1. Ks. Antoni Ambrożewicz - epitafium
W kościele parafialnym, obok ambony, epitafium ze zdjęciem kapłana. Pod zdjęciem znajduje się łaciński tekst dotyczący ks. Antoniego Ambrożewicza:
ANTONIUS AMBROŻEWICZ / ECCLESIAE HUJUS ALIARUMQUE / BENEFACTOR PAUPERUM TUTOR / PAROCHIAE VRZOSENSIS PER 44 AN. / VIGILIS AC ZELOSUS PASTOR / 74UM ANNUM AETATIS SUAE / AGENS OBDORMIVIT IN DNO / 23 MAJI 1891 AN. PIIS / COMMENDATUR ORATIONIBUS.
góra strony
2. Ks. Antoni Ambrożewicz - nagrobek
Od kościoła główną aleją cmentarza 30 m. Po lewej stronie postawiony jest kamienny nagrobek zwieńczony kamiennym krzyżem.
Na bocznych ścianach nagrobka wykute są napisy:
1./
TU / SPOCZYWAJĄ ZWŁOKI / Ś. P. KŚ. ANTONIEGO / AMBROŻEWICZA / KANONI: SANDOMIER- / SKIEGO PROBOSZCZA / PARAFIJ WRZOS
2./
URODZIŁ SIĘ DNIA / 17 STYCZNIA / 1818 R. UMARŁ / DNIA 23 MAJA / 1891 R.
3./
BYŁ PROBOSZCZEM / W PARAFIJ WRZOS / LAT 44. MIESIĘCY- / 2. DNI 4.
4./
WIECZNE ODPOCZY- / WANIE / RACZ MU DAĆ / PANIE
Ks. Antoni Ambrożewicz (1818 - 1891), w latach 1847 - 1891, przez 44 lata był proboszczem parafii Wrzos. W okresie powstania współpracował z oddziałami narodowymi, dostarczał im żywności, przekazywał pieniądze na prowadzoną walkę.
góra strony
3. Mogiła powstańców 1863 r. (pierwsza)
Na cmentarzu parafialnym znajdują się dwie mogiły zbiorowe powstańców 1863 roku.
Pierwsza mogiła położona jest pobliżu nagrobka ks. Ambrożewicza. Idąc nieco dalej w kierunku cmentarnego ogrodzenia, w grupie kilku drzew znajduje się grób powstańców 1863 r. Na dużej katakumbie, wymurowanej z kamiennych bloczków, położony jest duży głaz z żelaznym krzyżem.
U podnóża krzyża umieszczona tabliczka z czarnego granitu:
POLEGŁYM / POD / WIREM / 1863 R. / S. M. D.
W dniu 23 sierpnia 1863 r. oddziały powstańcze dowodzone przez Ćwieka (Kajetana Cieszkowskiego) i Eminowicza, po całodniowym boju pod nieodległym Wirem (3 km, na zachód od Wrzosu), poniosły klęskę. Powstańcy zostali rozproszeni, wielu zginęło. Uczestnik bitwy pod Wirem, Stefan Brykczyński, w Moich wspomnieniach r. 1863, opisywał przebieg walki:
...przy wschodzącym słońcu widzieliśmy jak na dłoni łańcuch rozstawionych po dwóch żuawów, posuwających się naprzód na zmianę równo i regularnie. Naprzeciw nich masa czarnych punktów, przed którymi wykwitały co chwila jakby kłębki białej waty ...
Armaty wciąż grały i granaty wyły nad naszymi głowami ...
... bitwa była przegrana, byliśmy pobici, ale tak dalece nie rozbici, żeśmy nawet furgonów nie stracili już w pełnym porządku przez sąsiedni Przytyk przedefilowali ...
... bitwa, która się szczęśliwie zaczęła z jednym oddziałem nieprzyjacielskim, skończyła się nieudanie z powodu niespodzewanego nadciągnięcia drugiego oddziału. Jednak pomimo tak znacznej przewagi nieprzyjaciela, wycofaliśmy się w porządku, a choć ponieśliśmy poważne straty, ale i nieprzyjaciel tak porządnie oberwał, że nie ścigał nas wcale ...
Po bitwie pod Wirem 27 powstańców pochowano na cmentarzu parafialnym we Wrzosie.
W roku 1923 miejscowa młodzież na cmentarzu usypała niewielki kopiec, na szczycie położono głaz z pola bitwy.
góra strony
4. Mogiła powstańców 1863 r. (druga)
Do drugiej zbiorowej mogiły powstańców 1863 roku dojście główną aleją cmentarza - ok. 180 m od bramy przy kościele. Już za mogiłą ks. Gujskiego (którego nagrobek ustawiono na głównej alei), należy iść dalej do mogiły powstańczej, która położona jest również w osi alei.
Na usypanym niewielkim kopcu ziemnym postawiono obrobiony kamienny postument w kształcie walcowatym, na którym zamocowany żelazny krzyż z Chrystusem ukrzyżowanym.
O postument wspiera się położona ukośnie tablica z napisem:
POWSTAŃCOM / POLEGŁYM POD / WIREM W 1863 R.
Pamięć o poległych jest żywa, potwierdzeniem są zawsze duże ilości kwiatów złożonych pod nagrobkiem.
Władysław Eminowicz (1837-1864) - dowódca powstańczy, początkowo w grupie Langiewicza, po bitwie pod Grochowiskami w oddziale Czachowskiego jako kapitan i szef sztabu odbył z nim wiosenną kampanię.
Po rozbiciu oddziału Czachowskiego pod Ratajami, przeszedł do Galicji, ale wkrótce znów wkroczył do Królestwa i mianowany podpułkownikiem stoczył bitwy pod Depułtyczami, Kowalą-Stępociną i inne.
W bitwie pod Wirem 23 sierpnia 1863 r. został rozbity. Ponadto oskarżony o niewypełnienie rozkazu, został zdegradowany. Wyjechał do Wiednia, w styczniu 1864 r. jednak wrócił na plac boju i podjął służbę oddziale Kality - Rębajły w stopniu szeregowca.
Wziął udział w ataku na Opatów w dniu 21 lutego 1864 r., gdzie został ciężko ranny i wywieziony do Kiełczyny, gdzie zaopiekował się nim Antoni Jawornicki, a następnie przewieziony do majątku Dobra k/ Staszowa.
Rozkaz dzienny gen. Bosaka z 26.II.1864 r., zatwierdzony postanowieniem Rządu Narodowego w dniu 25.III.1864 r., przywrócił Eminowiczowi stopień podpułkownika.
Niestety, ale pomimo pomocy lekarskiej dr. L. Bukowieckiego, w dniu 23 marca 1864 r. zmarł z odniesionych ran w boju opatowskim. Został pochowany na cmentarzu w Kiełczynie, gdzie w r. 2008 urządzono symboliczną mogiłę W. Eminowicza.
Powstańcza mogiła zbiorowa we Wrzosie
góra strony
ostatnia aktualizacja:
31-12-2014 , 11:44
