STRONA ARCHIWALNA   
 opracowanie: śp. Jerzy Kowalczyk (1938 - 2015)    kontakt: 41 368 57 24,   jotka.1863@gmail.com

13 Listopad 2024, imieniny dziś obchodzi: Arkadia, Mikołaj, Stanisław   
     Menu:  
Miejscowości
 K I E L C E
 A - B
 C - F
 G - J
 K
 L - M
 N - O
 P - R
 S
 Ś - Ż
 Świerczek
 Święta Katarzyna
 Świętomarz
 Święty Krzyż
 Tarczek
 Tarłów
 Tuczępy
 Tułkowice
 Tumlin
 Warka (W)
 Waśniów
 Wąchock
 Wełecz Stary
 Wierna Rzeka
 Wierzbica (W)
 Włoszczowa
 Wodzisław
 Wojciechowice
 Wola Szczygiełkowa
 Wolbrom (K)
 Wolica
 Wrocieryż
 Wrzos (W)
 Wysocice (K)
 Wysoki Małe
 Wysokie Koło (W)
 Występa
 Zaborze
 Zadroże (K)
 Zagnańsk
 Zalesice (W)
 Zalezianka
 Zaryszyn (K)
 Zawichost
 Zawiercie (S)
 Zborów
 Złotniki
 Złotniki (K)
 Złoty Potok (S)
 Zwoleń (W)
 Żarki (S)
 Żarnowiec (S)
 Żarnów (E)
 Żelazowice (E)
 Uroczystości
 Wyszukiwarka
 Literatura
 Indeksy
 Aktualizacja
 O autorze
 
     Ważne daty z powstania:  
24 listopada 1863 r. - Starcie Rzepeckiego pod Strojnowem
25 listopada 1863 r. - Udany atak gen. Bosaka na Opatów
26 listopada 1863 r. - Bitwa gen. Bosaka pod Ociesękami
4 grudnia 1863 r. - Walki oddziału Bogdana pod Brodami
4 grudnia 1863 r. - Bosak i Chmieleński walczą pod Sprową
5 grudnia 1863 r. - Bitwa Kality Rębajły pod Mierzwinem
9 grudnia 1863 r. - Bitwa Kality Rębajły pod Hutą Szczeceńską
 
  Zapraszam do współpracy
Posiadasz dodatkowe informacje lub zdjęcia
     albo
chcesz otrzymywać informację o uzupełnieniach niniejszej prezentacji ?
 
     Zaproszenie do:  
Muzeum Historii
Kielc
 
     gmina : WĄCHOCK powiat: STARACHOWICE     

WĄCHOCK

1. Pamiątki 1863 r. w muzeum


   W zespole klasztornym cystersów utworzone zostało muzeum, w znacznym stopniu oparte na zbiorach ks. mjr Walentego Ślusarczyka, wieloletniego proboszcza parafii Nowa Słupia.

   W ekspozycji poczesne miejsce zajmują pamiątki okresu powstania narodowego 1863 - 1864 roku. Prezentowane są: dokumenty, broń, sztandar powstańczy. Przedstawiona jest również biżuteria noszona w okresie przedpowstaniowym, jako symbol żałoby narodowej.

   Zbiory, gromadzone na parafii w Nowej Słupii, w końcowym okresie życia ks. W. Ślusarczyka, uległy częściowemu rozproszeniu. Prezentowane tu zdjęcie ks. mjr. Walentego Ślusarczyka, znajdujące się w zbiorach rodziny Ślusarczyków, udostępnił Tomasz Szczygieł.


góra strony




2. Tablica M. Langiewicza - w kościele

   W nawie klasztornego kościoła św. Floriana, na ścianie płd., umieszczona jest marmurowa płyta z napisem:
1827 - 1927 / BOHATEROM/ POWSTANIA 1863 ROKU / W SETNĄ ROCZNICĘ URODZIN / MARJANA LANGIEWICZA / NAUCZYCIELSTWO I MŁODZIEŻ / SZKÓŁ POWSZECHNYCH / GMINY WIELKA WIEŚ.


góra strony




3. Tablica M. Langiewicza na murze przykościelnym

   W murze cmentarza przykościelnego (strona płn., prawie przy narożniku z ulicą) wmurowana jest metalowa tablica z godłami Polski, Litwy i Rusi.

   Niżej napis:
W 120 ROCZNICĘ ZAŁOŻENIA NA WYKUSIE / KWATERY DYKTATORA POWSTANIA STYCZNIOWEGO / GEN. MARIANA LANGIEWICZA / I BITEW POWSTAŃCÓW / O BODZENTYN I WĄCHOCK / STOCZONYCH Z WOJSKAMI MOSKIEWSKIMI / ORAZ W 40 ROCZNICĘ STWORZENIA / NA TYMŻE WYKUSIE / BAZY ZGRUPOWAŃ PARTYZANCKICH / ARMII KRAJOWEJ / DOWODZONYCH PRZEZ / POR. C.C. "PONUREGO" - JANA PIWNIKA / I WALK PROWADZONYCH / W GÓRACH ŚWIĘTOKRZYSKICH W 1943 I 1944 ROKU / PRZEZ PARTYZANTÓW AK - / SPADKOBIERCÓW LANGIEWICZOWSKIEJ TRADYCJI / TABLICĘ TĘ / DLA UPAMIĘTNIENIA BOHATERSKIEJ WALKI Z PRZEMOCĄ / POŚWIĘCAJĄ ŻOŁNIERZE ARMII KRAJOWEJ / WĄCHOCK 1863 - 1943 - 1983


góra strony




4. Tablica na budynku szkoły

   Na zewnętrznej ścianie budynku Zespołu Szkół w Wąchocku (przy ul. Kościelnej, prowadzącej do klasztoru) zamocowana jest żeliwna tablica:
W XXX ROCZNICĘ PRL / ZBIORCZEJ SZKOLE GMINNEJ / w WĄCHOCKU / NADANO IMIĘ / BOHATERÓW / POWSTANIA STYCZNIOWEGO / SPOŁECZEŃSTWO

   Po przekształceniach organizacyjnych, IMIĘ BOHATERÓW POWSTANIA STYCZNIOWEGO nosi obecnie SZKOŁA PODSTAWOWA w Wąchocku znajdująca się w tym budynku.


   Wykonane prace rewitalizacyjne w rejonie ul. Kościelnej w Wąchocku w r. 2013, zmieniły widok otoczenia budynku szkoły.

Wejście do budynku szkoły w Wąchocku, po przeprowadzonych pracach
rewitalizacyjnych w roku 2013 - stan z grudnia 2013 r.

góra strony




5. Mogiła powstańcza z 1863 r.

   W siatkowym ogrodzeniu budynku SZKOŁY im. BOHATERÓW POWSTANIA STYCZNIOWEGO, od strony ulicy Kościelnej, znajduje się metalowy krzyż z Chrystusem ukrzyżowanym.

   W betonowej podstawie krzyża zamocowana jest (współczesna) tabliczka ze stali nierdzewnej z napisem:
MOGIŁA / POWSTAŃCA / z 1863 r.

   Na metalowej szynie, tworzącej krzyż, odlana jest data i sygnatura:
w osi podłużnej szyny:   27 APRIL A.D. 1886.
zaś w osi poprzecznej jest napis:   I. I. / T.M.

   Brak jest bliższych informacji o pochodzeniu krzyża. Z przebiegu powstania na terenie Wąchocka, można przypuszczać, że jest to obecnie symboliczna mogiła powstańcza.

   Wykonane prace rewitalizacyjne w rejonie ul. Kościelnej w Wąchocku w r. 2013, przyniosły zmiany usytuowania krzyża na powstańczej mogile. Obecnie krzyż znajduje się przed nowym ogrodzeniem, jest jednym z elementów utworzonego przed budynkiem szkoły placu z pomnikiem Langiewicza.

Usytuowanie powstańczej mogiły, po przeprowadzonych pracach
rewitalizacyjnych - stan z grudnia 2013 r.
góra strony




6. Pomnik gen. Mariana Langiewicza


   Przed budynkiem SZKOŁY im. BOHATERÓW POWSTANIA STYCZNIOWEGO znajduje się pomnik gen. Mariana Langiewicza. Na postumencie został ustawiony, wykonany w brązie, odlew sylwetki gen. Mariana Langiewicza z szablą w ręku.

Na bocznej płaszczyźnie postumentu z czerwonego piaskowca umieszczono napis, wykonany z metalowych liter:

DYKTATOR POWSTANIA /
STYCZNIOWEGO /
GEN. MARIAN LANGIEWICZ /
1827 - 1887 /
WĄCHOCK 1863 - 2013


Pomnik jest dziełem Sylwestra Kiełka i Leszka Dróżdża, artystów ze Starachowic.

   W roku 1997 płk. Antoni Heda "Szary" był pomysłodawcą postawienia pomnika Langiewicza w Wąchocku. Idea ta została zrealizowana po latach, na 150 rocznicę wybuchu powstania styczniowego. Powołano Komitet Budowy Pomnika przy Okręgu Światowego Związku Żołnierzy AK w Kielcach, Koło w Wąchocku, który przez okres 2 lat zebrał niezbędne środki finansowe na realizację zamierzenia (darowizny, sprzedaż cegiełek).

   W trakcie obchodów 150 rocznicy wybuchu powstania styczniowego, w dniu 20 stycznia 2013 r. podczas zakończenia XX Marszu Szlakiem Powstańców Styczniowych, pomnik został uroczyście odsłonięty i poświęcony.

Podczas uroczystości odsłonięcia pomnika gen. M. Langiewicza.

   Prowadzone są obecnie prace rewitalizacyjne w rejonie ul. Kościelnej w Wąchocku. Po ich zakończeniu - przy pomniku Langiewicza oraz krzyżu powstańców, zostanie utworzony nieduży plac, aby umożliwić przeprowadzanie dorocznych uroczystości.



Uzupełnienie z grudnia 2013 r.



Usytuowanie pomnika gen. M. Langiewicza, po przeprowadzonych pracach
rewitalizacyjnych na ul. Kościelnej - stan z grudnia 2013 r.

góra strony




7. Kwatera Langiewicza

   Na ścianie budynku dawnego zajazdu (przy ul. Langiewicza 7) umieszczony żeliwny medalion z podobizną Langiewicza.

   Pod nim żeliwna tablica zawierająca dwa herby Polski oraz napis:
1863 / 1993 / W TYM/ DOMU / PRZEBYWAŁ / GEN. MARIAN LANGIEWICZ / W 130-TĄ ROCZNICĘ POWSTANIA / STYCZNIOWEGO - DLA POTOMNYCH / MIESZKAŃCY WĄCHOCKA

   Jadwiga Prendowska w Moich wspomnieniach opisuje, jak ze swego dworku w Mircu, wspomagała generała na kwaterze w Wąchocku:
... zabieram ze stołu i spiżarni wszystko przygotowane jedzenie ...
Jedzie więc wyładowana bryka do głównej kwatery, którą sobie obrał jenerał na poczcie. Był to porządny dworek z gankiem, w uliczce wychodzącej z rynku. Dwóch kosynierów trzymało straż przy drzwiach wchodowych, a dwie kosy skrzyżowane były godłem, wstrzymując zarazem niepotrzebnie się cisnących. ...



góra strony




8. Tablica - 150 rocznica powstania


   Na ścianie budynku dawnego zajazdu (przy ul. Langiewicza 7) w roku 2013 została umieszczona następna tablica pamiątkowa.

   Tablica z piaskowca, posiada wyrzeźbiony trójpolowy herb Polski, Litwy i Rusi wraz z koroną. Obok wyryto napis:
W 150 rocznicę wybuchu / Powstania Styczniowego / wyrazy hołdu Tym, / którzy Ojczyźnie / życie oddali w ofierze / składają mieszkańcy / Wąchocka, Bodzentyna, Suchedniowa i Szydłowca / 18 - 20 stycznia 2013 r.

   Pod nazwami miejscowości wykonano tercze herbowe tych miast.


   Podczas zakończenia XX Marszu Szlakiem Powstańców Styczniowych: Szydłowiec - Suchedniów - Bodzentyn - Wąchock, w dniu 20 stycznia 2013 r. dokonano uroczystego odsłonięcia i poświęcenia tej tablicy pamiątkowej. Prawie identyczne tablice zostały również umieszczone w Bodzentynie, Suchedniowie i Szydłowcu. Zmieniana była tylko kolejność nazw miejscowości i odpowiednio herbów miast.



góra strony



CMENTARZ PARAFIALNY

   W ramach obchodów 150 rocznicy powstania styczniowego na cmentarzu wszystkie znane groby uczestników powstania 1863-1864 zostały poddane konserwacji: płyty nagrobne zostały oczyszczone, poprawiono czytelność napisów, na mogile Barzykowskiego została położona nowa płyta nagrobna. Mogiły są dobrze zauważalne: postawiono przy nich stalowe maszty rurowe z wymalowaną na blasze, flagą biało-czerwoną.




9. Karol Ziemliński

   Na cmentarzu parafialnym zachował się nagrobek powstańca, poległego podczas walk w rejonie Wąchocka.

   Dojście: od bramy cmentarnej, przylegającej bezpośrednio do szosy, aleją prosto na wyraźne wzniesienie, aż do poprzecznej alei, już przed ogrodzeniem cmentarza. Po prawej stronie (ok. 40 m), za grupą drzew i krzaków (już przy następnej, równoległej alejce) - na betonowym postumencie, wygrodzony metalowym płotkiem, okazały żeliwny nagrobek z krucyfiksem.

   Napisy na poszczególnych ścianach odnowionego nagrobka:

1/ TU / SPOCZYWA / Ś. P. / KAROL / ZIEMLIŃSKI / POLEGŁY / BOHATERSKO W DNIU / 3 LUTEGO 1863 ROKU / POD WĄCHOCKIEM / ŻYŁ LAT 39

2/ OPUŚCIŁEŚ / ŻONĘ, DZIATKI / ABY BRONIĆ / WSPÓLNEJ MATKI / MĘŻU DROGI / UKOCHANY / BÓG CIĘ ZBAWI / ZA TWE RANY

3/ BOŻE / PRZYJM GO / DO SWOJEJ CHWAŁY

4/ PRZECHODNIU / ZMÓW / ZDROWAŚ MARYA / ZA JEGO DUSZĘ


   Krakowski "Czas" w nr. 67 z 22 marca 1863 r. podał zniekształcone nazwisko:
Pod Wąchockiem poległ między innymi: Karol Ziembiński, który głównie przyczynił się do zwycięstwa nad dragonami w okolicy Suchedniowa: dzielny człowiek. ...

   Również opracowanie Z. Kolumny (Pamiątka ... cz. II) z roku 1868, oparte na informacji Czasu, zawiera błędnie podane nazwisko zmarłego:
Ziembiński Karol, oficyalista prywatny z Kongresówki,inne zaś żródła podają że pochodził z Poznańskiego w Sarnowie zamieszkały, w raporcie zaś urzędowym podany, że się Ziemliński, służył w oddziale Langiewicza jako kapitan strzelców, zginął pod Wąchockiem 3 Lutego 1863 r. Zostawił żonę i dwoje dzieci. ...

   Poprawne dane biograficzne podał w 1888 Teodor Żychliński (Wspomnienia z roku 1863). Na str. 166 zapisał:
Ziemliński Karol, pruski oficer strzelców, nadleśniczy i wójt w dobrach Sarnowskich, należących do Działyńskich w Królestwie Polskim, zebrawszy oddział kilkuset ludzi złożony, udał się do obozu Langiewicza i zginął śmiercią bohaterską w bitwie pod Wąchockiem, strzelając, jakkolwiek już ranny, bezustannie z sztucerów, podawanych mu przez towarzyszów. Wdowa po nim, córka profesora Wiliama z Warszawy, odszukała zwłoki męża śród poległych i pochowała je na cmentarzu wąchockim. ...

Uzupełniono 1.IX.2010 na podstawie sygnału Jana Kulpińskiego, historyka z Krakowa



Nagrobek K. Ziemlińskiego - stan w sierpniu 2013 r.


góra strony




10. Józef Barzykowski

   W bliskim sąsiedztwie nagrobka K. Ziemlińskiego, ok. 6 m w kier. płn., w drugim rzędzie mogił (od alejki), znajduje się żeliwna tablica Józefa Barzykowskiego. Na żelaznym krzyżu, poniżej sylwetki Chrystusa ukrzyżowanego, nad betonowym fundamentem, zamocowano tablicę nagrobną z napisem:
TU / SPOCZYWAJĄ ZWŁOKI / Ś. P. JÓZEFA / BARZYKOWSKIEGO / ZMARŁEGO W D. 18 KWIETNIA 1869 R. / SPOCZĄŁEŚ SKARBIE NASZ / ZIEMSKI   ŻEBRZEM DLA CIEBIE ZBAWIENIA / A GRÓB TWOY DROGI NASZ OYCZE ŁZA CZCI / WDZIĘCZNOŚCI TWYCH SIEROT OCIENIA

   Przez pewien okres czasu krzyż był przeniesiony obok nagrobka K. Ziemlińskiego. Po interwencjach rodziny, w sierpniu 2004 r. krzyż wraz z tablicą nagrobną Józefa Barzykowskiego powrócił na obecne, pierwotne miejsce pochówku powstańca (informacja przekazana przez rodzinę).





Aktualizacja z sierpnia 2013 r.


Nagrobek Józefa Barzykowskiego - stan w sierpniu 2013 r.

   Wykonano prace konserwatorskie przy mogile. Dodatkowo, pod krzyżem, została położona płyta nagrobna z czerwonego piaskowca, na której w tarczy herbowej wyryto zarys krzyża, orła oraz liścia palmy. Powyżej, na listwie, umieszczono napis:
BÓG   HONOR   OJCZYZNA
   Poniżej tarczy został wykuty napis:
† / Ś. P. / JÓZEF BARZYKOWSKI / 1814 - 1869 / POWSTANIEC 1863 r. / ZESŁANY NA SYBIR / 1864 - 1868 / CZEŚĆ / JEGO PAMIĘCI

   Prace przy mogile zostały wykonane w roku 2012 przez Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, Koło w Wąchocku (informację przekazała Anna Wentkowska Verzi, praprawnuczka Józefa Barzykowskiego).

Mogiła Józefa Barzykowskiego po renowacji i zmianach wprowadzonych w 2013 r.






BARZYKOWSCY


   W powstaniu styczniowym 1863 roku czynnie uczestniczyła rodzina Barzykowskich z Suchedniowa: ojciec Józef Konstanty Barzykowski oraz jego synowie Władysław Józef Kalasanty, Ludomir Emilian oraz Stanisław Rajmund. Ponieważ dodatkowo wszyscy za udział w powstaniu zostali zesłani, w literaturze bardzo często ich biogramy zostały wymieszane, zawierają liczne przekłamania.

Józef Konstanty Barzykowski (1814 - 1869), założyciel suchedniowskiej linii rodu Barzykowskich, urodził się w Lublinie w dniu 25.II.1814 r. jako syn Obywatela Kazimierza Barzykowskiego, buchaltera, właściciela domu na Czechówce i Anny z Gerochowskich, co zapisano w akcie urodzenia nr 223 w Parafii Lubelskiej. Uczył się w gimnazjum w Warszawie, mieszkając tam u rodziny. Naukę przerwało powstanie listopadowe, w którym prawdopodobnie uczestniczył. W roku 1831, już po upadku powstania powrócił do Lublina, tu w roku 1835, w wieku 21 lat ukończył Gimnazjum. Z pomocą rodziny od 1.XII.1837 podjął pracę na stanowisku podrachmistrza, a następnie Rachmistrza górnictwa okręgu wschodniego w Suchedniowie. Tu poznał Józefę Scholastykę Dawidowiczową, córkę Jana Dawidowicza, majstra Fryszerki w Jędrowie, z którą zawiera związek małżeński w kościele parafialnym we Wzdole w dniu 19 maja 1839 r. (akt ślubu nr. 65 z 1839 r.).
Z tego związku rodzi się najpierw w dn. 5.IV.1842 r. córka Maryanna, która zmarła 24.XI.1843 r. nie ukończywszy 2 lat życia (akt zgonu nr. 46).
Następnie Barzykowscy doczekali się trzech synów, którzy później uczestniczyli w powstaniu
- w roku 1843 Władysława Józefa Kalasantego,
- w roku 1845 Ludomira Emiliana,
- w roku 1847 Stanisława Rajmunda.
Póżniej rodziła się jeszcze trójka następnych dzieci, ale ze względu na swój młody wiek, nie byli związani w powstaniem 1863 r.

   W Suchedniowie, zwłaszcza w oparciu o zakłady górnicze, w okresie przedpowstaniowym rozwija się ruch niepodległościowy, a w styczniu 1863 roku do czynnej walki wyrusza kilkuset spiskowców prowadzonych przez braci Dawidowiczów do nocnego ataku na Bodzentyn oraz przez Bernarda Klimaszewskiego na Szydłowiec. W tych działaniach nie mogło zabraknąć szwagra Dawidowiczów - Rachmistrza Józefa Barzykowskiego. W powstaniu uczestniczą również jego trzej najstarsi synowie.
   Gdy spiskowcy, pod wodzą Ignacego Dawidowicza, gromadzą się w Suchedniowie w dniu 22.I.1863, to jedną z pierwszych czynności było zarekwirowanie kasy Zakładów Górniczych. Naczelnik Zakładów Górniczych Okręgu Wschodniego w swym raporcie do władz podawał, że Rachmistrz Barzykowski siłą został doprowadzony do kasy, ale nie było kompletu kluczy i skrzynia została rozbita i wszystkie pieniądze, listy zastawne i obligi skarbowe zabrane. Nie bierze Józef bezpośredniego udziału w ataku na Bodzentyn. Ukrywa się, zaś jego matka Anna i żona Józefa wraz z trójką małych dzieci zamieszkali w ogrodowej piwniczce, gdyż ich rodzinny dom, podobnie jak prawie cały Suchedniów, został spalony. Józef został aresztowany i osadzony w radomskim więzieniu. Na podstawie wyroku carskiego sądu, od roku 1864 był na zesłaniu w Czelabińsku.
   Na mocy amnestii, ciężko schorowany, powrócił do kraju w roku 1868, ale ze względu na odmrożenia ciała, jego stan był ciężki. Żona Józefa próbowała jeszcze ratować męża - oddała go na leczenie w Lazarecie Górniczym w Wąchocku. Tam zmarł w dniu 18 kwietnia 1869 r. (Akt zgonu nr. 62 z 1869 r). Jeszcze po śmierci władze rosyjskie zemściły się na nim - rodzina nie uzyskała zgody na pochówek w Suchedniowie, dlatego został pochowany na cmentarzu w Wąchocku.

Władysław Barzykowski (1843 - ok. 1905) urodził się w Suchedniowie w dniu 19.VI.1843 r. W akcie urodzenia nr 52 zapisano, że dziecięciu nadano na chrzcie św. imiona Władysław Józef Kalasanty. Po ukończeniu kieleckiego gimnazjum podjął studia budowlane w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. Jest to okres rozwoju ruchu narodowego. Władysław, podobnie jak inny warszawski student z Suchedniowa - Aleksander Dawidowicz, jest łącznikiem pomiędzy suchedniowską organizacją prowadzoną przez braci Dawidowiczów a Komitetem Centralnym w Warszawie.
   Bierze udział w nocnym ataku suchedniowskich powstańców na Bodzentyn w nocy 22 / 23 stycznia 1863 r. Następnie jest w Wąchocku, został przydzielony do batalionu Bernarda Klimaszewskiego (już lub w nieodległej przyszłości - teścia). Szybko otrzymuje stopień porucznika i już na Św. Krzyżu występuje jako adiutant gen. Langiewicza. Przechodzi z nim cały szlak bojowy, po Chroberz, gdzie w potyczce w dniu 17marca został ranny. Przewieziono go do Suchedniowa, i tu w ukryciu, powrócił do zdrowie.
   Powraca do powstania, jest w oddziale Władysława Sokołowskiego - Iskry, gdzie pełni również funkcję adiutanta dowódcy. Gdy wyrokiem powstańczego sądu Iskra został stracony, Barzykowski otrzymał zwolnienie z oddziału. Udaje się do Warszawy, by u Klimaszewskich ukryć się przed władzami moskiewskimi.
   Prawdopodobnie przed wybuchem powstania, lub w czasie swego leczenia, bierze ślub z Kamillą z Klimaszewskich (nie udało się odnaleźć aktu ślubu). Z tego związku w dniu 22.VIII.1865 r. urodziła się córka Cecylia Kamilla Antonina. Ksiądz spisując akt urodzenia Cecylii, pisze jednoznacznie o Władysławie i Kamilli z Klimaszewskich, małżonkach Barzykowskich.
   Było to już w czasie, gdy Władysław Barzykowski został aresztowany i od roku 1865 zesłany do Tobolska, gdzie początkowo przykuty do taczek pracował w kopalni ołowiu. Posiadane wykształcenie budowlane udało mu się wykorzystać na zesłaniu w Tobolsku - zaprojektował i wybudował cerkiew, co przyniosło mu zupełnie inne warunki pobytu na zesłaniu. Przybyła do niego żona Kamilla z córką Cecylią. Urodziły się następne dzieci: Barbara, Anna (1869 r.) i Władysław (1871 r.). W roku 1872 uzyskał zgodę na powrót z zesłania. Ale w Suchedniowie mogła zamieszkać żona Kamilla z dziećmi. Władysław osiadł na stałe w rejonie Morawskiej Ostrawy, w Czechach. Dopiero z końcem lat 90-tych mógł powrócić do kraju, ale otrzymał od władz moskiewskich nakaz osiedlenie się w Grójcu, gdzie przebywał pod nadzorem policyjnym. Zmarł w Grójcu w roku 1905.

   Na cmentarzu parafialnym w Grójcu (ul. Mszczonowska), przy cmentarnym murze od strony wschodniej, zachowała się obudowana płytami, mogiła zawierająca skromną tabliczkę z czarnego marmuru z napisem:
TUTAJ SPOCZYWAJĄ / Ś. P. / WŁADYSŁAW / BARZYKOWSKI / BOHATER POWSTANIA 1863 R. / ADJUTANT LANGIEWICZA / I ŻONA JEGO / KAMILLA Z KLIMASZEWSKICH / BARZYKOWSKA.

   Ludomir Grzybowski w swoich wspomnieniach "Opis powstania polskiego w roku 1863 i 1864 ..." pisze o spotkaniu się na Św. Krzyżu z porucznikiem Barzykowskim, którego przywołuje gen. Langiewicz. Później spotyka się ponownie z Barzykowskim, jako adiutantem Władysława Sokołowskiego - Iskry.

Lubomir Emil Barzykowski (1845 - ok. 1867) urodził się 10.IX.1845 r. w Suchedniowie, co potwierdza akt urodzenia nr. 80, spisany 13 września. Uczył się w Gimnazjum w Kielcach.
   W grupie suchedniowskich spiskowców bierze udział w nocnym ataku na Bodzentyn. Następnie w Wąchocku zostaje przydzielony do batalionu Ignacego Dawidowicza, gdzie dowodził kosynierami.
   Z oddziałami Langiewicza poprzez Św. Krzyż, Staszów dociera do Małogoszcza. Tam, w bitwie w dniu 24 lutego 1863 roku zostaje ciężko ranny i dostaje się do niewoli. Po podleczeniu staje przed sądem w Kielcach a następnie w Radomiu. Zostaje skazany i zesłany do Krasnoufimska na Uralu.
   Prawdopodobnie z powodu epidemii tyfusu zmarł tam przed 1867 rokiem. W dokumentach rodziny Barzykowskich zachowała się ówczesna fotografia tzw. Kurhanu Krasoufimskiego, gdzie Lubomir został pochowany wraz z innymi polskimi zesłańcami.

Stanisław Barzykowski (1847 - 1905) urodził się w Suchedniowie dnia 31.VIII.1847 r. i jak zapisano w akcie urodzenia nr 63, otrzymał imiona Stanisław Rajmund. Uczył się w kieleckim Gimnazjum. Gdy nadszedł czas powstania narodowego miał nieco ponad 15 lat. Nie pozwolono mu na udział w nocnym ataku spiskowców na Bodzentyn. Ale, może to już po spaleniu Suchedniowa, znalazł się w Wąchocku, i udało mu się dostać do batalionu D. Czachowskiego (chyba dodał sobie parę lat).
   W oddziale Czachowskiego występuje nawet jako "strzelec celny". Przechodzi szlak bojowy Langiewicza. Walczył pod Wąchockiem, Św. Krzyżem, Staszowem, Małogoszczem, Skałą i Pieskową Skałą, Chrobrzem i Grochowiskami.
   Po Grochowiskach jest nadal w oddziale D. Czachowskiego. W bitwie pod Grabowcem 17.IV.1863 r. zostaje ranny. Udało mu się dotrzeć do Krakowa, gdzie trafił na leczenie do szpitala (ale pod policyjnym nadzorem). Po 6-tygodniowej kuracji, przebrany, w kobiecym stroju, udało mu się zbiec ze szpitala. Ponownie idzie do powstania, walczy teraz pod dowództwem J. Rudowskiego. Ale pod Bzinem wpadł w rosyjską zasadzkę, dostał się do niewoli.
   Na wieść o aresztowaniu Stanisława, matce udało się dotrzeć do gen. Czengierego i uprosić, aby był sądzony w Kielcach (gdyż w sądzie Radomskim czekała go niechybna śmierć). Ponieważ był małoletni wyrokiem sądu kieleckiego, jako nieletni, został zesłany na 15 lat do Jenisiejska.
   Na mocy amnestii z 1867 r. kara zesłania została mu złagodzona: do ukończenia 21 roku życia ma pozostać na zesłaniu, a następnie stawić się do poboru do wojska rosyjskiego (i ew. służba w wojsku - 20 lat). Po 7 latach zesłania, w roku 1870 wyrusza z Jenisiejska do Suchedniowa (ok. 6.000 km), aby stawić się do poboru (tak działała rosyjska biurokracja!). A z Suchedniowa rodzina szybko przemyciła Stanisława do Galicji.
   Osiedla się w Ropicy k/ Gorlic, gdzie przebywają znani mu z Suchedniowa Dawidowiczowie i Biechońscy. Został przedsiębiorcą naftowym, szybko dorobił się, został właścicielem kopalń w Borysławiu i Bitkowie. Około 1885 r. ożenił się z Marią Dawidowicz.
   Zmarł 5.VI.1905 i został pochowany w kwaterze powstańców 1863 roku na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

Notki biograficzne oparto głównie o opracowanie W. Barzykowskiego "Historia rodziny Barzykowskich", dokumenty ASC oraz Cmentarze Wąchocka K. Winiarczyka. Wykorzystano informacje i zdjęcia udostępnione przez praprawnuczki Józefa Barzykowskiego: P. Annę - prawnuczkę Władysława i P. Barbarę - prawnuczkę Stanisława.
Kielce, 24.X.2006


W zbiorach Dawidowiczów zachowała się rodzinna fotografia wykonana przed 1863 r.
   Na zdjęciu z całą pewnością stojący młodzieniec - to Ludomir Barzykowski.
Prawdopodobnie przed nim siedzą: po lewej (w czapie) jego ojciec - Józef oraz Ignacy Dawidowicz, brat    Józefy, matki Ludomira, a żony Józefa Barzykowskiego.

   Suchedniowskie rodziny Dawidowiczów i Barzykowskich były z sobą spokrewnione w trzech pokoleniach. Stąd i wspólna rodzinna fotografia.


Zdjęcie udostępnił dr hab. Antoni Leon Dawidowicz
- prawnuk powstańca Jana Dawidowicza.
2.XII.2006 r.




góra strony




Brunon Pohoski

Przy alei, biegnącej równolegle do ogrodzenia cmentarnego od strony południowej, znajdują się dwie mogiły weteranów powstania styczniowego.

   Dojście: od bramy cmentarnej przy parkingu, alejką w lewo, i w górę, na wzniesienie, aż do alei biegnącej w prawo, ok. 30m. Po prawej stronie jest położona płyta z piaskowca z płaskorzeźbionym krzyżem i gałązką lilii.
   W płycie wykuty jest napis:
Ś. P. / BRUNON MICHAŁ POHOSKI / WYCHOWANIEC B. SZKOŁY GŁÓWNEJ / UCZESTNIK POWSTANIA 1863 R. / UR. 16. IX.1845 R.   ZMARŁ 30.XI.1922 / NAJSZLACHETNIEJSZY CZŁOWIEK / NAJLEPSZY OJCIEC ZOSTAWIŁ PO / SOBIE NIEUKOJONY ŻAL W SERCACH / DZIECI I RODZINY / WIECZNY MU POKÓJ



Płyta nagrobna Brunona Pohoski - stan w sierpniu 2013 r.


góra strony




12. Ignacy Jastrzębski

W pobliżu znajduje się mogiła drugiego weterana powstania 1863 roku. Usytuowana jest (w odniesieniu do mogiły POHOSKI) - nieco wcześniej (4 m) i bardziej w prawo (od alejki ok. 10 m). Na ziemnej mogile położona jest płyta nagrobna z piaskowca. Płyta jest nieco przysłonięta sąsiadującymi mogiłami.

   Na płycie nagrobnej, pod znakiem krzyża, wykuto napis:
Ś. P. / IGNACY JASZTRZEBSKI / WETERAN / 1863 R. / ŻYŁ LAT 103    ZMAR. 28 IX/ 1932 R / STROSKANA ŻONA Z DZIECMI TĘ PA / MIĄTKĘ STAWIA PROSI O ZDROWAŚ / MARJA


Ignacy Jastrzębski, syn Mateusza i Albiny Skulczyńskiej, urodził się 14 listopada 1839 roku we Lwowie.

   W powstaniu 1863 roku walczył pod dowództwem D. Czachowskiego, Z. Chmielewskiego i gen. J. Hauke Bosaka. Brał udział w bitwach pod Szczekocinami, Opatowem, Bodzechowem i Fajsławicami.

   Zamieszkały w Wąchocku, należał do grupy weteranów powstania styczniowego 1863 roku, którym po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, po przeprowadzonym procesie weryfikacyjnym, przyznano honorowy stopień ppor. weterana. W opublikowanym IMIENNYM WYKAZIE WETERANÓW POWSTAŃ NARODOWYCH 1831, 1848 I 1863 ROKU (Dodatek do Dziennika Personalnego Nr 10 z 1921 r.) Ignacy Jastrzębski, jest wpisany pod L.porz. 785. Zgodnie z ustawą z dnia 2 sierpnia 1919 roku, otrzymał dożywotnią pensję ze Skarbu Państwa. W roku 1930 został odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami (MP 260/1930, poz. 115).

   W wieku 93 lat, zmarł w Wąchocku w dniu 28 września 1932 roku (na płycie nagrobnej błędnie określono wiek zmarłego na 103 lata).

Płyta nagrobna Ignacego Jastrzębskiego - stan w sierpniu 2013 r.


góra strony




   Wąchock w początkowym okresie powstania stanowił miejsce koncentracji oddziałów Langiewicza. Tu płk. Marian Langiewicz ze spiskowców i przybywających ochotników tworzy bataliony pod dowództwem Dionizego Czachowskiego, Bernarda Klimaszewskiego, Ignacego Dawidowicza oraz szwadron kawalerii Jana Prędowskiego.

   Gubernator Cywilny Radomski, w raporcie No 32 z 30 stycznia, donosił:
... krążą począwszy od 22 stycznia, mniejsze lub większe, bo od kilku lub kilkunastu, aż do stu i kilkuset, partye ludzi, zbrojnych w broń palną i sieczną, już to pieszo, już to konno, lub na podwodach.
Zdaje się, iż głównym dla nich punktem koncentracyjnym musi być Wąchock, bo stamtąd wychodzą pisma rozmaitej treści, jak i instrukcje dla wysyłanych oddziałów i rozkazy do burmistrzów i wójtów gmin wydawane pod firmą: "Komistarza Wojennego Województwa Sandomierskiego" za podpisem Ig. Maciejewskiego, oraz Naczelnika Wojskowego, tegoż województwa, za podpisem M. Langiewicza. ...


   Powstańcy toczą potyczki w rejonie Suchedniowa, Bzina, Milicy, Parszowa ale równocześnie trwają prace organizacyjne. Dotarł do Wąchocka student Szkoły Głównej w Warszawie - Henryk Wierciński, który opisuje (Przyczynki do wypadków 1863 roku) organizację wojska powstańczego:
.... W każdym batalionie, uformowanym już, 1 kompania stanowiła strzelców, a przeto uzbrojona była w broń palną. Składały się na nią strzelby, przeważnie myśliwskie ... rzadko sztucer; były wreszcie karabiny skałkowe, stare, zabrane przez powstańców ... jako uzbrojenie inwalidów rosyjskich. Widziałem nawet strzelby pookręcane dla mocy sznurkami. ...
   Reszta batalionu - 3 kompanie, było uzbrojonych w kosy. Wszystkie kuźnie dniem i przez część nocy zajęte były prostowaniem osad i haków kos, osadzaniem ich na drzewca. ...
   Zarówno jak nie było jednostajnej broni, nie było też i umundurowania. Każdy nosił to, w czym przyszedł. Oficerowie, dla odróżnienia, mieli oznaki z szarf, i to poczynając dopiero od kapitana. ...
   W Wąchocku było gwarno. Po mieście snuły się masy ludzi, powstańców i ciekawskich z miasteczka i okolicy. Muzyka obchodziła miasto, grając nieustannie marsze rewolucyjne ...


   W Wąchocku Marian Langiewicz, który był powołany na stanowisko Naczelnika Województwa Sandomierskiego, wydaje Odezwę Do Mieszkańców Województwa Krakowskiego
Główna Kwatera, Wąchock, dnia 26 stycznia 1863

   Rozkazem Centralnego Narodowego Komitetu z dnia 10 bm. powołany do naczelnictwa wojskowego w województwie sandomierskim, a ustną instrukcją Wydziału Wojennego wezwany do objęcia dowództwa nad siłą zbrojną województwa krakowskiego, nie sądziłem się w prawie mieszania się do organizacji powstańczej w województwie krakowskim.
   Widząc jednak, iż mimo nadzwyczajnej łatwości sprowadzania broni do województwa krakowskiego, mimo znacznej ilości broni palnej tamże znajdującej się, mimo ogólnego powstania narodowego w całym zaborze moskiewskim, mimo gromadnie wkraczających ochotników z zewnątrz, mimo aż śmiesznego przestrachu Moskwy w całym województwie krakowskim nie zagrzmiało ogólne hasło: "O, niech żyje Polska! Śmierć najezdniczym Moskalom!" - jako Polak, powstaniec, czuję się w prawie i obowiązku wezwania braci Krakowiaków do powstańczego czynu.
   Potomkowie mężnych przodków, utrzymajcie sławę, jaką oni zyskali w całej Polsce. Powstańcie choć w kilkudziesięciu ludzi, uwijajcie się po województwie, niepokójcie załogi moskiewskie, zbierajcie ochotników, kupcie się w hufce powstańcze, organizujcie się w wojsko regularne, tylko wiary, nadziei i odwagi, a rzeczy niepodobne na pozór staną się wnet ziszczonymi.
   Naśladujcie Sandomierzan, przed którymi drżą Moskale, gdybyście zaś w spełnieniu wezwania mego znajdowali niezwalczone trudności, dążcie za nami, tylko pospiesznie, bo czas drogi.
     Do widzenia, bracia, czekamy Was niecierpliwie.
Naczelnik Wojskowy Województwa Sandomierskiego   Marian Langiewicz


   Po przełamaniu obrony oddziałów M. Langiewicza, Moskale wpadli do Wąchocka, zrabowali i spalili miasto, w tym czasie już opuszczone przez powstańców.

   Uczestnik tych walk, Jan Słowacki (Wspomnienia z czasów Langiewicza), tak opisuje widok Wąchocka:
... Z całym natężeniem słuchu obserwowaliśmy ten odgłos strzałów niosących śmierć i zniszczenie, połączony z jakimś jękiem i wyciem nie do opisania. Trwało to blisko godzinę, potem wszystko uciszyło się, a tylko pomiędzy wierzchołkami sosen ujrzeliśmy dym od strony Wąchocka. Widocznym było, że miasto jest w płomieniach. ...
   Wjechawszy do Wąchocka nie mogliśmy go poznać: ślady ulic zginęły, naokoło pustka. Sterczące tylko kominy i tlejący gdzieniegdzie ogień pokazywały, że przed kilku jeszcze dniami było tu miasto, dziś przez ogień zniszczone ...


   Oddziały M.Langiewicza przeszły do Nowej Słupii i na Święty Krzyż. W rejon Wąchocka M. Langiewicz już nigdy nie powróci.

   W świetle znanych dokumentów - M. Langiewicz nigdy nie był w rejonie Wykusu, nie mógł mieć tam swojej kwatery - co podano na tablicy umieszczonej przy klasztorze w Wąchocku.





   W r. 2013 ukazało się opracowanie Krystyny Samsonowskiej Republika Wąchocka 1863. Wokół faktów i mitów powstańczej historii Wąchocka. Wąchock 2013 rozprowadzane przez Miejsko-Gminną Bibliotekę Publiczną w Wąchocku (biblioteka_wachock@o2.pl).

   Corocznie, w rocznicę wybuchu powstania styczniowego, w Wąchocku przeprowadzane są patriotyczne uroczystości upamiętniające zdarzenia 1863 roku - przedstawiane w niniejszej prezentacji w wyodrębnionym rozdziale -
UROCZYSTOŚCI



góra strony


ostatnia aktualizacja: 30-12-2014 , 09:05

 

 



od 11 stycznia 2005 odwiedziło nas: 3 445.000 osób.

Stronę najlepiej oglądać w rozdzielczości 800x600 w przeglądarce Internet Explorer