiada Marian Rymarczyk, który bezpośrednio brał udział w pracach, krzyż postawili miejscowi gospodarze, jego sąsiad dał na krzyż odpowiednie drzewo dębowe.
Pierwotnie w tym miejscu, krzyż dedykowany powstańcom 1863 r. postawiono w roku 1923. W dokumentach Związku Weteranów 1863 r. w Radomiu (AP Radom, zesp. 369) znajduje się pismo skierowane do kpt. Wojdackiego:
10 Maja 1923 r.
Do Pana Kapitana Weteranów Wojdackiego
Sześćdziesiąt lat temu pod Ratajami i Wąchockiem na polu chwały padli nasi rodacy za wolność naszej ukochanej Polski. W miejscu odpowiednim wznieśliśmy Krzyż na tę pamiątkę, i napisem:
Tobie Polsko! fundatorowie młodzież wsi Rataje 1863 - 1923 r.
Mieszkańcy wsi Rataje i Wąchocka pragną poświęcić w 20 Maja rb. Krzyż oraz proszą o wystaranie się aby przybyli weterani z muzyką wojskową na tę uroczystość do Wąchocka. W imieniu mieszkańców Wąchocka zanoszę prośbę
Jan Krogulec
Na piśmie tym kpt. Wojdacki zrobił swoje dopiski:
Pojechaliśmy: Wojdacki Józef, Jabłoński Edward, Żuchowski Szczepan, Kryszczyński Władysław, Łepkowski Szymon. W Skarżysku przyłączył się Franciszek Wieczorkowski, Kazimierz imię drugie.
W uroczystościach we wsi Rataje uczestniczyli weterani 1863 roku, przedstawiciele Starostwa, Zarządu Gminy Wąchock, oficerowie 72 p.p. z Radomia. Była młodzież szkolna, harcerze oraz mieszkańcy wsi Rataje. Poświęcenia krzyża dokonał ks. Edward Chrzanowski - o czym wzmianki zachowały się również w kronice Hufca ZHP Starachowice.
W dokumentach Okręgowej Dyrekcji Robót Publicznych w Kielcach z 1933 r. (AP Kielce, zesp. 100, sygn. 15224) jest ... kosztorys na uporządkowanie mogiły nieznanego powstańca z 1863 r. w lesie obok Rataj pow. Iłżecki. Zakres planowanych robót obejmował wykonanie:
- pryzma ziemna 1,5 x 1,5 x 0,4 m
- pomniczek betonowy
- ogrodzenie mogiły: słupy i rygle dębowe,
- tablica żelazna z napisem: Cześć Nieznanemu Powstańcowi z 1863 r. z umocowaniem na krzyżu.
Zamierzone prace nie zostały jednak wykonane. Szkoda wielka, bo z biegiem lat napis wyryty na ramieniu krzyża stał się nieczytelny. Pamięć o intencjach postawienia krzyża w roku 1923 zaginęła.
Krzyż został odbudowany w r. 1973 - w 110 rocznicę powstania styczniowego. Tabliczka na krzyżu nie nawiązuje do tradycji roku 1863. Stąd i wśród mieszkańców wsi Rataje zatarły się w pamięci informacje o pierwotnej intencji postawienia krzyża.
góra strony
ostatnia aktualizacja:
4-01-2015 , 07:29
