PILICA
1. Zuzanna Czaplicowa
W kruchcie kościoła parafialnego w Pilicy znajduje się epitafium aptekarzowej Zuzanny Czaplicowej. Na bocznej ścianie, po lewej, umieszczono granitową płytę ze złoconym napisem:
Ś. P. / ZUZANNA / z DASZKIEWICZÓW / CZAPLICOWA / ŻONA Ś. P. FLORJANA / ZMARŁA w NIŻNYM NOWOGRODZIE / 8 CZERWCA 1864 R. / Ś. P. / ADAM CZAPLIC / SYN FLORJANA I ZUZANNY CZAPLICÓW / ZMARŁ 24 SIERPNIA 1901 R. / W WARSZAWIE / POKÓJ ICH ZACNYM DUSZOM.
Zuzanna Helena Czaplicowa, córka Antoniego Daszkiewicza, urodziła się ok. r. 1815. Pochodziła ze starego litewskiego rodu Daszkiewiczów herbu Korybut, który był wylegitymowany w w Cesarstwie Rosyjskim w 1835 r. i zapisany do ksiąg szlachty gub. grodzieńskiej. Jej dziadek Michał był prezesem sądu głównego grodzieńskiego (Uruski - Rodzina ...). Mężem Zuzanny został aptekarz Florian Czaplic. Od roku 1834 w tym związku małżeńskim rodzi co najmniej ośmioro dzieci, w tym tylko jeden syn - Adam (w roku 1854).
Florian Czaplic, małżonek Zuzanny, pochodził również ze starego litewskiego rodu szlacheckiego Czapliców h. Kierdeja, którego historia sięga Kazimierza Wielkiego i Władysława Jagiełły. W historii znany był sejm I Rzeczypospolitej obradujący w Warszawie w 1766 r. pod laską marszałkowską podkomorzego łuckiego Celestyna Czaplicy, i od niego nazwany Sejm Czaplica. A. Boniecki (Herbarz Polski) podaje, że Czaplicowie ... Antoni syn Sebastiana ... i Floryan, syn Tomasza z Elżbiety Rydzewskiej, wnukowie Tomasza, dziedzica Chmieliszcza 1772 roku, udowodnili pochodzenie swoje szlacheckie w Królestwie w latach 1842 i 1843.
Florian urodził się ok. 1805 r. w woj. lubelskim (prawdopodobnie w Chełmie, gdzie na cmentarzu zachował się nagrobek jego stryja Sebastiana Czaplica). Jak podał Stanisław Jędrzejek w Farmacji Polskiej nr 2/1972 (Historia apteki w Pilicy), Czaplic był związany z grupą płk. Józefa Zaliwskiego, który po upadku powstania listopadowego, w roku 1833 zaczął organizować małe oddziały i usiłował wzniecić nowe walki na terenie Królestwa Polskiego. Zaliwski wycofał się do Galicji (gdzie został aresztowany, nawet skazany na śmierć, ale skończyło się na więzieniu).
Florian Czaplic szczęśliwie uniknął aresztowania, ukończył studia, uzyskał tytuł magistra farmacji i podjął pracę w zawodzie. Od około roku 1835 został właścicielem jedynej apteki w Pilicy. Lista lekarzy i aptekarzy w Królestwie Polskim na rok 1839 podaje, że Czaplic Floryan, Mag. Farm. prowadzi aptekę w Pilicy, woj. krakowskie. Wprawdzie od r. 1838, przez pięć lat Walenty Młodowski, były aptekarz z Dąbrowy Górniczej usiłował otworzyć w Pilicy konkurencyjną, drugą aptekę, ale działania te skutecznie zostały zablokowane, potwierdzenie znajdujemy w dokumentach Urzędu Lekarskiego Gub. Radomskiej (AP Kielce, zesp. 18, sygn.12).
W Pilicy aptekarz Czaplic prowadzi aktywną działalność patriotyczną w powiązaniu z konspiracją narodową. W tej pracy bardzo aktywna jest jego żona - Zuzanna. To ona głównie jeździ do Krakowa po polskie książki i inne patriotyczne wydawnictwa. Dla zaopatrzenie apteki jeździ też do Warszawy, ale głównym celem jest nawiązanie i utrzymania kontaktów z konspiracją warszawską. Apteka pilicka stała się ośrodkiem informacji, propagowania oświaty i haseł walki narodowo-wyzwoleńczej. Florian Czaplic nie doczekał gorącego okresu lat 1861-62 oraz powstania styczniowego. Po krótkiej chorobie, w wieku 55 lat, zmarł w kwietniu 1857 roku i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Pilicy.
Zuzanna Czaplicowa pozostała z gromadką dzieci. Już po pochówku męża, w dniu 14 sierpnia 1857 r. w Pilicy, urodziła Annę, córkę zmarłego Floriana. Nie osłabiło to jej działalności konspiracyjnej. Prowadzenie apteki ułatwia jej utrzymywanie kontaktów z innymi miejscowościami (również poza Królestwem), pełni więc służbę kurierską oraz przygotowuje zapasy medykamentów na przyszłe działania zbrojne. Jak podaje w swym opracowaniu Ryszard Szwed (Powstanie styczniowe ...) często odwiedza przyszłego komisarza powstańczego na woj. krakowskie - Jacka Malczewskiego, właściciela dworu w Zagórzu k/ Będzina oraz jego kuzynką Wandą Malczewską, równie oddaną sprawie narodowej. Jeździ też do Katowic do kupca Maciejewskiego, który ma dostarczać broń. W tej działalności wspierają ją również córki.
Po wybuchu powstania Zuzanna Czaplicowa, wraz z młodym krakowskim farmaceutą Adolfem Suchorzewskim (który wstąpił do oddziału Kurowskiego i poległ pod Miechowem) i medykiem Józefem Orłowskim, organizuje pomoc sanitarną dla zgrupowania Kurowskiego w Ojcowie oraz powstańczy lazaret na zamku w Pieskowej Skale .
W aptece pilickiej od 1857 r. pracuje prowizor farmacji Konstanty Wrotnowski, który w roku 1858 poślubił najstarszą córkę Czapliców - Józefę Elżbietę Teofilę. Wrotnowscy od 1860 r. przenoszą się do Działoszyc. A do apteki w Pilicy przybywa prowizor Paweł Olechowski. Ze swym zięciem Zuzanna spotyka się później w obozie Kurowskiego w Ojcowie. Jak podano w Farmacji Krakowskiej (Nr 3/2004 r.), aptekarz Konstanty Wrotnowski w aptece "Pod Złotym Tygrysem" w Krakowie, zorganizował magazyny broni i amunicji przemycanych do powstańczych oddziałów. Póżniej występuje bezpośrednio w organizacji obozu ojcowskiego, o czym pisze we wspomnieniach J. N. Mazaraki.
Ożywiona działalność Czaplicowej niosła zagrożenie. Już z końcem stycznia 1863 roku powstała sytuacja, gdy patrol kozacki natknął się na na grupkę 5-ciu powstańców, którzy wieczorem zajechali wozem pod aptekę Czapliców po odbiór medykamentów do szpitala w Pieskowej Skale. Powstańcy dali ognia, kozacy uciekli do Olkusza po posiłki, powstańcy załadowali wóz i odjechali. Sprawę udało się Czaplicowej wyciszyć - to był napad bandytów na aptekę - takie wyjaśnienia przyjęli dowódcy przybyłej sotni kozaków (po obfitym śniadaniu, suto zakrapianym nalewkami gospodyni).
Tragedia rodziny Czapliców rozegrała się pod koniec 1863 r. i była związana z osobę Ludwika Dowbora, który był burmistrzem Pilicy od początku lat pięćdziesiątych. W okresie powstania, wraz z synem, utworzył zbrojną bandę, i napadali na osoby majętne, współpracujące z powstaniem, m.in. torturowali księdza w Sędziszowie, mieli kilka napadów na dwory właścicieli ziemskich. Jak podawał w swych wspomnieniach Jan N. Mazaraki, często przebrani za powstańców, napadali w nocy na bogatsze domy i wymuszali od nich kapitały pod pozorem zbierania datków na rzecz powstania. Z. Chmieleński, podczas pobytu w Chlewskiej Woli pod koniec sierpnia 1863 r. otrzymał rozkaz wykonania kary śmierci na burmistrzu. Wysłał grupę kawalerzystów pod komendą por. Józefa Neumana do Pilicy. Poplecznicy burmistrza stawiali zbrojny opór powstańcom, dopiero użycie siły umożliwiło pojmanie Ludwika Dowbora wraz z synem i doprowadzenie ich do obozu. Na burmistrzu, za popełnione zbrodnie, wykonano wyrok śmierci przez powieszenie. Jego syn Walerian, który wyraził skruchę, został wcielony do oddziału (po kilku dniach jednak uciekł i został rosyjskim szpiclem). O tym głośnym wydarzeniu pisze również Walery Przyborowski (Sulima) we "Wspomnieniach Ułana" i Kazimierz Zienkiewicz we "Wspomnieniach ..."
W październiku 1863 r. Czaplicowa, wraz z córkami, zastała aresztowana i uwięziona w Olkuszu. Decyzją Wojennego Naczelnika Obwodu Olkuskiego - za to, że informowała rewolucyjną partię i bardzo wspomagała w powieszeniu burmistrza Pilicy Dowbora - została skierowana do Warszawskiej Cytadeli, dla wysyłki na osiedlenie w głąb Rosji. A ponieważ rodzina składa się z matki i pięciu córek - wszystkie zostają wysłane na "żitielstwo w Rossiju" (AGAD Zarząd Generał-Policmajstra). Komendant Warszawskiej Aleksandryjskiej Cytadeli potwierdził wniosek Naczelnika z Olkusza i dnia 28 lutego 1864 r. z Warszawy, gdy wyruszyła na zsyłkę 23 partia więźniów politycznych, wśród nich były:
- Zuzanna Helena Czaplicowa, z Daszkiewiczów, lat 49, ze szlachty
- Eufemia Florentyna, córka Floriana i Zuzanny Czapliców, lat 27
- Gabriela Zuzanna, córka Floriana i Zuzanny Czapliców, lat 25,
- Maria, córka Floriana i Zuzanny Czapliców, lat 23
- Jadwiga, córka Floriana i Zuzanny Czapliców, lat 21
- Anna, córka Floriana i Zuzanny Czapliców, lat 7
Wielkie przeżycia, trudy aresztowania, przesłuchań, ciężkie warunki podróży - to wszystko spowodowało, że Zuzanna załamała się psychicznie, a jednocześnie zapadła na szerzący się wśród zesłańców tyfus. Na etapie w Niżnym Nowogrodzie zmarła 8 czerwca 1864 r. Jej córki, pod opieką innych zesłańców (siostry Pawłowskie, Pelagia Dąbrowska) zostały skierowane na osiedlenie do Ardatowa nad rzeką Ałatyr.
Jak podaje Maria Bruchnalska (Ciche bohaterki ...), zaopiekował się nimi wuj i odesłał je do kraju. Podobno miały wrócić do Pilicy.
Epitafium w pilickim kościele ufundowała żona Adama Czaplica, syna Zuzanny. W podanym powyżej zestawieniu dzieci Zuzanny wysyłanych na zesłanie nie występuje jej jedyny syn Adam Tadeusz. Urodził się on w Pilicy dnia 26.XI.1854 r. (Akt Urodz. 64 z 1856) czyli w czasie aresztowania matki miał 10 lat (a wysłana siostra Anna lat 7). Można przypuszczać, że podjęto skuteczne działania dla zachowania męskiego potomka rodu Czapliców - i dlatego pozostał on w kraju pod opieką rodziny. Natomiast na ironię losu zakrawa fakt, że matką chrzestną Adama była Ludwika Dowbor, żona burmistrza Pilicy, którego stracenie było podstawową przesłanką aresztowania i zsyłki Czapliców.
- Józefa Elżbieta Teofila (ur. w 1835 r.), najstarsza córka Zuzanny, która w r. 1858 wyszła za mąż za Konstantego Wrotnowskiego (akt ślubu nr 49/1858 Pilica z dn. 5.VIII. 1858 r.) i od r. 1860 opuścili Miasto Pilicę, przenosząc się do apteki w Działoszycach. Bracia jej męża byli "dobrze ustawieni" w Warszawie: Michał Wrotnowski był Ajunktem Komisji Skarbu, zaś Juliusz Wrotnowski Doktorem Medycyny w Warszawie - i ich działanie mogło ocalić Adama, jedynego syna Czapliców.
Dla upamiętnienia bohaterskiej postaci Zuzanny Heleny Czaplicowej - jej imię nosi obecnie jedna z ulic w Pilicy, łącząca ul. Żarnowiecką z ul. 3 Maja.
Wrotnowski Konstanty ur. ok. 1832 r. we wsi Olszowa w pow. radomskim. Syn Antoniego i Julii z Płużańskich, małżonków Wrotnowskich. Ok. 1857 przybył do Pilicy i podjął pracę w aptece Czapliców. W akcie zgonu nr 81 spisanym w Pilicy w dniu 27.IV.1857 r. Floriana Czaplica lat 55 mającego, Magistra Farmacji w Pilicy zamieszkałego - świadkiem jest Konstanty Wrotnowski lat dwadzieścia sześć liczący Prowizor Farmacyi w Mieście Pilicy zamieszkały. Gdy urodziła się Anna, córka Floriana i Zuzanny Czapliców, w akcie urodzenia spisanym w dn. 29.I.1858 r. występuje ... Konstanty Wrotnowski podaptekarz lat 26 mający ... w Pilicy zamieszkały ... Jeszcze w roku 1858, w dn. 5.VIII. Konstanty Wrotnowski bierze ślub z najstarszą córką Czapliców - Józefą Elżbietą Teofilą ur. w dn. 20.IX.1835 r. w Pilicy (akt ur. 111/1835). Na ich ślubie występują jako świadkowie: Michał Wrotnowski Adjunkt Komisyi Skarbu lat 28 oraz Juliusz Wrotnowski Dokor Medycyny lat 26, w Warszawie zamieszkali. Z małżeństwa rodzą się dzieci: w r. 1859 Michalina Zuzanna Julia (akt ur. 217/1859 w Pilicy) i w 1860 r. Floryan Jan Wincenty (akt nr 223/1860 w Pilicy). Już w roku 1859 Wrotnowski prowadzi aptekę w Działoszycach, gdzie na stałe małżonkowie przeprowadzają się w roku 1860.
Jak podano w Farmacji Krakowskiej (Nr. 3/2004 r.), aptekarz Konstanty Wrotnowski w aptece "Pod Złotym Tygrysem" w Krakowie, zorganizował magazyny broni i amunicji przemycanych do powstańczych oddziałów. Póżniej występuje w Ojcowie przy organizacji obozu oddziałów Kurowskiego, o czym pisze we Wspomnieniach z r. 1863-64 Kaźmirz Grabówka (Frycz). Współpracuje z Zuzaną Czaplicową przy organizacji pomocy sanitarnej dla zgrupowania Kurowskiego w Ojcowie oraz przy tworzeniu powstańczego lazaretu na zamku w Pieskowej Skale. Jego dalszy los nieznany.
Materiał wprowadzono w grudniu 2009 r. W listopadzie 2011 r.
uzupełniono w oparciu o akta metrykalne ASC Pilica.
góra strony
2. Mogiła Floriana Czaplica
Pomnik nagrobny Floriana Czaplica w Pilicy - zdjęcie z grudnia 2009 r.
Na rzymskokatolickim cmentarzu parafialnym od bramy wejściowej (od ul. Zawierciańskiej) wchodzimy główną aleją, po chwili skręcamy w lewo (kier. płd.-wsch.) i alejka łukiem wyprowadza w górę cmentarza. Po prawej stronie, we fragmentach żeliwnego wygrodzenia mogiły, znajduje się dobrze zauważalny duży obelisk wykonany ze zespoinowanych głazów, zwieńczony żelaznym krzyżem.
Czasowo mogiła jest bezimienna. Jeszcze kilka lat temu mogiła była dokładnie zarośnięta, z trudem można było odczytać istniejącą wówczas kamienną tablicę nagrobną - ten stan zachowano na archiwalnych zdjęciach przedstawionych poniżej. Na tablicy wykuty był napis:
Ś. P. / FLORYANOWI CZAPLIC / MAGISTROWI FARMACYI / NAJLEPSZEMU OJCU POZOSTAŁE W SMUTKU / POGRĄŻONE DZIECI W DOWÓD CZCI I MIŁOŚCI / PAMIĄTKĘ TE KŁADĄ / ŻYŁ LAT 55 † 26 KWIET. 1857.
Jest to mogiła aptekarza Floriana Czaplica, którego biogram został podany w poprzednim punkcie prezentacji.
Pomnik nagrobny Floriana Czaplica przed remontem - zdjęcie z r. 2005
Nie jest znany rok wystawienie tegoż pomnika nagrobnego. Z treści tablicy można przypuszczać, że nastąpiło to już po śmierciu jego żony Zuzanny (nie jest wymieniona na tablicy). Jak podaje Maria Bruchnalska, córki Floriana i Zuzanny po okresie zesłania powrócly do Pilicy, a po śmierci zostały pochowane przy ojcu, w rodzinnym grobie. Informacja ta nie została dotychczas potwierdzona.
Ponieważ stan pomnika nagrobnego Czaplica był fatalny, a tylko bujna zieleń skrywała jego zniszczenia, Towarzystwo Przyjaciół Pilicy i Ziemi Pilickiej, w działaniu społecznym, podjęło trud kapitalnego remontu obelisku. Usunięta została zieleń, z istniejących głazów, po rozbiórce pomnika, wymurowano go od nowa. Niestety, ale istniejące podłoże nie udźwignęło nowego obciążenia - pomnik się zapadł. Uszkodzeniu uległa również tablica. Prowadzone są dalsze prace remontowo-konserwatorskie, i wg. zapewnień Edwarda Szumary, prezesa Towarzystwa - Florian Czaplic z pewnością już niedługo odzyska w pełnej krasie swój pomnik nagrobny.
Wprowadzono w grudniu 2009 r. Archiwalne
zdjęcia mogiły udostępnił Edward Szumara
Prace remontowe przy pomniku Czaplica zostały zaniechane.
Stan w maju 2012 r. - nadal nie przywrócono uszkodzonej tablicy nagrobnej.
góra strony
3. Franciszek Kubiczek
Na cmentarzu parafialnym (od bramki wejściowej aleją na wprost, i w połowie nieco po lewej) duża kwatera rodziny Kubiczków zawierająca kilkanaście płyt nagrobnych położonych w dwóch rzędach.
Nad kwaterą dominuje duży kamienny pomnik kobiety, znajdującej się na kamiennym postumencie. Na bocznej ścianie tablica z wykutym napisem:
GRÓB FAMILII / KUBICZKÓW / POZOSTALI MĄŻ FRANCISZEK / SYNOWIE, CÓRKA, WNUKI I PRAWNUKI / PROSZĄ CZYTAJĄCYCH O MODLITWĘ / ZA ICH DUSZE DO BOGA
W podstawie pomnika wyryto:
Pomnik fundowany d. 7 Września 1904.
W pierwszym rzędzie mogił, przy pomniku, położona płyta nagrobna z wyrytym napisem:
Ś. P. / FRANCISZEK / KUBICZEK / UR. 10.IX.1828 / ZM. 22.IV.1915 / UCZESTNIK POWSTANIA 1863 r. / ZA UDZIAŁ W WALCE ODBYŁ 15-LET / NIĄ KATORGĘ NA SYBIRZE / POKÓJ JEGO DUSZY.
Franciszek Kubiczek (10.IX.1828 - 22.IV.1915), syn Jana, pochodził z Pilicy. W powstaniu styczniowym był w oddziale Kurowskiego. Posiadał stopień kapitana. Schwytany przez Moskali, dnia 21.III.1864 r. na 10 lat został zesłany do archangielskiej gub. (w pracy Z. Strzyżewskiej występuje jako Kubiczka Franciszek). Nieudana próba ucieczki z zesłania wydłużyła ten pobyt o kolejne 5 lat. Po powrocie do kraju zamieszkał w Pilicy. Przez pewien okres czasu pełnił tu funkcję sędziego.
góra strony
4. Ludwik Jurkowski
Na cmentarzu parafialnym (od bramy wejściowej od strony drogi do Zawiercia) aleją na wprost, i po 30 m, po prawej stronie, obok potężnej lipy) znajduje się duży grobowiec wpuszczony w ziemię, przykryty płytami betonowymi. Na czole grobowca umieszczone są dwie granitowe płyty nagrobne.
Umieszczona centralnie płyta z czarnego granitu zawiera, obecnie nieco zatarty, napis:
† / Ś. P. / LUDWIK JURKOWSKI / KUPIEC I OBYWATEL M. PILICY / UCZESTNIK POWSTANIA 1863 / ŻYŁ LAT 73 / ZMARŁ DN. 16. XII. 1913 R. / CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI
Obok, po lewej stronie, tablica nagrobna z białego marmuru, upamiętnia żonę powstańca:
† / Ś. P. / ELŻBIETA JURKOWSKA / z SZLICHCIŃSKICH / ŻYŁA LAT 85 / ZM. DN. 22 - VIII - 1938 R./ PROSI O WESTCHNIENIE/ DO BOGA
Ludwik Jurkowski (1840 - 1913) pochodził ze szlacheckiej rodziny h. Jastrzębiec z jędrzejowskiego i miechowskiego. Urodził się w Szreniawie, gdzie jego rodzice: Kazimierz i Maria z Jeziorowskich Jurkowscy posiadali majątek ziemski. Ukończył Szkołę Realną w Kielcach.
Gdy nadszedł czas powstania narodowego 1863 roku, walczył w oddziale Langiewicza, otrzymał stopień kapitana, co później, już w niepodległej Polsce zostało potwierdzone przez notariusza Wacława Janiszewskiego na podstawie złożonych oświadczeń Kacpra Borzęckiego i Jana Lubienieckiego, towarzyszy jego walki zbrojnej. "... walczył orężnie w Powstaniu Narodowem w roku 1863/4, piastując wówczas rangę kapitana, zwolniony szczęśliwie z więzienia Radomskiego, w obawie dalszych represyj, zniszczył wszelkie dokumenty do tych walk odnoszące się i zamieszkał w mem rodzinnem miasteczku Pilicy ... " - tak przedstawił notariuszowi Kacper Borzęcki, Weteran Powstania Narodowego 1863/4 r.
Po zwolnieniu z więzienia, ukrywał się, był w nowicjacie u paulinów w Częstochowie. Około roku 1870 osiadł w Pilicy, gdzie kupił dom, otworzył sklep, restaurację, kupił też ziemię. Prowadził ożywioną działalność społeczną - założył polską kasę pożyczkową. Był inicjatorem wybrukowania rynku w Pilicy oraz obsadzenia brzozami drogi wiodącej na Górę św. Piotra (drzewa te rosną do dziś).
Wstąpił w związek małżeński z Elżbietą Szlichcińską z Wygiełzowa, parafia Irządze. Mieli siedmioro dzieci, w tym dwóch synów: Kazimierz (zmarł młodo) oraz Stefan (1886 - 1976). Syn tegoż Stefana, mieszkający w Warszawie Stefan Jurkowski, który urodził się w roku 1948, z pewnością stanowi ewenement - jest wnukiem powstańca styczniowego.
Ludwik Jurkowski zmarł tragicznie w dniu 16. XII. 1913 r. i został pochowany w rodzinnym grobie na cmentarzu parafialnym w Pilicy.
Informacje, dokumenty i zdjęcie
udostępnił Stefan Jurkowski,
wnuk Ludwika Jurkowskiego.
Wprowadzono 18.04.2007 r.
góra strony
5. Krzyż na powstańczym kurhanie
Na niewielkim pagórku - ziemnym kurhanie znajdującym się za zamkiem (przy płd.-wsch. bastionie) postawiony jest metalowy krzyż na murowanej podstawie. Krzyż nie posiada żadnych napisów intencyjnych. Został postawiony z końcem XIX w. podczas przebudowy zamku w stylu romantyczno-patriotycznym przez ówczesnego właściciela Epsteina.
Według informacji przekazywanych w opracowaniach H. Błaszkiewicza oraz J. Liszki - istniejący kurhan ziemny miał być usypany na mogile powstańców 1863 roku, których ciała miały być złożone w tym miejscu. Brak jest jednak dokumentów potwierdzających istnienie w tym miejscu mogiły.
Uzupełnienie ze stycznia 2014 r.
W roku 2013, w okresie obchodów 150 rocznicy wybuchu powstania styczniowego, staraniem Towarzystwa Miłośników Ziemi Zawierciańskiej oraz PTTK w Zawierciu, bezimienny dotychczas "powstańczy kopiec", znajdujący się przy zabudowaniach pałacu w Pilicy, otrzymał tablicę informacyjną. W murowanym cokole, stanowiącym podstawę metalowego krzyża, który jest postawiony na kopcu, została umieszczona tablica z napisem:
KURHAN / POWSTAŃCÓW / z 1863 roku / PTTK i TMZZ ZAWIERCIE
Kopiec powstańców styczniowych w Pilicy - stan ze stycznia 2014 r.
góra strony
ostatnia aktualizacja:
4-01-2015 , 04:42
|
|
