STRONA ARCHIWALNA   
 opracowanie: śp. Jerzy Kowalczyk (1938 - 2015)    kontakt: 41 368 57 24,   jotka.1863@gmail.com

8 Listopad 2024, imieniny dziś obchodzi: Wiktoria, Seweryn, Wiktoriusz   
     Menu:  
Miejscowości
 K I E L C E
 A - B
 C - F
 G - J
 K
 L - M
 N - O
 P - R
 S
 Ś - Ż
 Świerczek
 Święta Katarzyna
 Świętomarz
 Święty Krzyż
 Tarczek
 Tarłów
 Tuczępy
 Tułkowice
 Tumlin
 Warka (W)
 Waśniów
 Wąchock
 Wełecz Stary
 Wierna Rzeka
 Wierzbica (W)
 Włoszczowa
 Wodzisław
 Wojciechowice
 Wola Szczygiełkowa
 Wolbrom (K)
 Wolica
 Wrocieryż
 Wrzos (W)
 Wysocice (K)
 Wysoki Małe
 Wysokie Koło (W)
 Występa
 Zaborze
 Zadroże (K)
 Zagnańsk
 Zalesice (W)
 Zalezianka
 Zaryszyn (K)
 Zawichost
 Zawiercie (S)
 Zborów
 Złotniki
 Złotniki (K)
 Złoty Potok (S)
 Zwoleń (W)
 Żarki (S)
 Żarnowiec (S)
 Żarnów (E)
 Żelazowice (E)
 Uroczystości
 Wyszukiwarka
 Literatura
 Indeksy
 Aktualizacja
 O autorze
 
     Ważne daty z powstania:  
Dzisiaj 1863 r. - Rudowski napadł na Szydłowiec i rozbroił Moskali
24 listopada 1863 r. - Starcie Rzepeckiego pod Strojnowem
25 listopada 1863 r. - Udany atak gen. Bosaka na Opatów
26 listopada 1863 r. - Bitwa gen. Bosaka pod Ociesękami
4 grudnia 1863 r. - Walki oddziału Bogdana pod Brodami
4 grudnia 1863 r. - Bosak i Chmieleński walczą pod Sprową
5 grudnia 1863 r. - Bitwa Kality Rębajły pod Mierzwinem
 
  Zapraszam do współpracy
Posiadasz dodatkowe informacje lub zdjęcia
     albo
chcesz otrzymywać informację o uzupełnieniach niniejszej prezentacji ?
 
     Zaproszenie do:  
Muzeum Historii
Kielc
 
     gmina : DZIAŁOSZYCE powiat: PIŃCZÓW     

WOLICA

1. Jan Winiarski

   Na miejscowym cmentarzu parafialnym mogiła obudowana płytami lastryko. Na czole mogiły postawiony nagrobek z czarnego granitu. Na nim napis:
JAN WINIARSKI / POWSTANIEC W 1863 R. / PIOTR WINIARSKI / PRZEŻYŁ LAT 86. ZMARŁ W 1972 R. / POKÓJ ICH DUSZOM

   Dojście do mogiły od bramy wejściowej: aleją w lewo i po 15 m, po prawej, nieco w głębi.

Jan Winiarski (1837 - 1928), włościanin z Dziewięczyc. Jak podał jego prawnuk, Zygmunt Zachariasz z Dobiesławic, rodzina Jana pochodziła z rejonu Krasiczyna k/ Przemyśla i tutaj znalazła schronienie w okresie rabacji galicyjskiej 1846 roku. W okresie powstania narodowego 1863 roku walczy pod komendą rtm. Jana Newlina Mazarakiego, jest wachmistrzem w oddziale Bończy. Brał udział w wielu potyczkach.
   Wstąpił w związek małżeński z Anną z Juszczyków z Szyszyc, z którą miał 7 synów i 5 córek. Po odzyskaniu niepodległości otrzymał stopień ppor. weterana. Zmarł w roku 1928, w wieku 91 lat. Jak wspominał Z. Zachariasz, ostatnie pożegnanie jego pradziadka na cmentarzu w Wolicy odbyło się z udziałem kompanii honorowej Wojska Polskiego z Pińczowa.

   W zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach zachowała się fotografia grobu Jana Winiarskiego na cmentarzu w Wolicy. Zdjęcie wykonane było 23 grudnia 1928 r.

   Na cmentarzu w Wolicy pochowany był też inny weteran 1863 roku - Zdzisław Puchała z Przecławki, który w powstaniu w stopniu wachmistrza walczył w oddziale rtm. Jana Newlina Mazarakiego. Jego mogiła nie zachowała się jednak do obecnych czasów.

Mogiła Jana Winiarskiego - zdjęcie z grudnia 1928 r. oraz widok z 2006 r.



Aktualizacja z lipca 2014 r.


   Zostało wykonane nowe urządzenie mogiły Jana Winiarskiego: katakumba została zmniejszona, dotychczasowa obudowa grobu z płyt lastryko została zastąpiona przez płyty granitowe, wykorzystano wcześniejszą płytę nagrobną z czarnego granitu. Na zdjęciu przedstawiono stan mogiły w lipcu 2014 r.

góra strony




2. Teofila Waligórska

    Na cmentarzu parafialnym, pod samotnym drzewem (od wejścia aleją na wprost 15 m i w lewo 15 m.), leży kamienna płyta nagrobna ze słabo czytelnym napisem:
D. O. M. / Ś. p. / TEOFILA Z ŁAGOWSKICH / Waligórska przeżywszy lat 51 / zmarła w dniu 1 Października / 1868 r.

Teofila Waligórska, w literaturze określana była jako żona gen. Aleksandra Waligórskiego - Naczelnika Sił Zbrojnych woj. Lubelskiego (m.in. w przypisach do Pamiętnika J.N. Mazarakiego). Wystąpiło tu przekłamanie wynikające ze zbieżności nazwisk. Na podstawie obecnie posiadanych dokumentów można stwierdzić, że Teofila była żoną Feliksa Waligórskiego, urodzonego w rodzinie szlacheckiej w roku 1816 w Czernichowie k/ Krakowa. Przed wybuchem powstania był on dzierzawcą wsi Góry.

   Gdy 18 czerwca 1863 r. oddział Bończy wpadł w zasadzkę w Górach, Teofila pełniła rolę powstańczej sanitariuszki. Do chwili obecnej żywa jest opowieść o płaczącej sanitaruszce poległej podczas starcia oddziału płk.Bończy w Górach 18 czerwca 1863 r, gdy udzielała pomocy powstańcom w przysiółku Bójnówka. (zob. hasło Góry). Z cytowanych poniżej dokumentów wynika, że ranna Teofila Waligórska, żyła jeszcze kilka lat.

   Jak podaje M. Micińska (Galicjanie - powstańcy ...) mąż Teofili - Feliks Waligórski został aresztowany 12 kwietnia 1864 roku za to że "nie donosił władzom o oddziałach, przechodzących przez majątek, groził służbie karą za donoszenie władzom o powstańcach, nie doniósł, że w III 1964 syn ziemianina Wyszkowskiego zabrał 64 rub. państwowych pieniędzy pocztylionowi, które przewoził ze Skalbmierza do Miechowa." Został skazany przez sąd wojenny polowy w Olkuszu na 8 lat ciężkich robót na Sybirze. Został wysłany poprzez Tobolsk, Krasnojarsk do Irkucka, i dalej za Bajkał, do Nerczyńska. W 1867 roku uzyskał łaskę carską i zgodę na wyjazd do Galicji, z zakazem wjazdu w granice Cesarstwa Rosyjskiego.

   Teofila Waligórska z dziecmi przeniosła się do pobliskiego dworu Mazarakich w Przecławce, gdzie zamieszkała u swej siostry Eleonory z Łagowskich, żony Franciszka Mazarakiego. Tutaj Teofila otrzymała pomoc i opiekę, ale po kilku latach zmarła (wskutek ran odniesionych w roku 1863).

   Akt zgonu Nr 16/1868 parafii Wolica podaje, że dnia 1 października 1868 r. ... zmarła Teofila z Łagowskich Waligórska lat 50 ... zamieszkała czasowo u krewnych w Przecławce ... zostawiła męża Feliksa zamieszkałego w Krakowie ...

   W Archiwum księdza Ludwika Ruczki, znajdującym się w oddziale wawelskim AP w Krakowie, zachował się list Teofili Waligórskiej do ks. Ruczki. Treść listu pozwala na jednoznaczne sprostowanie podawanych wcześniej informacji, że była ona żoną gen. Aleksandra Waligórskiego. Teofila Waligórska zwraca się z prośbą o interwencję u władz rosyjskich, za jej mężem Feliksem, poddanym austriackim, przebywającym obecnie na zesłaniu:

Wielmożny Księże Dziekanie Dobrodzieju!
   Dowiedziawszy się teraz dopiero (gdyż mieszkam w Królestwie Polskiem) że Wy Dziekan Dobr. wstawia się do władz Rossyjskich za więźniami, poddanymi Austryackimi, w niewoli z powodu ostatnich wypadków zostającemi, i gdy mimo wszystkich mych starań mąż mój coraz dalej w Syberyą bywa odsyłany, zrozpaczona żona i matka dzieci, udaję się z najpokorniejszą prośbą do Wgo Dziekana Dobr. ...
Mąż mój, poddany C.K. Ausryacki, urodzony w okręgu teraźniejszego Wielkiego Xtwa Krakowskiego we wsi Czernichowie w r. 1816. posiada dzierżawę w Królestwie Polskiem, obecnie wieś Góry w Miechowskiem. ... W dniu 12o Kwietnia 1864 r. wzięty został przez Władze Rossyjskie z domu ...

... ... go osądzono na lat ośm do ciężkich robót, a ostatni list pisał do mnie już z Nerczyńska w Syberyi. ... uciekam się z prośbą ... aby mi swojem wstawieniem się za mym mężem i Ojcem dzieci Feliksem Waligórskim o pomoc przyjść raczył ...
w najgłębszej pokorze
Teofila Waligórska

   Mogiłę w Wolicy do okresu II wojny odwiedzała rodzina z Krakowa. Obecnie ślady mogiły żony uczestnika powstania 1863 roku i zesłańca, ulegają zatarciu.


uzupełnienie z dn. 27.12.2007 r.



Wygląd mogiły Teofili Waligórskiej w Wolicy - grudzień 2007 r.

   W roku 2007 dr Maria Mazaraki z Krakowa przeprowadziła prace remontowe przy mogile Teofili Waligórskiej. Zostało odbudowane wygrodzenie na czterech kamiennych słupkach. Płyta nagrobna została poddana pracom renowacyjnym - odzyskano czytelny napis:
D. O. M. / Ś. p. / TEOFILA Z ŁAGOWSKICH / Waligórska przeżywszy lat 51 / zmarła w dniu 1 Października / 1863 r.

   Na płytę nagrobną została obecnie wprowadzona dodatkowa, bardzo czytelna, płyta z czarnego granitu, na której zawarto dodatkowe informacje:
D. O. M. / Teofila z Łagowskich / Waligórska przeżywszy lat 51 / sanitariuszka ranna w bitwie / pod Górami 18.VI.1863 r. / po długich cierpieniach zmarła/ w dniu 1 Października 1863 r.

   Podczas prac konserwatorskich odczytano z płyty nagrobnej rok zgonu Teofili Waligórskiej jako 1863. Stoi to w sprzeczności z odczytem Aktu Zgonu Nr 16/1868, gdzie zapisano, że zmarła 1 Października roku 1868.

Mogiła Teofili Waligórskiej - stan: wrzesień 2012 r.

   Podczas pobytu w lipcu 2014 r. stwierdziłem, że z kamiennej płyty nagrobnej Teofili Waligórskiej została zdemontowana, umieszczona tam dodatkowo, czarna płytka granitowa, zawierająca czytelne informacje o zmarłej.

góra strony




3. Grobowiec Mazarakich


Na cmentarzu w Wolicy (od wejścia - aleją na wprost) murowany grobowiec Mazarakich - patriotycznej rodziny z Przecławki, która czynnie uczestniczyła w powstaniu.

   Nad zamurowanym otworem wejściowym do grobowca, na kamiennej tablicy herbowej, słabo zachowany napis:

GRÓB / RODZINY / MAZARAKICH

   Grobowiec głęboko wrasta w ziemię.


Uzupełnienie z dn. 27.12.2007 r.

   W roku 2007 dr Maria Mazaraki przeprowadziła prace remontowe przy grobowcu. Dodatkowo umieszczono nową tablicę granitową z wyrytym napisem:
GRÓB / RODZINY / MAZARAKICH


Wygląd grobowca Mazarakich w Wolicy - grudzień 2007 r.

Wygląd grobowca Mazarakich - wrzesień 2012 r.

góra strony




4. Epitafia Mazarakich

W kościele parafialnym znajdują się dwie okazałe tablice marmurowe poświęcone rodzinie Mazarakich:

1./ D. O. M. / Ś. P. / FRANCISZEK NEWLIN / MAZARAKI / OFICER B. WOJSK POL. / ZM. D. 30 MARCA 1896 R. / PRZEŻYWSZY LAT 86.

2./ D .O. M. / † / Ś. P. / ELEONORA MAZARAKI / PRZEŻYWSZY LAT 76 / ZM. 13 STYCZNIA 1892 R.

Patriotyczna rodzina Mazarakich wspierała działania powstańcze, ich dwór w pobliskiej Przecławce był stałym oparciem dla powstańców.

Franciszek Newlin Mazaraki, oficer wojsk polskich w powstaniu listopadowym, w powstaniu styczniowym jest w organizacji narodowej, uczestniczy w przerzucie zaopatrzenia i powstańców z Galicji.

Jego żona, Eleonora, jest również zaangażowana w patriotyczną działalnośc - m.in. pełni opiekę przy rannych powstańcach w szpitalu w Pińczowie.

Ich synowie: Jan i Aleksander (biogram w miejscowości Kocina) biorą bezpośredni udział w powstańczych walkach.

Jan Newlin Mazaraki (1840 - 1922), ukończył gimnazjum w Kielcach, przed powstaniem jest oficerem w wojsku rosyjskim, z którego 10.II.1863 ze Stopnicy ucieka do Galicji. Pierwsza próba przejścia do Królestwa, pod komendą Grekowicza, kończy się potyczkę na granicy w Szklarach 9 kwietnia, w wyniku której został ranny i uwięziony przez Austriaków. Udaje mu się uciec, i dnia 7 maja 1863 r. wraz z Z. Chmieleńskim dociera w rejon Chrobrza.

   Jest w kawalerii Bończy, walczy pod Górami 18.VI.1863, a następnie jest dowódcą plutonu u Z. Chmieleńskiego.    W roku 1888 napisał Pamiętnik i wspomnienia, w którym zawarł swoje przeżycia z okresu powstania styczniowego. Obok relacji o licznych potyczkach i bojach, wspomina również J.N. Mazaraki, że przez pewien okres czasu jest razem z bratem:
... Do obozu w Kątach przybył brat mój Aleksander, będący przedtem w oddziale konnym Morbitzera (Kosy), po rozbiciu tego oddziału dotarł chłopiec do Chmieleńskiego i odtąd był już razem ze mną, i Chmieleński przydzielił go do mojego plutonu w randze podporucznika; wyręczał mnie też w czynnościach służbowych, gdyż rana bagnetem mi w Białej zadana, jakkolwiek lekka, była jednak dosyć dokuczliwa i na koniu jeździć nie dozwalała. ...

   Opisał też otrzymanie nominacji od gen. J. Bosaka:
... Wszedłszy do pokoju widzę przy stole siedzących Bosaka, Chmieleńskiego, majora Markowskiego, rotmistrza Prędowskiego i trzech adiutantów ... a jenerał, trzymając w ręku jakiś papier, w te przemówił słowa: "Poruczniku Janie Mazaraki, w imieniu Rządu Narodowego mianuję cię rotmistrzem w pułku jazdy krakowskiej! Znane mi jest męstwo twoje, godne dobrego żołnierza, i poświęcenie dla ojczyzny, godne dobrego Polaka ...".

   Od października 1863 do marca 1864, w stopniu rotmistrza, dowodzi samodzielnym oddziałem walczącym w rejonie Miechowa i Olkusza. Był trzykrotnie ranny w walkach. Po upadku powstania zmuszony jest opuścić rodzinną Przecławkę na Ponidziu i osiada w Galicji.

   Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, Jan Newlin Mazaraki, po przeprowadzonym postępowaniu kwalifikacyjnym, został wpisany do IMIENNEGO WYKAZU WETERANÓW POWSTAŃ NARODOWYCH 1831, 1848 I 1863 ROKU (Dz. Personalny Nr 10/1921 poz. 1420), otrzymał potwierdzenie posiadanego stopnia oficerskiego. W dniu 5 sierpnia 1921 r. Naczelnik Państwa marszałek Józef Piłsudski dokonał aktu wręczenia odznaczeń dla 42 weteranów 1863 roku. W grupie tej Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari 5 klasy (nr 4301), otrzymał rtm. weteran Jan Newlin Mazaraki.





góra strony


ostatnia aktualizacja: 31-12-2014 , 11:40

 

 



od 11 stycznia 2005 odwiedziło nas: 3 445.000 osób.

Stronę najlepiej oglądać w rozdzielczości 800x600 w przeglądarce Internet Explorer