PIERZCHNICA
1. Mogiła powstańców 1863 r.
Na cmentarzu parafialnym, położonym po lewej stronie szosy z Pierzchnicy do Chmielnika, znajduje się pomnik powstańców 1863 roku. Pomnik znajduje się przy głównej alei prowadzącej od bramy cmentarnej.
Na położonych płytach kamiennych postawiono blok piaskowca. Na oszlifowanej płaszczyźnie bocznej, pod znakiem krzyża, wykuto napis:
GLORIA VICTIS / 1863 / POLEGŁYM / ZA WOLNOŚĆ OJCZYZNY / 1997.07.19.
Obok pomnika, po lewej, stoi drewniany krzyż. Obecne urządzenie mogiły powstańców 1863 r. wykonano w roku 1997, w ramach obchodów 800-lecia Pierzchnicy.
Gdy Ministerswo Robót Publicznych przystąpiło do opracowania albumu cmentarzy i grobów Bojowników o Wolność Ojczyzny, stan mogiły powstańców 1863 r. w Pierzchnicy nie był zadawalający. Dlatego pismem z 11 IX 1928 r. nakazuje uporządkowanie grobu w Pierzchnicy i nadesłanie nowych zdjęć Ministerstwu. W sprawozdaniu Ref. Grobów Wojennych w wykazie uporządkowanych cmentarzy wojennych na terenie województwa kieleckiego w III kwartale 1929 roku, w poz. 4. podano:
Pierzchnica. Mogiła powstańców na cmentarzu parafialnym: 1) mogiłę odtworzono i nadsypano, 2) na mogile postawiono 1 krzyż dębowy, nowy 3 m wys. z wyrzeźbionym napisem: POLEGŁYM ZA OJCZYZNĘ / 1863.
Widok mogiły w Pierzchnicy w roku 1929, po wykonanym remoncie, zachował się w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach (H/2380).
Powstańcza mogiła w Pierzchnicy: zdjęcie z 1929 r. oraz stan aktualny
W rejonie Pierzchnicy kilkakrotnie dochodziło do potyczek powstańców z Moskalami.
W Księdze Zgonów parafii Pierzchnica, prowadzonej przez ks. Antoniego Gruszczyńskiego, są wykazane pochówki powstańców, którzy zginęli w miesiącach październik - grudzień 1863 roku. Wpisów dokonano na podstawie decyzji Sądu Policji Prostej Okręgu Szydłowskiego, po przeprowadzonym badaniu - oględzinach zwłok. I tak np.:
- ... na gruncie miasta Pierzchnicy pięciu poległych z Wojsk Powstańczych w bitwie w dniu czwartym listopada bieżącego roku na polach między wsią Gumienice a Miastem Pierzchnica i Wsią Górkami, których imiona i Nazwiska ani pochodzenie wiadomym nie jest ... wedle zaś opowiadania organisty ... mężczyzna nazywać się mógł Elżanowski i pochodzić z Działoszyc, Szkalbmierza lub ze Szczekocin [akt nr 1/64],
- ... dziewięć ciał poległych w dniu 12 listopada roku bieżącego ... potyczka między oddziałem konnym powstańców a oddziałem Dragonów i piechotą rozpoczęła się ... na polach do Strojnowa należących, a następnie powstańcy udając się ku lasom [akt Nr 2/1864],
- ... 25 listopada 1863 r. o 3 po południu zginął w Boju na polach do wsi Strojnowa należących Konrad Ossowski żołnierz w Kawaleryi Wojsk Powstańczych mający lat 26 [akt zgonu nr 3/64],
- akt nr 4/64 dotyczy ... pięciu ciał poległych pod Ujnami
góra strony
2. Eugeniusz Kozierowski
Na starym cmentarzu parafialnym, położonym w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła, na podmurówce z kamieni, położona jest płyta piaskowcowa, zawierająca wykuty napis:
Ś.P./ EUGENJUSZ KOZIEROWSKI/ WŁAŚCICIEL DÓBR STROJNÓW/ UCZESTNIK POWSTANIA 1863 R/ DELEGAT DYREKCJI SZCZEGÓŁOWEJ/ KIELECKIEJ TOWARZYSTWA/ KREDYTOWEGO ZIEMSKIEGO/ ZM. 8 GR 1892 R./ W WIEKU LAT 78/ WDZIĘCZNY WNUK PROSI/ O MODLITWĘ ZA JEGO DUSZĘ.//
Dojście od kościoła: od bramki prosto do połowy cmentarza i ścieżką w lewo, do ogrodzenia. Nagrobek E. Kozierowskiego przysłonięty jest dużą katakumbą: GROBOWIEC RODZINNY - Markiewicz.
Eugeniusz Kozierowski urodził się w rejonie kieleckim w roku 1818, jako syn Walentego i Magdaleny z Paszkowskich. Ojciec jego był wójtem w Suchednioweie (do 1815 r.), później, od 1819 r., jest w Głównej Dyrekcji Górniczej w Kielcach.
Ożeniony był z Walerią Rzeczycką. W latach 1837 - 1840 był ekspozytorem poczt w Daleszycach. Następnie występuje jako dzierżawca wsi Belno. Przed rokiem 1848 został wójtem gminy Rykoszyn. Od roku 1848, aż do śmierci w dn. 8.XII.1892 r. mieszka w Strojnowie. Od roku 1859 został właścicielem dóbr Strojnów.
Eugeniusz należał do aktywnych działaczy organizacji narodowej w okresie powstania narodowego 1863 - 1864. To u niego zatrzymał się 4 listopada 1863 r. oddział gen. Józefa Hauke-Bosaka i płk. Zygmunta Chmieleńskiego, przed potyczką pod Strojnowem.
Wspomina o tym Ludomir Grzybowski (Opis powstania polskiego w roku 1863 i 1864):
... zaszliśmy pewnego dnia do wsi Strojnów, niedaleko Chmielnika, majątku [Eugeniusza] Koziorowskiego. Dwór okazały, dziedziniec obszerny, dookoła osztachetowany, z dwoma wjazdowymi bramami. Kończyliśmy obiad, kiedy pikiety dały znać, że nieprzyjaciel się zbliża. Kazano wsiąść na konie i uszykować je przed dworem ...
Bosak, a właściwie Chmieleński, nie wstrzymując pochodu naszej kawalerii wskazał tylko ręką, aby tą samą bramą ... wymaszerować.
... pomaszerowaliśmy ku Strzelczycom, folwarkowi do dóbr tarnoskalskich należącemu. ...
Niedługo ukazał się nieprzyjaciel w całej sile, o ile wiem, pełny pułk dragonów, dwie sotnie kozaków i sześć czy óśm armat z asekuracją. Nas było kawalerii około 200, ...
W trakcie odwrotu poległo pięciu powstańców, dla których sporządzono cytowany wcześniej akt zgonu nr 1/64. Ranny został również autor tej relacji, L. Grzybowski, który następnie kuruje się u p. Czaplińskich we wsi Siedlce.
Dwór w Strojnowie nie zachował się do współczesnych czasów. W zbiorach rodziny Kozierowskich zachowała się tylko fotografia przedstawiająca dawną aleję, prowadzącą do dworu.
Eugeniusz Kozierowski, za udział w powstaniu został aresztowany jesienią 1864 roku i więziony w Chęcinach, a następnie w Kielcach. Po skazującym wyroku, 8 lat spędził w więzieniu w Modlinie.
Eugeniusz Kozierowski pochodził z rodziny o głębokich tradycjach patriotycznych. Jego starszy brat Józef Kozierowski, herbu Jelita, urodzony w Berezowie w roku 1812, przeszedł całą kampanię 1830/31 r. jako podporucznik artylerii, a następnie jest działaczem Towarzystwa Demokratycznego Polskiego na emigracji. Eugeniusza bratanek - Henryk, syn Józefa, walczył pod komendą Langiewicza, a później był w oddziale Mierosławskiego, następnie Rumockiego. Obecnie spoczywa na cmentarzu w Radomiu.
(w informacji wykorzystano materiały udostępnione
przez p. Barbarę Kozierowską z Warszawy,
prawnuczkę Eugeniusza Kozierowskiego)
góra strony
ostatnia aktualizacja:
4-01-2015 , 04:37
|
|
