SZYDŁOWIEC
1. Tablica upamiętniająca 150. rocznicę powstania 1863 r
Dnia 18 stycznia 2013 r. podczas rozpoczęcia XX Marszu SZLAKIEM POWSTAŃCÓW STYCZNIOWYCH została poświęcona kamienna tablica upamiętniająca 150. rocznicę Powstania Styczniowego. Z końcem lata 2013 r. tablicę wmurowano w ścianę Ratusza (po lewej stronie wejścia do budynku).
Tablica z piaskowca, posiada wyrzeźbiony trójpolowy herb Polski, Litwy i Rusi wraz z koroną. Obok wyryto napis:
W 150 rocznicę wybuchu / Powstania Styczniowego / wyrazy hołdu Tym, / którzy Ojczyźnie / życie oddali w ofierze / składają mieszkańcy / Szydłowca, Suchedniowa, Bodzentyna i Wąchocka /
18 - 20 stycznia 2013 r.
Pod nazwami miejscowości wykonano tarcze herbowe tych miast. Ptawie identyczne tablice zostały wykonane dla Wąchocka, Suchedniowa i Bodzentyna (zmieniano tylko kolejność nazw miejscowości, i odpowiednio herbów miast).
Tablica upamiętniająca 150. rocznicę powstania styczniowego .
góra strony
2. Pomnik na mogile powstańców 1863 r
W kwaterze IV na rzymsko-katolickim cmentarzu parafialnym w Szydłowcu, wygrodzona kamiennymi słupkami połączonymi rurami stalowymi, symboliczna mogiła - pomnik powstańców 1863 r.
W kształcie prostopadłościanu postawiono obelisk z piaskowca, w którym wykuto napisy:
BOHATEROM / POWSTANIA / STYCZNIOWEGO / SPOŁECZŃSTWO / M. SZYDŁOWCA
Powyżej napisu wykuto rok: 1863
oraz trzy daty:
23 STYCZNIA / 27 MAJA /
8 LISTOPADA
Szydłowiec odegrał ważną rolę w powstaniu styczniowym na terenie województwa sandomierskiego. Na pomniku podano istotne daty związane z przebiegiem powstania na terenie Szydłowca:
- 23 stycznia 1863 r. w nocy nastąpił atak kpt. Augusta Jasińskiego i płk. Mariana Langiewicza na Szydłowiec, w którym przebywały 2 roty pułku piechoty rosyjskiej pod dowództwem mjr. Rüdigera. Po początkowym sukcesie, powstańcy zostali zmuszeni do wycofania się z miasta, tracąc 5 poległych;
- 27 maja 1863 r. por. Wiśniewski na czele 15 konnych żandarmów wpadł do Szydłowca i zaskoczoną załogę rosyjską rozpędził po okolicy;
- 8 listopada 1863 r. ppłk. Jan Rudowski na czele swojego oddziału rozbroił rosyjską załogę Szydłowca (ok. 50 żołnierzy), zarekwirował dla potrzeb powstańców m.in. przygotowany transport kożuchów. Nie poniesiono żadnych strat własnych.
Corocznie, w rocznicę wybuchu powstania styczniowego, w Szydłowcu przeprowadzane są patriotyczne uroczystości upamiętniające zdarzenia 1863 roku - przedstawiane w niniejszej prezentacji w wyodrębnionym rozdziale -
UROCZYSTOŚCI
Z Szydłowcem związana jest postać Jana Chrzciciela Prendowskiego (1839 - 1905), dzierżawcy majątku w Szydłówku (na granicy z Szydłowcem).
Brat Józefa Prendowskiego z Mirca, i szwagier Jadwigi Prendowskiej - kuriera Rządu Narodowego, był aktywnym członkiem w organizacji narodowej. Właśnie z terenu jego majątku część spiskowców zaatakowała Szydłowiec 22 stycznia.
Od początku powstania bezpośrednio w nim uczestniczy: służył jako szeregowiec, następnie porucznik, w końcu rotmistrz kawalerii w oddziałach Langiewicza, Czachowskiego i Hauke-Bosaka.
Walczył m.in. pod Szydłowcem, Wąchockiem i Rybnicą. Jest dowódcą szwadronu w udanym ataku na Opatów, walczy też pod Bodzechowem. Trzykrotnie ranny ustąpił wreszcie z placu boju i przedostał się do Galicji.
Gdy w roku 1866 wrócił do kraju, został aresztowany i osadzony w Cytadeli. Po śledztwie został skazany na 10 lat katorgi. Namiestnik Berg zmienił mu karę na 5 lat zesłania na Syberii, a następnie na osiedlenie do Tomska.
Po latach zesłania, powrócił i zamieszkał u brata Czesława w Dżwiniaczu Górnym (Galicja). Zmarł 9 września 1905 r. w Dąbrowicy k. Janowa.
góra strony
3. Mogiła Konstantego Anteckiego
W kwaterze I, przy alei oddzialającej od kw. IV, znajduje się monumentalny kamienny grobowiec rodziny Anteckich. W centralnym miejscu znajduje się płyta upamiętniająca Antoniego Anteckiego (1890 - 1923), przemysłowca, działacza samorządowego i burmistrza Szydłowca, obok tablica upamiętnia Kazimierza Antockiego (1914 - 2004), oficera WP, więźnia obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu). Po prawej stronie grobowca umieszczona jest płyta z napisem:
KONSTANTY ANTECKI / * 11.III.1837 - † 26.II.1925 / MICHALINA ANTECKA / ŻONA KONSTANTEGO / * 27.VIII.1854 - † 18.I.1931.
Konstaty Antecki (11.03.1837 - 26.02.1925) należał do rodziny szlacheckiej pochodzącej z Wołynia. Wg. ustaleń I. Przybyłowskiej-Hanusz (Pomniki przeszłości Szydłowca) - był uczestnikiem powstania styczniowego. Informacja taka nie została umieszczona na tablicy nagrobnej.
góra strony
4. Ks. A. Malanowicz - tablica
Na zewnętrznej ścianie kościoła parafialnego (od strony prezbiterium) znajduje się epitafium upamiętniające postać ks. Aleksandra Malanowicza.
Na marmurowej tablicy umieszczono łaciński napis:
D. O. M. / P. M. JOANNI † 1820 / ET AGNETI † 1855 / CONJUGIBUS MALANOWICZ / OPTIMIS PARENTIBUS, ET EORUM NEPOTI / ALEXANDRO STUDENTI / ACADEMIE VARSOV. † 1881, / FILIO STANISLAI † 1870. / HOC MONUMENTUM POSUIT / ALEXANDER MALANOWICZ / PRELATUS SCHOLASTICUS CATHEDRE. SAND. / PREPOSITUS SZYDŁOVECENSIS / AB AN. 1881, QUI ET IPSE IN SAC / JUBILATUS ETATIS SUE 78 † 1883
W roku 2005 wykonano prace konserwatorskie przy tablicy.
góra strony
5. Portret Ks. A. Malanowicza
W zakrystii kościoła parafialnego w Szydłowcu znajduje się portret ks. kanonika Aleksandra Malanowicza pędzla Jana Styki.
Ks. Aleksander Malanowicz (1816 - 1893) urodził się w Rakowie. W roku 1839 otrzymał święcenia kapłańskie, jest wikarym w Radomiu, a następnie zostaje proboszczem w Skaryszewie (1854- 1861). Od roku 1861 r. aż do śmierci w dniu 29.03.1893 r. był proboszczem w Szydłowcu.
Był członkiem organizacji narodowej. Po ataku powstańców 23 stycznia 1863 roku został aresztowany, a następnie więziony w Radomiu i w twierdzy dęblińskiej. Ks. Woźnicki w raporcie z dnia 11 lutego 1863 roku do konsystorza (ks. J. Wiśniewski Udział księży ...), opisywał, jak starał się, aby czterem kapłanom, wśród których był również ks. Malanowicz, ...zgłodzonym i pieszo z Radomia do Zwolenia gnanym kapłanom, dozwolono podać jaki posiłek. Dziś, gdy to piszę, serce się kraje z żalu, patrząc na kapłanów wynędzniałych, zarosłych, zgryzionych, pędzonych znowu pieszo, otoczonych licznemi bagnetami, do których ani się zbliżyć, ani wyrzec słowa pociechy nie można było ...
Dnia 27 lutego 1863 roku Uszakow powiadomił ks. bp. Juszyńskiego, że na jego wstawiennictwo, wydał polecenie komendantowi fortecy Iwanogród, aby ks. Malanowicza z aresztu uwolnił. To wstawiennictwo ks. biskupa uchroniło ks. Malanowicza przed zsyłką.
W ocenie władz rosyjskich należał do inspiratorów i kierowników ruchu powstańczego, a jego plebania miała stanowić ostoję dla dowódców powstańczych podczas nocnego ataku na Szydłowiec 22 stycznia 1863 roku.
Dlatego władze rosyjskie pozbawiły go na wiele lat tytułu kanonika, nie otrzymał też zgody na pełnienie funkcji dziekana dekanatu. Do kapituły powraca w roku 1878, prałatem dziekanem zostaje - w roku 1891.
Prezentowane zdjęcie portretu księdza kanonika, pędzla J. Styki, wykonała p. Beata Sokołowska z Szydłowca.
góra strony
6. Kapliczka przy ul. Różanej
Na łąkach, w pobliżu ulicy Różanej, znajduje się figura Matki Boskiej Bolesnej. Na fundamencie, pomiędzy czterema kamiennymi słupkami rozmieszczonymi na planie kwadratu, na kamiennym postumencie, postawiona jest wyrzeźbiona w piaskowcu postać Matki Bożej bez Dzieciątka. Kapliczka nie posiada żadnych napisów. Jak podaje I. Przybyłowska-Hanusz (Kapliczki krzyże ...) figura została postawiona na mogiłach zmarłych w czasie epidemii w r. 1703 i z tego powodu budzi lęk i obawy u mieszkańców.
Wg. ustnych przekazów, przy tej kapliczce, która znajdowała się w pobliżu dawnego traktu prowadzącego do Radomia, grupa powstańców 1863 roku została tu zaskoczona przez wojsko rosyjskie. Polegli powstańcy mieli być pochowani przy kapliczce. W tym rejonie miał znajdować się rosyjski lazaret wojskowy, a zmarli byli chowani w pobliżu figury. Mieszkańcy pobliskich domów, podczas wykonywanych robót ziemnych odnajdują rosyjskie orzełki, tabliczki od wojskowych podwód.
góra strony
7. Kapliczka przy ul. Narutowicza
Na krzyżówce ulic Sowińskiego i Narutowicza (dawniej: Starawieś lub Stara Wieś), w wygrodzeniu płotkiem metalowym, postawiona jest słupowa kapliczka wykonana z piaskowca. Na ścianie frontowej, pod krzyżem, znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca Matkę Bożą, której Dzieciątko Jezus (o twarzy dorosłego mężczyzny) nakłada koronę na głowę. Poniżej wyryty napis:
Ku chwale Boga / w Trójcy Świętej / jedynego / i Maryi Panny / Królowej Polskiej
Na przylegającej ścianie bocznej wyryto napis:
Marjio wyproś zba / wienie ludowi twemu
Poniżej napis:
Obywatele Starejwsi / 23 Styczn 1863
W ostatnim okresie czasu wykonano renowację kapliczki, odnowiono napisy.
Wymieniona w napisie Stara Wieś stanowi obecnie dzielnicę Szydłowca. Dawniej była to wyodrębniona wieś. Umieszczona na kapliczce data jednoznacznie nawiązuje do wydarzeń z nocy 23 stycznia 1863 roku, gdy to nocny atak spiskowców pod dowództwem płk. Mariana Langiewicza i kpt. Augusta Jasińskiego na garnizon wojsk rosyjskich w Szydłowcu, był początkiem zbrojnego wystąpienia, które przekształciło się w powstanie styczniowe 1863 - 1864 roku.
góra strony
8. Kapliczka w Wymysłowie
W Wymysłowie, który od niedawna został włączony w granice administracyjne Szydłowca, znajduje się kapliczka słupowa, związana z okresem powstania styczniowego.
Przy polnej drodze prowadzącej przez luźną zabudowę wioski Wymysłów w kierunku Chlewisk, w otoczeniu drzew, postawiona jest kamienna figura wygrodzona metalowym płotkiem. Pod kamiennym krzyżem, na ścianie frontowej kolumny kapliczki znajduje się płaskorzeźba postacji, pod którą wyryto napis:
Panie nieopuszczaj / ludu twojego //
Na sąsiadującym boku słupa kapliczki wyryto:
w Dzień Święte- / go Władysława / 27 Czerwca 1863 / Obywatele kraju / Karol i Konstan / cya Dworako- / wie
Z ustnych przekazów ludności wynika, że Dworakowie wystawili japliczkę w podzięce, za ocalenie zycia w czasie powstania. Data wystawienia kapliczki 27 czerwca 1863 (wydarzenia w Szydłowcu: 23 stycznia i 27 maja 1863 r.) oraz wprowadzony dumny zapis "Obywatele kraju" - dają dodatkowe potwierdzenie, że wystawienie kapliczki miało ścisły związek z wydarzeniami powstania narodowego w tym rejonie.
Dojście: z Szydłowca czerwony szlak turystyczny poprzez ul. Sowińskiego i ul. Wymysłów doprowadza bezpośrednio do figury (od szosy nr 727 polną drogą ok. 2 km).
W opracowaniach I. Przybyłowskiej-Hanusz (Kapliczki krzyże ...) i Z. Klepaczewskiego ([w:] Dom na Skale) przedstawiane są jeszcze inne krzyże i kapliczki, które pierwotnie stawiane były w intencji zdarzeń roku 1863, ale później uległy zniszczoniu. W ich miejscu wybudowano współcześnie nowe kapliczki, w których brak nawiązania do wydarzeń roku 1863. Dotyczy to np. kapliczki ufundowanej w r. 1953 przez M. Ziętkowskiego i K. Czubakowskiego, wystawionej na narożniku ul. Kościuszki i Metalowej (gdzie pierwotnie był drewniany krzyż); kapliczki przy ul. Sowińskiego ufundowanej w r. 1953 przez Grabów (również w miejscu krzyża z okresu powstania styczniowego).
Uzupełniono w kwietniu 2010 r. w oparciu
o opracowania Ireny Przybyłowskiej-Hanusz.
góra strony
ostatnia aktualizacja:
1-01-2015 , 01:08
|
|
