1. Miejsce pobytu gen. Bosaka
Po klęsce opatowskiej powstanie w Sandomierskiem i Krakowskiem dogasało. Gen. Hauke Bosak jeszcze zbiera część swych oddziałów w lasach cisowskich, uczestniczy w dniu 21 marca 1864 r. w swej ostatniej bitwie pod Maruszową (k/ Ożarowa). Następnie szuka schronienia w klasztorze w Solcu nad Wisłą (zob. hasło - Solec). Przed opuszczeniem Kongresówki jego ostatnim miejscem pobytu był dwór w Tułkowicach.
Od roku 1859 właścicielem majątku Tułkowice, położonego nad rzeką Opatówką, został Adam Piasecki, ożeniony z Pauliną Konarską. Ich syn, Tadeusz, tak później przedstawiał ojca:
"... Ojciec mój należał do partji białych, zwalczających wybuch powstania zbrojnego, lecz z chwilą, gdy już wybuchnęło, przystąpił do organizacji. Tułkowice stały się oparciem dla wielu powstańców. Nie leżąc bowiem na żadnem uczęszczanym gościńcu, a mając blizki i ułatwiony dostęp do granicy austrjackiej przez Wisłę, uważane były za pewniejsze schronienie przed władzami rosyjskimi. Powstańcy chętnie tam się chronili, oczekując sposobności przedostania się do Galicji. W szczególności z historią Tułkowic związana jest sprawa ocalenia generała Bosaka i jego przeprawa przez Wisłę za granicę austrjacką. ...
Generał Bosak w Tułkowicach przebywał dwa razy po parę dni ..."
Ok. 4 kwietnia 1864 r. przybył do Tułkowic i oczekiwał na sposobność przeprawy przez Wisłę. Gdy do Piaseckich dotarła informacja, że wiadomość o pobycie generała w Tułkowicach niebezpiecznie rozeszła się po okolicy, został na kilka dni wywieziony do leśniczówki Wlonice (od Ożarowa w kier. płn.wsch., na Słupię Nadbrzeżną). Po upewnieniu się, że wiadomości te nie dotarły do władz rosyjskich, powrócił do Tułkowic. Po kilku dniach oczekiwania Paulina Piasecka, żona Adama, przewiozła generała w rejon Dwikoz, gdzie na przeprawie w Mściowie bracia Ignacy i Stefan Kotkowscy przygotowali czółno i wyprawili go za Wisłę.
Tadeusz Piasecki (relacja za A. Bastrzykowskim Monografia ... Jankowice ...) podawał
... Po przedostaniu się do Galicji, generał Bosak napisał do rodziców moich kartkę z datą 18 kwietnia 1864 r. ...
O generale Bosaku matka moja zachowała wspomnienie, jako o człowieku bardzo szlachetnym, oddanym całem sercem i duszą sprawie ojczyzny, której to sprawie poświęcił wszystko: wybitne stanowisko, znaczny majątek i poszedł bez szemrania służyć dalej Polsce na wygnaniu w biedzie materjalnej. ..."
Z końcem XIX w. Piaseccy przenieśli się do Radomia. Majątek ziemski został podzielony na działki i rozprzedany. Jedynym pozostałym śladem po tułkowickim dworze jest ziemna piwnica, która znajduje się obok domu miejscowego sołtysa. Mieszkańcy wioski, pokazują w pobliżu strażackiej remizy zachowaną z tamtego okresu czasu studnię ocembrowaną ciosami piaskowca (przykrytą od góry współczesnym kręgiem betonowym).
W Tułkowicach nikłe są ślady materialnej pamięci po dworze Piaseckich Były jednak wskazania, aby Tułkowice wprowadzić do niniejszej prezentacji:
- zupełnie nieznany dwór w Tułkowicach był ostatnią kwaterą - kryjówką gen. Bosaka, przed udaniem się jego na emigrację,
- na uznanie zasługuje postawa miejscowej ludności. W wymienionej relacji Piaseckiego zawarte jest stwierdzenie: "... lud tutaj jeżeli nie sprzyjał otwarcie powstaniu, to w żadnym razie mu nie szkodził, że przez cały okres powstania rodzice moi nie spotkali się ani z jednym faktem denuncjacji ze strony włościaństwa w parafji jankowickiej, a powodów do tego mogło być pod dostatkiem ... "
- nawet obecnie wśród ludności miejscowej (np. u Wiesława Wójcika i jego syna) zachowała się pamięć o dziedzicu Piaseckim i o ukrywaniu generała Bosaka oraz o innych wydarzeniach związanych z powstaniem styczniowym. Wymienia się działającego na rzecz powstania furmana Stanisława Chrząszcza, fornala Michała Gilowskiego, służącego Wawrzeńca Mazura czy też włościanina Pawła Chałupczaka, do którego odesłano dowódcę oddziału Zagórskiego, gdy zachodziła obawa przeprowadzenia rewizji we dworze.
- na terenie wioski znajduje się kamienny krzyż z napisem:... za wyzwolenie Polski w r. 1918 wieś Tułkowice wystawiła krzyż ... Może żywa pamięć o roku 1863 zostanie w Tułkowicach materialnie upamiętniona.
W opracowaniu M. Bruchnalskiej (Ciche bohaterki: udział kobiet w powstaniu styczniowym) autorka podaje, że Władysława Eminowicza, po bitwie opatowskiej ... rannego zabrała do dworu swego w Tułkowicach p. Piasecka, leczył go szwagier jej znany dr. Bukowiecki ... - ale informacja ta stoi w sprzeczności z kilkoma innymi relacjami o leczeniu i śmierci W. Eminowicza, i nie znajduje żadnego potwierdzenia w Tułkowicach.
góra strony
ostatnia aktualizacja:
30-12-2014 , 08:52
