1. Gustaw Lubicz - Szydłowski - tablica
W kruchcie kościoła parafialnego w Żarkach (po lewej stronie) umieszczona jest marmurowa tablica upamiętniająca weterana powstania styczniowego 1863 roku:
Ś. P. / GUSTAW LUBICZ SZYDŁOWSKI / UCZESTNIK WALK 1863 R. / APTEKARZ I OBYWATEL M. ŻAREK / ZM. 24 X 1915 R. PRZEŻYWSZY LAT 81. / KSAWERA Z DE MACNA WŁOKI / GROTY WŁOCKICH / LUBICZ SZYDŁOWSKA / ZM. D. 8-IX 1919 R. PRZEŻYWSZY LAT 84.
góra strony
2. Gustaw Lubicz - Szydłowski - mogiła
Na cmentarzu parafialnym w Żarkach znajduje się mogiła weterana 1863 roku - Gustawa Lubicz Szydłowskiego, miejscowego aptekarza.
Od bramy cmentarza główną aleją ok. 80 m, i po prawej stronie (ok. 5 m.) znajduje się mogiła z położoną dużą płytą betonową, na której postawione cztery granitowe słupki spojone kutym łańcuchem.
W wygrodzeniu jest położona, nieco ukośnie, kamienna płyta nagrobna zawierająca wykute napisy:
Ś. P. / GUSTAW / LUBICZ SZYDŁOWSKI / PRZEŻYWSZY LAT 84 / ZMARŁ DN. 25 X 1915 //
Ś. P. / JAN ELŻBIETA / DZIEWAŁTOWSCY / † 1985 † 1989 //
Ś. P / KSAWERA / Z GROTY WŁOCKICH / LUBICZ SZYDŁOWSKA / PRZEŻYWSZY LAT 84 / ZMARŁA DN. 8 IX 1919 //
Ś. P. / MICHALINA / Z LUBICZ SZYDŁOWSKICH / DUKALSKA / PRZEŻYWSZY LAT 86 / ZMARŁA DN. 3.IV.1959 //
Gustaw Lubicz Szydłowski (1834 - 1915), syn Andrzeja i Beaty z Komorskich, urodził się w Gustorzynie, parafia Wieniec k/ Włocławka dnia 17 lutego 1834 r. Kształcił się w zawodzie aptekarskim. Brał czynny udział w walkach powstania narodowego 1863 roku.
Po powstaniu znalazł pracę w aptece Ksawerego Włockiego w Żarkach. Wkrótce, 6 maja 1865 r. poślubił Ksawerę Włocką, córkę aptekarza. Z tego związku do dorosłości przeżyła trójka dzieci: Michalina (wyszła za Zygmunta Dukalskiego), Stefan (ożenił się z Józefą Popławską) oraz Cecylia, która wyszła za Łukasza Pągowskiego, towarzysza walk ojca z 1863 roku.
Gdy po latach Łukasz Pągowski spotkał się w Żarkach ze swym przyjacielem z oddziału powstańczego, poznał wówczas jego nieletnią wtedy córkę Cecylię, poczekał kilka lat, i dnia 21 maja 1887 r. bierze z nią ślub. Z tego związku urodziło się pięcioro dzieci, z których: Bolesław został zamordowany w 1939 na Podlasiu przez NKWD zaś Gustaw - został zamordowany w Katyniu.
Gustaw Lubicz Szydłowski, szanowany aptekarz i obywatel miasta Żarki, zmarł 25 października 1915 r. i został pochowany w rodzinnej mogile na miejscowym cmentarzu.
W zbiorach rodzinnych pamiątek Tomasza Kargola, praprawnuka Gustawa Szydłowskiego i prawnuka Łukasza Pągowskiego, zachowały się ich fotografie (zdjęcie Gustawa z pocz. XX w.; Łukasza - z lat 60-tych XIX w.).
Weterani powstania 1863 r. - Gustaw Lubicz Szydłowski oraz jego zięć Łukasz Pągowski
Dane biograficzne i zdjęcia udostępnił Tomasz Kargol,
praprawnuk Gustawa Lubicz Szydłowskiego.
Uzupełniono dn. 4.III.2008 r. zaś 30.07.2008 r.
sprostowano imię ojca Gustawa Szydłowskiego.
góra strony
3. Mogiła powstańców 1863 r.
![](http://powstanie1863.zsi.kielce.pl/miejsca/s_z/pix/zark_1b_m.jpg)
Na cmentarzu parafialnym znajduje się mogiła powstańców 1863 roku, na której został wystawiony pomnik.
Od bramy wejściowej, zaraz po prawej stronie alei, na betonowej mogile, wygrodzonej łańcuchem na 6-ciu słupkach, postawiony jest granitowy pomnik.
W górnej części nagrobka, pod znakiem krzyża, wyryty napis:
Ś. P. / RUDOLF STANISŁAW / FRANASZEK / ŻYŁ LAT 24 / UMARŁ D. 23 KWIETNIA / 1863 R.
Poniżej, w podstawie nagrobka, tablica granitowa z napisem:
TU SPOCZYWAJĄ ZWŁOKI / DZIEWIĘCIU / BOHATERÓW POLAKÓW / POLEGŁYCH / w WALCE ZA OJCZYZNE / 24 IX 1863 R. / CZEŚĆ ICH PAMIĘCI
Przed nagrobkiem, na położonej płycie poziomej, wykonany kamienny krzyż Virtuti Militari z metalowym orłem w środku.
Na tablicy nagrobnej (na zdjęciu) podana była wcześniej błędnie data potyczki w Żarkach:
24.IX.1863 r. Obecnie na tablicę wprowadzona została poprawna data:
24.IV.1863 r.
Gdy jeszcze w okresie zaborów stawiany był pomnik nagrobny Rudolfa Franaszka, syna fabrykanta z Warszawy, który zginął w boju, mieszkańcy miasta Żarki chcieli upamiętnić również pozostałych poległych powstańców. W przekazach rodzinnych T. Kargola, którego krewna była narzeczoną Rudolfa Franaszka, zachowały się opowieści na temat pomnika nagrobnego powstańców na cmentarzu w Żarkach:
Odbyło się spotkanie w domu aptekarza. Zebrani nie znali nazwisk pozostałych poległych, rozpoczęły się dyskusje, gdyż nie bardzo wiadomo było - czy pochowano tu 7 czy 9 powstańców. A ustalono, że ilością palm odlanych z brązu i umieszczonych na pomniku, oznaczona zostanie liczba pochowanych powstańców. W tym spotkaniu brała udział narzeczona Rudolfa. Zmęczona usnęła w sąsiednim pokoju. Przyśnił się jej zmarły Rudolf i przemówił kłaniając sie szarmancko - "Pani, dziewięciu nas było nie siedmiu". I tak przyjęto do realizacji. Jeszcze w latach 80-tych na pomniku nagrobnym, nad nazwiskiem Franaszka znajdował się pęk 9 palm.
W okresie obchodów 100 rocznicy powstania styczniowego pomnik nagrobny uległ przebudowie - zostały dołożone płyty na nagrobku, wprowadzono tablicę granitową, na której wyrażono intencje oraz podano liczbę 9 poległych powstańców. W okresie późniejszym (po roku 1988) palmy z brązu zostały chyba skradzione.
W Żarkach kilkakrotnie dochodziło do potyczek powstańców z wojskiem rosyjskim. W zestawieniu S. Zielińskiego Bitwy i potyczki odnotowano boje w rejonie Żarek:
- 24 kwietnia 1863 r. oddział kpt. Mossakowskiego starł się z 3 rotami płk. Alenicza. W walkach w rejonie Jaworznika, Myszkowa i Żarek zginął wówczas ppor. Franciszek Paleczka oraz 9-ciu strzelców. Straty były duże, powstańcy zostali rozproszeni i wycofali się za kordon.
- 12 lipca 1863 w rejonie Żarek doszło do kolejnego boju powstańców z nieprzyjacielem. Bój trwał od 4 do 10 rano. Moskale pobici cofnęli się ku Częstochowie.
Wiadomości z pola bitwy Nr 10 z 7.V.1863 r. podawały:
Po zwycięskiej potyczce pod Olkuszem ...
Mossakowski udał się na północ i zatrzymał się w lasach Jawornickich pod Żarkami d. 24.IV., gdzie nagle zaatakowali go Moskale z Częstochowy pod dowództwem płk. Alenicza. Mossakowski ulegając przeważnej sile rodzielił swój oddział na 2 kolumny i zaczął cofać się we wzorowym porządku, po razy 3 z wielkim męstwem odpierającwroga aż do stacji Myszków. Straty z naszej strony i moskiewskiej są znaczne. Moskale według zwyczaju dobijali rannych. ...
Uzupełniono dn. 1.XII.2008 r.
Mogiła powstańców styczniowych na cmentarzu w Żarkach.
Stan - czerwiec 2014 r.
Tablica na mogile powstańców styczniowych.
Wprowadzono poprawną datę potyczki i śmierci powstańców - 24.IV.1863 r.
góra strony
ostatnia aktualizacja:
30-12-2014 , 07:44