SZCZEKOCINY
1. Tablica pamięci na kaplicy cmentarnej
Na starym cmentarzu przy ul. Krakowskiej, na kaplicy cmentarnej usytuowanej w pobliżu bramy wejściowej, w niszy umieszczona jest tablica marmurowa upamiętniająca walki narodowo - wyzwoleńcze w historii Polski.
Pod znakiem krzyża umieszczono napisy:
ZRYWY / POWSTAŃCZE / - w LATACH / 1794 / 1830 / 1863 / 1914 / 1918 / 1920 / 1989 / 1944
góra strony
2. Piotr Marcinkowski
Mogiła weterana Piotra Marcinkowskiego - stan w 2013 r.
Od kaplicy cmentarnej nieco w prawo, w pobliżu drzew, znajduje się obmurowana mogiła z płytą granitową. Na czole mogiły postawiona płyta, na której znajduje się napis:
Ś. P. / TU SPOCZYWA / POWSTANIEC 1863 r. / POR. PIOTR/ MARCINKOWSKI / ŻYŁ 70 LAT ZM. 1915 r. / CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI
Tablica nagrobna Piotra Marcinkowskiego - stan w 2013 r.
Piotr Marcinkowski urodził się dnia 16 października 1832 r. w Zarzeczu (obecnie część Szczekocin). Spisany w r. 1832 akt urodzenia nr 24 w parafii Szczekociny Zarzecze podaje, że jego ojcem był Jakub, szewc z Zarzecza, który wówczas miał lat 33, zaś matką była 30-letnia Domicella z Gerczyckich Marcinkowska.
Nie posiadamy obecnie informacji na temat udziału Piotra Marcinkowskiego w powstaniu styczniowym. Zmarł w r. 1915, nie doczekał okresu, gdy część weteranów powstania, po przeprowadzonym procesie weryfikacyjnym, została umieszczona w Imiennym Wykazie Uczestników Powstania.
C. Orliński (w Tygodniku Niedziela, nr 4 z 2004 r.) podaje, że mogiła Marcinkowskiego znajdowała się wcześniej na cmentarzu przykościelnym w Szczekocinach, skąd w roku 1964 przeniesiona została na cmentarz parafialny.
góra strony
3. Mogiła powstańców 1863 r.
Szczekociny - mogiła powstańców 1863 r. - stan w 2003 r.
Za mogiłą P. Marcinkowskiego, nieco w lewo, w kierunku cmentarnego ogrodzenia, na betonowym postumencie postawiony jest ozdobny krzyż metalowy.
Na postumencie zamocowana granitowa płyta z napisem:
UCZESTNICY / POWSTANIA STYCZNIOWEGO / 1863 r. / JAN NOWACKI / MARCIN MROŻEK / PIOTR OSETEK / FELIKS STASZEWSKI / ALEKSANDER / JARMUNDOWICZ / PAULIN PASIERBIŃSKI / NIECH SPOCZYWAJĄ W POKOJU
W rejonie Szczekocin kilkakrotnie dochodziło do potyczek powstańczych oddziałów z wojskiem rosyjskim:
- 14.8.1863 nad Pilicą w Obiechowie walczył Chmieleński,
- 4.12.1863 pod Sprową i Raszkowem walczy Bosak i Chmieleński,
- w nocy 23.01.1864 r. załogę moskiewską w Szczekocinach niepokoi oddziałek Krzywdy.
W wyniku potyczek, na miejscowych cmentarzu powstała mogiła zbiorowa powstańców. Przez wiele lat mogiła była bezimienna. W roku 1916 postawiono na niej krzyż.
Gdy 28 stycznia 1917 r. odbywały się w Szczekocinach obchody rocznicy powstania styczniowego, to po mszy św. ... o 1-ej po południu z przed kościoła wyruszył pochód, ... na cmentarz do krzyża pamiątkowego, postawionego na mogile 6 powstańców z roku 63. Na miejscu wygłosił okolicznościowe przemówienie wachmistrz ułanów ob. Kaczorowski i złożył wianek pod krzyżem, a orkiestra zagrała marsza żałobnego ... - pisała Ziemia Kielecka w nr. 8 z r. 1917.
Wkrótce po tych uroczystościach, przy pamiątkowym krzyżu w dniu 5 lutego 1917 r. pochowano uczestnika walk 1863 roku - Jana Nowackiego, zmarłego dn. 4.02.1917 r.
Archiwalne zdjęcie mogiły oraz portret Jana Nowackiego - weterana 1863 roku
(zdjęcia udostępnił M. Gradoń ze Szczekocin).
Jan Nowacki urodził się na Zarzeczu, Przedmieściu Szczekocin, dnia 19 grudnia 1842 r. Akt urodzenia nr 38 z 1842 r. podaje, że jego ojcem był Ludwik, 27-letni rolnik, zaś matką Magdalena z Wierzbańskich. Przed wybuchem powstania terminował u krawca. Z grupą mieszkańców Szczekocin wyszedł do powstania w styczniu 1863 roku.
Ziemia Kielecka z 24 II 1917 roku pisała o nim: ... 20 letni młodzian wstąpił do wojska powstańczego w Ojcowie do Oddziału Kurowskiego, bił się jako kosynier pod Miechowem, po rozbiciu swej partyi przeszedł pod komendę Langiewicza jako pierwszy strzelec, a potem uczestniczył w bitwach pod Małogoszczem, Janowem, Przedborzem, Mokremi Górami, Stryjem, Żeleźnicą i pod Oksą. Kontuzjowany w rękę opuścił szeregi i tu na miejscu pracował dla dobra powstania ćwiczył w sąsiednim lesie młodzież w mustrze - zadenuncjowany był pochwycony i ukarany chłostą ...
Ciało złożono pod krzyżem pamiątkowym, gdyż taka wola była p. Jana Nowackiego.
Nieco później, w maju 1917 roku, ponownie odbywają się uroczystości przy krzyżu powstańczym na cmentarzu. Ziemia Kielecka w nr. 21/1917 przekazywała relację ze Szczekocin:
Miasteczko nasze godnie święciło 126 rocznicę Konstytucji 3 maja.
...[13 V] w kościele zebrali się wszyscy mieszkańcy Szczekocin - w prezbiterium zasiedli weterani powstania p.p. Wesołowski, Maszczyński, Staszowski, Jarmundowicz, za nimi legioniści ...
W niedzielę 13/V po nieszporach pochód wyruszył na cmentarz grzebalny: na czele krzyż, a dalej na amarantowej poduszce Orzeł Biały ... ksiądz proboszcz w otoczeniu dzielnych naszych strażaków, a za nimi całe tłumy ludu. W przeszłym roku na opuszczonej mogile, gdzie były złożone ciała 7 powstańców, postawiony był krzyż - w tych dniach ogrodzony i obecnie w czasie pochodu był poświęcony ...
Przy krzyżu powstańczym nastąpiły później następne pochówki weteranów powstania 1863 roku. Został tu m.in. pochowany Piotr Osetek
Piotr Osetek, syn Wojciecha lat 40 i Franciszki z Boroniów lat 38 liczącej. Urodził się w Szczekocinach w dniu 17 lutego 1844 r. W akcie urodzenia nr 22 z 1844 r. spisanym przez proboszcza parafii Szczekociny, podano, że jego ojciec był garbarzem.
W powstaniu walczył pod dowództwem Z. Chmieleńskiego i Iskry (Władysława Sokołowskiego). Brał udział w bitwach pod Janowem, Koniecpolem, Przedborzem, Rudnikami, Oksą i Małogoszczem. W bitwie pod Rudnikami został ranny.
W okresie późniejszym mieszkał w Szczekocinach. Wg przekazów rodzinnych, był cenionym bednarzem. W roku 1930 za udział w walkach powstania narodowego 1863 roku, został odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami (MP 260/1930, poz. 215). We wniosku odznaczeniowym podano, że zajmował się rybołóstwem.
Należał do grupy 53 weteranów, żyjących jeszcze w roku 1938, którzy 22 stycznia 1938 roku zostali odznaczeni przez Prezydenta RP Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (MP nr 17/1938).
Zmarł w Szczekocinach dnia 30 września 1938 r. i został pochowany na miejscowym cmentarzu we wspólnej mogile z innymi powstańcami 1863 roku.
Weteran 1863 r. ppor. Piotr Osetek podczas
uroczystości na rynku w Szczekocinach dnia 11.XI.1936 r.
Na zdjęciu widoczny burmistrz Władysław Marzec (wysoki, w kapeluszu),
obok Jan Ciechanowski (ambasador Polski w USA w czasie II Wojny
Światowej) wraz z małżonką i siedzący P. Osetek.
Zmiana urządzenia mogiły powstańców 1863 r. na cmentarzu w Szczekocinach nastąpiła w roku 1968. Z inicjatywy miejscowego proboszcza ks. Stefana Stanka, na ziemnej mogile wykonano betonową obmurówkę i ustawiono cokół z tablicą, na której zostali upamiętnieni uczestnicy walk 1863 roku ze Szczekocin. W dzień zaduszny 1968 r. ks. Stanek dokonał poświęcenia pomnika nagrobnego, którego wykonawcami byli: Roman Pasierbiński i Józef Trzcionka. W mogile tej umieszczono również w dwóch łuskach artyleryjskich ziemię z kopca Kościuszki z pola bitwy pod Szczekocinami.
Uzupełnienia z września 2010 r. oraz stycznia 2012 r.
Wykonano został nowy wystrój mogiły weteranów powstania styczniowego 1863 r. Zachowano dawny kształt nagrobka, który obecnie został obłożony płytami z czarnego i szarego granitu. Przed nagrobkiem zostały ułożone płyty szarego granitu. Na kolumnie nagrobka wyryto, jak poprzednio, nazwiska pochowanych powstańców:
UCZESTNICY / POWSTANIA / STYCZNIOWEGO / 1863 / Jan Nowacki / Marcin Mrożek / Piotr Osetek / Feliks Staszewski / Aleksander Jarmundowicz / Paulin Pasierbiński
Dodatkowo, na płycie z czarnego granitu, w podstawie nagrobka, został wykuty wizerunek orła w koronie, nad którym jest napis:
BÓG HONOR OJCZYZNA
Jak podawał C. Orliński (Tygodnik (Niedziela nr 4 z 2004 r.) opiekę nad pomnikiem sprawuje prawnuk weterana powstania styczniowego Jana Nowackiego - również Jan Nowacki.
Szczekociny - mogiła weteranów powstania 1863 r. - stan z września 2010 r.
Nieduży jest dotychczas zasób informacji o uczestnikach powstania styczniowego wymienionych na tablicy nagrobnej odnowionej mogile. Nieco danych biograficznych podano już wcześniej dla weteranów:
Piotra Marcinkowskiego, Jana Nowackiego oraz Piotra Osetka.
Udało się też zdobyć nieco informacji o innych weteranach wymienionych na tablicy:
- Aleksander Szymon Jarmundowicz urodził sie dnia 25 marca 1841 r. w Szczekocinach. Ojcem był 28-letni Julian Jarmundowicz, garncarz ze Szczekocin, matką - 20-letnia Marianna z Woyciechowskich. Nie znamy obecnie szczegółów jego udziału w powstaniu narodowym 1863 roku. Gdy Polska odzyskała niepodległość, na podstawie przedłożonych dokumentów został zweryfikowany jak uczestnik powstania styczniowego, otrzymał honorowy stopień podporucznika, dożywotnią pensję weterana oraz wprowadzony został do Imiennego Wykazu Weteranów Powstań Narodowych 1831, 1848 i 1863 roku (Dziennik Personalny nr 5 z 1922 r. poz.2890).
Prawdopodobnie bliskim krewnym weterana powstania był ks. Tadeusz Jarmundowicz (ur.1917 - zm. 14.10.2002 w Kielcach, a pochowany w Szczekocinach), który w swej działalności tak bardzo mocno nawiązywał do tradycji walk o niepodległość Polski.
- Feliks Staszewski pochodził z Zarzecza, Przedmieścia Szczekocin. Urodził się 21 maja 1842 r. (akt urodz. nr 15/1842), a ojcem był 28-letni wyrobnik, Piotr Staszewski, zaś matką 25-letnia Maryanna z Woyciechowskich. Brak innych danych biograficznych dot. weterana powstania.
- Paulin Pasierbiński - notę biograficzną podano w pkt. 4 niniejszej prezentacji.
- Marcin Mrożek urodził się 7.XI.1836 r. w Szczekocinach, jako syn małżonków Mrożków: Kazimierza, kowala lat 35, i Teresy z Grysków lat 29 mającej (ASC Szczekociny, Akt Urodzenia nr 78 z 1836 r.). Dosłownie w przeddzień wybuchu powstania styczniowego, 27-letni kawaler Marcin Mrożek, szewc na Przedmieściu Zarzecze zamieszkały, w dniu 20 stycznia 1863 r. poślubił Katarzynę Karlewiczówną, pannę urodzoną w Pilicy lat 27 mającą, zamieszkałą z matką Agnieszką również na Przedmieściu Zarzecze w Szczekocinach (ASC Szczekociny, Akt Małżeński nr 1 z 1863 r.). Wg przekazów rodzinnych - do powstania przystąpił na drugi dzień po ślubie. Do powstania wyruszył razem z Janem Nowackim, kolegą, który mieszkał po sąsiedzku. I razem walczyli w oddziale Kurowskiego (bitwa w Miechowie), a następnie byli pod komendą Langiewicza. Udział w powstaniu zakończył bez poważniejszych reperkusji ze strony władz rosyjskich.
W związku małżeńskim z Katarzyną, miał trzech synów: Bartłomiej ur. 1866, Antoni ur. 1869 i Teofil ur. 1874 oraz jedną córkę - Mariannę ur. 1872 r. Zmarł w Szczekocinach w roku 1914 (Akt zgonu 37/1914).
Uzupełniono w styczniu 2012 r.
oraz w maju 2012 r. i w maju 2014 r.
wprowadzono zdjęcia P. Osetka i J. Nowackiego
udostępnione przez M. Gradonia ze Szczekocin.
W maju 2014 r. wprowadzono dane biograficzne M. Mrożka, na
postawie sygnału od Alfredy Sadowskiej, prawnuczki M. Mrożka,
Szczekociny - mogiła powstańców 1863 r. - stan w 2013 r.
góra strony
4. Paulin Pasierbiński
Mogiła rodziny Pasierbińskich na cmentarzu w Szczekocinach.
W pobliżu cmentarnej kaplicy św. Stanisława (po lewej stronie alejki prowadzącej od bramy wejściowej) znajduje się mogiła rodziny Pasierbińskich. Grób przykryty jest dużą płytą betonową, w której znajduje się otwór, zamknięty również betonową płytą, w której wyryto napis:
† / Ś. P. / GRÓB RODZINY / PASIERBIŃSKICH / PAULINA JULIJUSZA I / AGNIESZKI Z ORŁOWSKICH / JULIJUSZ / ZM.-1 LUT-1886. R. ŻYŁ LAT 68
Paulin Pasierbiński urodził się 15 czerwca 1842 roku w Szczekocinach. W akcie urodzenia nr 39 z 1842 r. podano, że ojcem był 35-letni szczekociński mieszczanin Szymon, matką była - 29-letnia Marianna ze Żmudów małżonka Pasierbińska. W związku małżeńskim (akt ślubu nr 17 z 1830 r.) mieli 8-ro dzieci. Paulin, podobnie jak jego ojciec, również został krawcem.
Gdy nadszedł czas powstania narodowego 1863 roku, Paulin wyruszył na pole walki. Nie zachowały się dokładniejsze informacje - w jakim był oddziale, kto był jego dowódcą. W opowieściach rodzinnych o okresie powstania styczniowego, są przekazy, jak to po jednej z potyczek Paulin musiał się chować przed Moskalami w lodowatej wodzie Pilicy. Przeszedł wówczas zapalenie płuc. Później miał z tego powodu duże i częste problemy zdrowotne.
W powstaniu styczniowym udział wzięło kilku Pasierbińskich, braci stryjecznych Paulina: Teofil (jest potwierdzenie, że był osadzony w kieleckim więzieniu), Jan (później był księdzem w Goleniowach). Wspomagał braci Stanisław, który po uzyskaniu stosownych uprawnień prowadził aptekę we Włocławku i współpracował z Rządem Narodowym, później, od 1867 r. prowadził aptekę w Siewierzu.
Już po upadku powstania, Paulin wstąpił w związek małżeński z Agnieszką Orłowską (ur. w 1844 r.). Mieli pięcioro dzieci: Julian (Juliusz), Victoria, Anna, Jan Tomasz oraz Antonina, która wyszła za Teofila Mrożka (była synową Marcina Mrożka, powstańca 1863 r.).
Paulin Pasierbiński zmarł w Szczekocinach 17 czerwca 1903 r. i został pochowany na miejscowym cmentarzu.
Informację o istniejącej, a zupełnie nieznanej mogile Paulina Pasierbińskiego, weterana powstania styczniowego, przekazała jego prawnuczka - Czesława Marcinkowska z d. Pasierbińska. W grobie tym pochowany został Paulin Pasierbiński wraz ze swoją żoną Agnieszką oraz ich syn - Juliusz Pasierbiński z żoną, Balbiną, z domu Rak (która nie jest uwzględniona w wykonanym napisie).
Podczas kolejnego odnawiania napisu, na mogile błędnie zapisano rok zgonu (1886) syna Paulina - Juliusza Pasierbińskiego, który urodził się w roku 1868, i po 68 latach życia, zmarł 1.II.1936 r.
Na podstawie informacji od prawnuków weterana 1863 r.:
Czesławy Marcinkowskiej i Zbigniewa Pasierbińskiego,
wprowadzono w październiku - listopadzie 2012 r.
góra strony
ostatnia aktualizacja:
27-12-2014 , 03:21
|
|
