1. Kapliczka wotywna przy polnej drodze w Świerczku
Jadąc ze Skarżyska Kościelnego do Świerczka, zaraz na początku wioski skręcamy w szosę prowadzącą do Lipowego Pola (jest drogowskaz). Po ok. 100 m. w zalesionym terenie, skręcamy w prawo, w polną drogę w kier. północnym. Po dalszych 500 m. bezpośrednio przy tej drodze, znajduje się zadbana kapliczka domkowa.
Przed kapliczką, wygrodzoną ażurowym płotkiem z prętów stalowych, teren został utwardzony płytkami brukowymi, umieszczono dwie drewniane ławeczki. Wokół zasadzono tuje. Kapliczka jest otynkowana i odmalowana.
Na szczycie kapliczki zamocowano nieduży metalowy krzyż z Chrystusem ukrzyżowanym. Poniżej na blaszanej tablicy umieszczono napis:
Pod Twoją Obronę 1863//
Obok otworu wejściowego, zamkniętego ażurowymi drzwiami metalowymi (rama z kątownika z prętami stalowymi), umieszczona jest kamienna tablica, z wyrytym napisem:
Matce Bożej/ w podzięce za uratowanie życia/ w Powstaniu Styczniowym/ tę kapliczkę zbudował w 1867 r./ powstaniec Andrzej Kocia/ ze Świerczka//
Tablica na kapliczce Andrzeja Koci w Świerczku
Wśród miejscowej ludności zachowały się opowieści o powstańcu 1863 roku o nazwisku Andrzej Kocia, wywodzącym się ze Świerczka, który ufundował kapliczkę Matce Boskiej z wdzięczności za ocalenie życia w czasie powstania styczniowego. Pamięć o tych wydarzeniach związanych z ufundowaniem kapliczki przekazywana jest głównie przez licznych potomków Andrzeja Koci.
Relacje Mieczysława Woźniaka (rocznik 1925) i Janiny Przybycień (rocznik 1928), praprawnuków Andrzeja Koci zamieszkałych w Lipowym Polu, opierają się na opowieściach córki Andrzeja Koci, a ich babci - Marianny z Kociów Łyżwowej, która po śmierci męża, wyszła ponownie za mąż, za Woźniaka.
W czasie powstania styczniowego Andrzej Kocia był w oddziale Langiewicza, który stacjonował pomiędzy Wąchockiem a Kałkowem. Wybrał się z kolegą w odwiedziny do rodziny w Świerczku. Wskutek donosu, ze zjawili się powstańcy, do wioski szybko dotarł kozacki patrol dla schwytania buntowników. Andrzej z kolegą uciekali przez zboża, podmokłymi łąkami wzdłuż rzeczki Oleśnicy na Podemłynek.
Franciszek Streitt - Pikieta
Ponieważ nie mogli zgubić goniących ich Kozaków, postanowili się rozdzielić. Kocia uciekł do Nowego Młyna na Łyżwach. Tam młynarz ukrył go w skrzyni. Andrzej gorąco modlił się do Matki Boskiej o ocalenie przed pojmaniem przez Kozaków, które groziło mu śmiercią lub zsyłką na Sybir. Złożył sobie przyrzeczenie, że jeżeli będzie ocalony, to z wdzięczności wystawi Matce Boskiej kapliczkę. Modlitwa została wysłuchana - przeprowadzona rewizja przez przybyłych w pogoni Kozaków nie wykryła śladu powstańca. Po ich odjeździe Andrzej Kocia otrzymał od młynarza nowe ubranie i z młyna przebył następne 16 km drogi, aby dotrzeć do oddziału, gdzie spotkał się ze swym kolegą z wspólnej wyprawy i ucieczki.
Gdy po walkach szczęśliwie powrócił do Świerczka, zajęty rodziną i pracą, zapomniał o złożonym przyrzeczeniu. Ale któregoś dnia żona opowiedziała mu, że miała dziwny sen: śniła się jej Matka Boska, która na ich polu łopatą kopała ziemię. I wtedy Andrzej przypomniał sobie zdarzenia z okresu powstania, ucieczkę przed Kozakami i złożone przyrzeczenie. Opowiedział o tym żonie. Uznali, że Matka Boska przypomniała się o tym złożonym przyrzeczeniu. W tym miejscu, gdzie we śnie żona Andrzeja widziała Matkę Boską, postanowili natychmiast przystąpić do wybudowania kapliczki - a był to już rok 1867.
Nieco inną wersję wydarzeń z powstania styczniowego z udziałem Andrzeja Koci podaje Jacenty Płusa z Grzybowej Góry, w oparciu o opowiadania swojego dziadka, Wojciecha Płusy. Ten opis wypadków został pokazany w niniejszej prezentacji internetowej przy miejscowości: Grzybowa Góra. Wydaje się, że korzystając z przekazów ustnych - większe zaufanie budzi jednak relacja najbliższej rodziny powstańca.
Wybudowana przez Kociów kapliczka przez wiele lat służyła mieszkańcom Świerczka: tu odbywały się zbiorowe majowe modlitwy, tu w październiku odmawiano modlitwy różańcowe. Dopiero w czasie II Wojny Światowej wydane zakazy uniemożliwiły gromadzenie się ludności przy kapliczce.
Kapliczka domkowa, wystawiona w 1867 r. przez Andrzeja Kocię, miała pokrycie gontem. W roku 1936 została gruntownie wyremontowana przez Józefa Woźniaka, męża Marianny, najstarszej córki Andrzeja Koci. Wówczas to kryty gontem dach został zastąpiony cementową dachówką. Kapliczka, kilkakrotnie dewastowana w okresie PRL-u, doczekała się remontu w roku 2000 (zasługa sołtysa, Haliny Sieczki, oraz mieszkańców Świerczka).
Od czasu wybudowania, kapliczka była bezimienna - nie posiadała żadnych tablic lub napisów. Intencje jej wystawienia były znane jedynie z przekazów ustnych. Dopiero z inicjatywy Elżbiety Jach (Stowarzyszenie na Rzecz Odnowy Zabytków Parafii Świętej Trójcy w Skarzysku Kościelnym), w dn. 7.XI.2011 r. zamieszczono istniejącą obecnie tablicę, na której podano podstawowe informacje.
Kapliczka domkowa Andrzeja Koci - stan w 2012 r.
Na podstawie dokumentów archiwalnych można uzyskać potwierdzenie dla wielu przekazów, z przytoczonych wcześniej opowieści o powstańcu Andrzeju Koci. Podstawowy materiał znajduje się w aktach metrykalnych parafii Skarżysko Kościelne (zasoby Archiwum Państwowego w Kielcach, zesp. 53).
W połowie XIX w. w parafii Skarżysko Kościelne występuje wielu mieszkańców o nazwisku Kocia, np. w latach 1840 - 1844 jest 4-ch ojców o nazwisku Kocia (Piotr, Józef, Maciej i Mikołaj), którym urodziło się 7-o dzieci; w latach 1857 - 1865 jest 9-ciu ojców o nazwisku Kocia (Tomasz, Józef, Piotr, Mikołaj, Łukasz, Roman, Wojciech i 2-ch Andrzejów), którym na świat przychodzi 16 dzieci. W tym okresie 9-ciu lat w związki małżeńskie wstępuje 7-u Kociów, w tym 2-ch Andrzejów. Pomimo dużej ilości akt urodzeń, małżeństw i zgonów osób mających nazwisko Kocia, udało się dokładnie wyselekcjonować akta metrykalne powstańca Andrzeja Koci.
Późniejszy powstaniec, Andrzej Kocia, urodził się w Skarżysku Kościelnym dnia 24 listopada 1841 r. (akt ur. nr. 124 z 1841 r.). Jego matką była Elżbieta z Kociów, lat 25, córka Mateusza i Małgorzaty z Mełchów, małżonków Kociów włościan zamieszkałych w Skarżysku Kościelnym. Ksiądz Jan Sadowski, wikariusz, zapisał, że dziecięciu nadano imię Andrzej Apostoł, a rodzicami chrzestnymi zostali Tomasz Skorek i Marianna Łaskowa.
Kilka lat później Andrzej ma przyrodnich braci. Jego matka Elżbieta, w związku małżeńskim z Walentym Sieczką urodziła:
- Jakuba Sieczkę, ur. w 1846, akt ur. nr 67 z 1846 r.,
- Mikołaja Sieczkę, ur. w 1849 r., akt ur. 154 z 1849 r.
W roku 1861 Andrzej Kocia wstępuje w związek małżeński z Justyną Łasek. Jak zapisał ks. Józef Khann (akt nr 1 z 1861 r.) ... dnia 22 stycznia 1861 r. w przytomności świadków Szczepana Płusy Sołtysa lat 56 i Michała Kowalik gospodarza rolnego lat 63 obydwoch w Skarzysku Kościelnym zamieszkałych zostało zawarte religijne małżeństwo między Andrzejem Kocią, kawalerem włościaninem lat 19 mającym, urodzonym i zamieszkałym w Skarżysku Kościelnym ... przy wuju zostającym, - a Justyną Łasek, panną lat 19 mającą, urodzoną i zamieszkałą w Skarżysku Kościelnym, córką niegdy Mikołaja i żyjącej Magdaleny z Stępniów małżonków Łasków, włościan, przy matce zostającej ...
Niedługo młodzi przenoszą się do Świerczka, gdzie mieszka z rodziną matka Andrzeja - Elżbieta Sieczkowa. Gdy rodzą się Andrzejowi dzieci - w akcie urodzenia podawana jest miejscowość - Świerczek.
Najstarszą córką Andrzeja Koci i jego małżonki Justyny, jest Marianna, która urodziła się w okresie powstania styczniowego, dnia 17 lipca 1863 r. W akcie urodzenia nr 132 z 1863 r. ksiądz zapisał: ... dnia 18 lipca 1863 r. stawił się Andrzej Kocia kolonista w Świerczku zamieszkały lat 20 mający i okazał nam dziecię płci żeńskiej urodzone w dniu wczorajszym z jego małżonki Justyny z Łasków lat 20. mającej ... nadano imię Maryanna...
Nie posiadamy udokumentowanej informacji, w jakim oddziale, pod czyim dowództwem był w powstaniu Andrzej Kocia. Wprawdzie w przekazach rodzinnych podaje się nazwisko Langiewicza, ale dla wielu relacji pisanych z początkiem XX w. Langiewicz jest właściwie synonimem, dowódcą powstańców walczących w zupełnie innym okresie czasu lub w rejonie, gdzie niegdy nie było Langiewicza. Brak jest też jednoznacznych wskazań, w jakim okresie czasu Andrzej Kocia odwiedzał Świerczek, a później uciekał przed pogonią kozacką. Zawarte w opowieściach przekazy - o rosnącym zbożu, brodzeniu w wodzie, mogą sugerować okres wiosenno- letni, kiedy to Andrzej oczekiwał na urodziny dziecka lub gdy już urodziła się pierworodna córka Marianna - i stąd może była tak silna potrzeba odwiedzin w Świerczku żony, Justyny i córeczki, oraz dopełnienia obowiązku jej ochrzczenia.
Dwa lata później, dn. 27.X.1865 r. Andrzejowi urodził się syn Karol (akt ur. nr 156 z 1865 r.). W związku małżeńskim z Justyną z Łasków urodziło się Andrzejowi czworo dzieci. Po roku 1887 owdowiał, wstąpił w następny związek małżeński, w którym miał jeszcze troje następnych dzieci.
Akt zgonu spisany w Skarżysku Kościelnym w roku 1920 podaje, że dnia 26 pażdziernika zmarł Andrzej Kocia z Świerczka w wieku lat 80, pozostawił owdowiałą żonę (z dokumentów metrykalnych wynika, że Andrzej Kocia żył lat 79). Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Skarżysku Kościelnym. Jego mogiła nie zachowała się do obecnych czasów (jest tylko zachowana mogiła jego najstarszej córki Marianny z Kociów Łyżwa Woźniakowej).
Podając dane biograficzne powstańca Andrzeja Koci (25.XI.1841 - 26.X.1920) należy zwócić uwagę, że w Skarżysku Kościelnym w tym samym czasie żył też inny Andrzej Kocia (1844 - 1918), syn Piotra i Rozalii z Cisów, którego nawet ślub był w podobnym okresie czasu (1865 r.).
Tradycje walk o niepodległość Polski kontynuowali również potomkowie Andrzeja Koci: byli w wojsku Piłsudskiego, brali udział w walkach z bolszewikami, w czasie II Wojny Światowej działali w konspiracji AK, jeden zginął w powstaniu warszawskim, trzech było wywiezionych na przymusowe roboty do Niemiec (powróciło dwóch).
W roku 2012, dnia 26 maja przeprowadzono uroczyście Majówkę Patriotyczną, zorganizowaną przez Stowarzyszenie na Rzecz Odnowy Zabytków Parafii św. Trójcy w Skarżysku Kościelnym, Gminę Skarżysko Kościelne oraz Sołectwo Świerczek. W obecności praprawnuków powstańca Andrzeja Koci: Mieczysława Woźniaka i Janiny Przybycień z Lipowego Pola, Czesława Łyżwy z Bielawy, Tadeusza Łyżwy ze Świdnicy, Henryka Sadzy oraz innych krewnych i powinowatych, przy udziale pocztów sztandarowych, przedstawicieli władz samorządowych Województwa i Gminy oraz licznie zgromadzonej ludności miejscowej gminy i miasta Skarżyska Kamiennej, proboszcz ks. Marian Czajkowski poświęcił kapliczkę. Po modlitwie, potomkowie powstańca przedstawili zebranym historię swego przodka oraz dzieje kapliczki. . Na uroczystość przygotowano wydruk opracowania Elżbiety Jach "Historia powstańczej kapliczki we wsi Świerczek gmina Skarżysko Kościelne".
Fotoreportaż z przebiegu uroczystości przedstawiono na stronie www Urzędu Gminy Skarżysko Kościelne oraz w miesięczniku "Nasza Gmina Skarżysko Kościelne" (Rok V, Nr 6 (47) z czerwca 2012 r., skąd pochodzi zamieszczone zdjęcie.
Uroczystości przy kapliczce wybudowanej przez Andrzeja Kocię.
Kwiaty pod tablicą składają praprawnukowie powstańca 1863 r.
Foto: Jacenty Kita - "Nasza Gmina Skarżysko Kościelne"
W 2008 r. na podstawie sygnału od Mariana Gładysia, kapliczkę
prezentowano przy miejscowości Grzybowa Góra. W roku 2012
wprowadzono miejscowość: ŚWIERCZEK. Korzystano z informacji
praprawnuków Andrzeja Koci oraz z opracowania Elżbiety Jach.
góra strony
ostatnia aktualizacja:
30-12-2014 , 07:46
