Pałac Deskurów w Sancygniowie
1. Andrzej Deskur - epitafium w kościele
W kruchcie kościoła w Sancygniowie znajduje się duże marmurowe epitafium z napisem:
Ś. P. / ANDRZEJ DESKUR / WŁAŚCICIEL DÓBR SANCYGNIÓW I OSTRÓW / UR. 1824 R. ZM. 14 VIII 1903 R. NA KRZYSZYNIE / MĄŻ NIEZWYKŁEJ SIŁY WOLI WIERZYŁ NIEZŁOMNIE W LEPSZĄ PRZYSZŁOŚĆ POLSKI / DLA KRAJU ŻYŁ, CIERPIAŁ I PRACOWAŁ / PO DWUKROTNYM ZESŁANIU NA SYBIR, WRÓCIWSZY DO KRAJU, BYŁ PRZYKŁADEM DLA INNYCH JAK PRACOWAĆ NALEŻY / ZAŁOŻYŁ BIBLIOTEKĘ W SANCYGNIOWIE DLA SZERZENIA OŚWIATY I MIŁOŚCI DO DZIEJÓW OJCZYSTYCH / CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI / Ś. P. KSAWERA Z DESKURÓW DESKUR / MAŁŻONKA Ś. P. ANDRZEJA. ZM. 20 I 1894 R. / PANI BOGOBOJNA I MIŁOSIERNA, DZIECI W MIŁOŚCI BOGA I KRAJU WYCHOWAŁA / WIECZNY ODPOCZYNEK RACZ IM DAĆ PANIE
Jak podawała Gazeta Kielecka 19 IV 1917 r. (nr 146/1917), w kościele w Sancygniowie wmurowano płytę - pomnik Deskurów wykonaną przez Leona Migdalskiego, rzeźbiarza z Kielc. Dwie rzeźby wpatrzone w siebie symbolizowały POLSKĘ i NADZIEJĘ.
Wcześniej, jak to podawał H. Mościcki (Pomniki bojowników z r. 1929) treść epitafium była nieco inna:
Ś.P. ANDRZEJ DESKUR, WŁAŚCICIEL DÓBR SANCYGNIÓW, KNYSZYN I IŻYKOWICE, URODZIŁ SIĘ 20 STYCZNIA 1825 R. W RUDZIE TALUBSKIEJ NA PODLASIU Z OJCA JANA, PUŁKOWNIKA I BARBARY Z GRZYMAŁKÓW. ZMARŁ 14 SIERPNIA 1903 R. NA KRYMIE. DWUKROTNY ZESŁANIEC SYBERYJSKI OD ROKU 1846 DO 1860 W NERCZYŃSKU I IRKUCKU, OD ROKU 1863 DO 1867 W SZARDYŃSKU. KRAJ GORĄCO MIŁOWAŁ - CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI. PRZECHODNIU ZMÓW ZDROWAŚ MARYA/ ZA JEGO DUSZĘ.
Andrzej Deskur urodził się 20.I.1825 we wsi Ruda Talubska k/ Garwolina. W r. 1842 ukończył warszawskie gimnazjum na Lesznie; studiował w Brukseli w latach 1844-45. Przerwał studia, by wziąć udział w powstaniu.
Za przynależność do spisku sąd wojenny skazał go 21 lutego 1846 r. na karę śmierci przez powieszenie. Został postawiony pod szubienicą 16.III.1846 r. przed warszawską Cytadelą - i w ostatniej chwili od Iwana Paskiewicza przyszło ułaskawienie: zamiana kary śmierci na dożywotnie roboty na Sybirze.
Od r. 1846 przebywał na katordze w guberni Irkuckiej i w Nerczyńsku. Na mocy manifestu koronacyjnego 1856 - w grudniu 1857 otrzymał zgodę na powrót z Wiatki do Królestwa Polskiego. W roku 1860 dotarł w rejon Sancygniowa i Iżykowic (dobra te nabył od swego brata - Jana).
Angażuje się w prace organizacji narodowej. W Dokumentach terenowych władz cywilnych powstania ... uzyskujemy potwierdzenie, że w roku 1863 Rząd Norodowy powierzył mu obowiązki organizatora wojskowego województwa krakowskiego. Z końcem listopada 1863 urząd ten został skasowany. W zbiorach rodziny Deskurów zachował się list skierowany przez Rząd Narodowy do Andrzeja Deskura. Dzięki uprzejmości Stanisława Deskura, prawnuka Andrzeja, można tu zaprezentować reprodukcję tego dokumentu.
Powstańczy dowódca, rotmistrz J. N. Mazaraki (Pamiętnik i wspomnienia) opisuje swe spotkanie z A. Deskurem:
... Tej nocy zaraz po kolacji pojechałem z ojcem moim do Iżykowic do Andrzeja Deskura, by mu zameldować mój pobyt w Kołkowie i przedstawić potrzeby oddziału względem furażu dla ludzi i koni, jako też niektórych braków w uzbrojeniu i ubraniu żołnierzy, nadto wymiany kilkunastu koni, które dłużej służyć już nie mogły. To wszystko ten czynny i energiczny patriota - urzędnik na drugi dzień załatwił, zlustrował mój oddział, przekonał się o jego potrzebach i codziennie bywał u nas.
Przedstawia również J. N. Mazaraki aresztowanie A. Deskura w połowie lutego 1864 r. w Szczecnie:
Gdy Deskur w Szczecnie odrzekł do Bentkowskiego: "Pan jesteś wrogiem naszego narodu, a wrogowi słowa honoru się nie daje". Przyskoczył Bentkowski do niego i kułakiem szturknął go w piersi, po czym Andrzej palnął Moskala w pysk, aż się przewrócił. Obecni temu oficerowie rosyjscy rzucili się na Deskura i pięściami, a nawet pałaszami bić go poczęli - przewrócili na posadzkę, a wtedy Bentkowski rozwświeczony kopał go nogami i znęcał się nad nim ... kazali sołdatom pokrępować powrozami i wrzucić do jakiegoś chlewa, gdzie przebyli przez noc aż do rana.
Na drugi dzień Moskale wychodząc zabrali ich z sobą do Kielc, skąd odstawiono ich w głęboką Rosję ...
Po pobycie w warszawskiej Cytadeli tym razem został skazany tylko na osiedlenie w gub. permskiej (widocznie władze nie posiadały pełnej informacji o jego politycznej działalności). Na miejsce pobytu wyznaczono m. Szadryńsk. W wyniku intensywnych starań rodziny (odpowiednia łapówka), w roku 1867 powrócił z zesłania do Sancygniowa. Tu nadal angażował się w działalność społeczną.
Zmarł 14 sierpnia 1903 r. i został pochowany w Sancygniowie.
góra strony
2. Grobowiec Deskurów
Przy bramie cmentarza parafialnego w Sancygniowie znajduje się grobowiec rodziny Deskurów. W górnej części ściany szczytowej jest napis:
Ś. P. / ANDRZEJ DESKUR
Na ścianie grobowca umieszczono płaskorzeźbę głowy A. Deskura. Po lewej stronie, w płycie piaskowca, wyryty napis:
WŁAŚCICIEL DÓBR SANCYGNIÓW / KNYSZYN I JEŻYKOWICE / URODZIŁ SIĘ 20 STYCZNIA 1825 R. / W RUDZIE TALUBSKIEJ NA PODLASIU / Z OJCA JANA PÓŁKOWNIKA I / BARBARY Z GRZYMAŁÓW / ZMARŁ 14 SIERPNIA 1903 R. / NA KNYSZYNIE.
Po prawej utworzona jest tablica z napisem:
DWUKROTNY ZESŁANIEC / SYBERYJSKI OD ROKU 1846 DO 1860 / W NERCZYŃSKU I IRKUTSKU / OD ROKU 1863 DO 1867 W SZADRYŃSKU / KRAJ GORĄCO MIŁOWAŁ. / CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI. / PRZECHODNIU ZMÓW ZDROWAŚ MARYA / ZA JEGO DUSZĘ.
góra strony
3. Mogiła Jana i Karola Konradów
Obok kaplicy Deskurów znajduje się lastrykowy grobowiec. Na tablicy nagrobnej, pod znakiem krzyża umieszczone są dwie tablice.
Po prawej stronie występuje nazwisko ZAJĄCZKOWSKI, natomiast na tablicy lewej stronie wyryto napis:
Ś. P. / MARIA ZIĘCIK / Z MIŁKOWSKICH / ŻYŁA LAT 54 ZM 18 VI 1975 / JAN KONRAD / ŻYŁ LAT 75 ZM. 3.II.1917 R. / KAROL KONRAD / ŻYŁ LAT 84 ZM. 19.III.1919 R. / POWSTAŃCY Z 1863 ROKU
Wcześniej, w tym miejscu, na ziemnej mogile był postawiony kamienny nagrobek z kamiennym krzyżem. Na tablicy kamiennej wykuty był napis:
Ś. P. /JAN KONRAD / ZM. 3 LUTEGO 1917 R. / ŻYŁ LAT 75 / KAROL KONRAD / ZM. 19 MARCA 1919 R. / PROSZĄ O MODLITWĘ
Widok dawnego nagrobka był przedstawiony w roku 1929, w opracowaniu
Pomniki bojowników H. Mościckiego.
Zmiana - 2006.08.07
W ostatnim okresie mogiła uzyskała nowy wystrój: dla całej katakumby wykonano obudowę z czarnych płyt granitowych. Na płycie nagrobnej wyryty jest obecnie napis:
Ś. P. / MARIA ZIĘCIK z Miłkowskich 16.8.1921 - 18.6.1975 // EUSTACHY ZAJĄCZKOWSKI stolarz - rzeźbiarz 13.1.1898 - 4.4.1984 / JUSTYNA ZAJĄCZKOWSKA misjonarka św. Rodziny 7.8.1899 - 26.5.1991 / PELAGIA ZAJĄCZKOWSKA żołnierz A. K / ps. Grobla 10.3.1901 - 11.1.1992 / JAN KONRAD powstaniec 1863 r. Żył lat 75 zm. 9.2.1917 / KAROL KONRAD powstaniec 1863 r. Żył lat 84 zm. 19.3.1919 / POKÓJ ICH DUSZOM
Płyta nagrobna Konradów w roku 2006 oraz widok nagrobka publikowany w 1929 r.
Uzupełnienia z kwietnia 2012 r.
Na katakumbie wykonano nową płytę nagrobną, na której wprowadzono dodatkowo, jako pierwszy, wiersz o treści:
ZBIGNIEW HENRYK ZIĘCIK 03.05.1948 - 23.06.2009 /
Na przedstawionym zdjęciu można zauważyć, że pierwotny kamienny pomnik nagrobny Jana i Karola Konradów, prezentowany powyżej na archiwalnym zdjęciu z ok. r. 1925, zachował się do obecnych czasów. Znajduje się on bezpośrednio za nową katakumbę, ale płyta nagrobna, wskutek erozji piaskowca, jest zupełnie nieczytelna.
góra strony
4. Nagrobek Tomasza Jureckiego
Za kaplicą Deskurów, alejką na płn.-wsch. (równolegle do ogrodzenia cmentarza) - i po lewej stronie alejki postawiony jest kamienny nagrobek Tomasza Jureckiego.
Nagrobek Tomasza Jureckiego - stan z 2003 r. oraz reprodukcja zdjęcia z r. 1929.
Nagrobek, wykonany w formie niewysokiej kolumny jest bardzo zniszczony, a na poszczególnych bokach pomnika, na zwietrzałych płaszczyznach piaskowca, z trudem można odczytać pozostałości napisów:
1)
Urodził się w Wida / wie r. 1806 umarł w / Iżykowicach d. 31 grudnia / 1877 r. pobożny przecho / dniu zmów modlitwę / za jego duszę /
2)
Tu spoczywają zwłoki / ś.p. Tomasza / ... (nieczytelne nazwisko: Jureckiego)
/ żołnierza / 9. pułku piechoty/ liniowej byłych / wojsk polskich
3)
po wojnie 1831 r. zos- / tawał w niewoli na / przód na wyspach / Alandzkich później w/ kopalniach Nerczyń / skich do r. 1856
4)
Towarzysz Syberyj- / skiej niewoli kładzie / na jego grobie ten pamiąt / kowy kamień.
Pomnik nagrobny wystawił Andrzej Deskur, towarzysz syberyskiej niewoli Tomasza Jureckiego. Po powrocie do kraju A. Deskur sprowadził T. Jureckiego wraz z rodziną na folwark Iżykowice (pod Sancygniowem), gdzie pracował jako kowal. W 1862 roku, 62-letni wówczas Tomasz jest świadkiem na chrzcie Antoniego, młodszego syna Andrzeja Deskura. W okresie powstania 1863 roku, z całą pewnością Tomasz wspomaga przyjaciela z Sybiru w prowadzonej działalności na rzecz powstania narodowego.
Nagrobek Tomasza był przedstawiony przez H. Mościckiego w Pomnikach bojowników - już wówczas na pomniku były tak mocne ślady erozji kamienia, że nie można było odczytać nazwiska Tomasza..
Uzupełnienia z kwietnia 2012 r.
Podczas pobytu w r. 2012 stwierdzono, że przy pomniku nagrobnym Tomasza Jureckiego wykonano prace remontowe. Wzmocniono posadowienie nagrobka, został on wyprostowany, zabezpieczono też powierzchnie kolumny nagrobka, uporządkowano otoczenie. Znajdujące się na płaszczyznach bocznych płyty zostały oczyszczone, ale nie wykonano odtworzenia wcześniejszych napisów, które obecnie są zupełnie nieczytelne.
Stan tablic w r. 2012 na pomniku nagrobnym Tomasza Jureckiego
Dawniej na cmentarzu w Sancygniowie, obok kaplicy Deskurów, była położona płyta nagrobna jeszcze jednego weterana walk 1863 roku: Na płycie nagrobnej wyryty był napis:
WIKTOR FRANCISZEK ZIMOCH, SYN HIPOLITA ZIMOCHA, KAPITAN WOJSK WŁOSKICH ARMII GARIBALDIEGO I SYBERYJSKI WYGNANIEC Z R. 1863 R. ZMARŁ 21 MAJA 1893 R. PRZECHODNIU UCZCIJ PAMIĘĆ POCZCIWEGO CZŁOWIEKA//
Tablica ta była przedstawiona przez H. Mościckiego (Pomniki bojowników) w roku 1929. Już wówczas kamienna płyta była przełamana. Do obecnych czasów tablica nie przetrwała.
góra strony
ostatnia aktualizacja:
1-01-2015 , 11:34
