SOSNOWIEC
1. Tablica pamiątkowa na dworcu PKP
Przy ul. 3 Maja 16, na zewnętrznej ścianie budynku Dworca Głównego PKP w Sosnowcu, została wmurowana tablica z czarnego granitu z wyrytym napisem:
W 135 rocznicę Powstania Styczniowego / i wielkiej bitwy o Sosnowiec / stoczonej w nocy z 6 na 7 lutego 1863 roku / przez oddział Apolinarego Kurowskiego; / czcząc pamięć tych wszystkich Polaków, / którzy oddali swoje życie za Wolną Polskę / hołd składają mieszkańcy Sosnowca //
luty 1998 r.
góra strony
2. Kapliczka obok katedry
Na terenie przykościelnego cmentarza katedry przy ul. Kościelnej została postawiona kapliczka słupowa.
W podstawie kolumny wyryty napis: 1863 - 1930
Kapliczka upamiętnia potyczkę Powstańców Styczniowych, którzy 7 lutego 1863 r. pod dowództwem Teodora Cieszkowskiego, zwycięsko walczyli z oddziałem rosyjskim na terenie Sosnowca. Podczas działań wojennych w okresie I Wojny Światowej kapliczka była zniszczona. Została odtworzona w roku 1930, co oznaczono w podstawie kolumny.
góra strony
3. Konstantynów - kapliczka na mogile powstańców 1863 r.
Sosnowiec - Konstantynów. Na narożniku ulic Staszica i Jana Szewczyka znajduje się wygrodzona zbiorowa mogiła wojenna 30 powstańców z 1863 r. wraz z kapliczką.
W górnej części kapliczki jest napis: 1863
Jak podaje Urząd Miasta Sosnowiec (www.um.sosnowiec.pl) w tym miejscu jeden z oddziałów Langiewicza, wycofując się w kierunku granicy prusko - austriackiej, stoczył bitwą z wojskami rosyjskimi. Trzydziestu poległych powstańców pochował w mogile zbiorowej wójt Sielca. Miejsce potyczki i pochówku powstańców zostało upamiętnione kapliczką ufundowaną przez Zofię von Thomas - Rudzką, matkę powstańca, który poległ w tej bitwie.
Kapliczka, wraz całym otoczeniem, są odnowione i starannie utrzymywane.
góra strony
4. Kapliczka przy ul. Narutowicza
Na skwerku przy zbiegu ulic Narutowicza i Korczaka znajduje się murowana kapliczka domkowa. Kapliczka jest nieopisana.
Według ustaleń W. Starościaka (Powstanie styczniowe; www.dabrowa-gornicza.pl/iphp/i) - kapliczka została wystawiona dla upamiętnienia miejsca potyczki powstańców z 1863 r.
góra strony
5. Mogiła powstańców 1863 r. na cmentarzu
Na cmentarzu parafialnym Sosnowiec - Zagórze (przy ul. Stefana Jędryczki) znajduje się zbiorowa mogiła powstańców 1863 r.
W centrum cmentarza, przy głównej alei łączącej kwaterę żołnierzy radzieckich oraz mogiłę poległych w 1905 r., znajduje się duża ziemna mogiła wygrodzona kamiennym murkiem. Obecny wystrój mogiły urządzono w roku 1983.
Na kamiennym postumencie, zwieńczonym krzyżem z rur stalowych, zamocowano płytę granitową z napisem:
BÓG + HONOR + OJCZYZNA / MOGIŁA / POWSTAŃCÓW 1863 R. / PAMIĘCI BOHATERÓW / W 120 ROCZNICĘ POWSTANIA / PARAFIANIE ŚW. JOACHIMA
Sosnowiec - mogiła zbiorowa powstańców 1863 r. na cmentarzu w Zagórzu
Uzupełnienie z lipca 2014 r.
Przebudowana mogiła powstańców 1863 r. - stan: lipiec 2014 r.
Wykonane zostało nowe urządzenie mogiły powstańców styczniowych na cmentarzu przy ul. Jędryczki.
Dotychczasowa mogiła ziemna została obudowana płytami granitowymi. Istniejący metalowy krzyż rurowy został zastąpiony przez stylizowany, duży krzyż granitowy. Nagrobna płyta intencyjna, która znajdowała się w podstawie krzyża metalowego, została położona w lewym narożniku powstałej katakumby.
Pod krzyżem została obecnie położona obecnie duża płyta granitowa, na której, nad wyrytym herbem trójpolowym Polski, Litwy i Rusi, został wykuty napis:
TU SPOCZYWAJĄ / POWSTAŃCY STYCZNIOWI / Z 1863 - 1864 R. / POLEGLI W WALCE / O WOLNOŚĆ OJCZYZNY / CZEŚĆ ICH PAMIĘCI
W lewym narożniku katakumby położona tablica zawiera poprzedni napis:
BÓG + HONOR + OJCZYZNA / MOGIŁA / POWSTAŃCÓW 1863 R. / PAMIĘCI BOHATERÓW / W 120 ROCZNICĘ POWSTANIA / PARAFIANIE ŚW. JOACHIMA
W prawym narożniku katakumby została umieszczona druga, identyczna tablica (na którą nie wprowadzono dotychczas żadnego napisu).
Wprowadzono w lipcu 2014 r.
góra strony
6. Kaplica "Ciemna" w Sosnowcu - Zagórzu
Kaplica "Ciemna" w Sosnowcu - Zagórzu.
W Sosnowcu - Zagórzu, w pobliżu kościoła św. Joachima, znajduje się stara, kamienna kaplica, zwana "Ciemna", która po przeprowadzonym kapitalnym remoncie, została przeznaczona na Akowskie lapidarium. Nie ustalono dotychczas historii powstania tej budowli o cechach obronnego zameczku. Kaplicą opiekują się członkowie sosnowieckiego oddziału Światowego Zwiąku Żołnierzy Armii Krajowej. Mieści się tam obecnie stała wystawa fotografii poświęcona żołnierzom AK.
Z kaplicą "Ciemną" związana jest legenda, którą podaje Artur Ptasiński, jej społeczny opiekun. W okresie powstania styczniowego, rozbite oddziały powstańcze wycowywały się do Galicji oraz na pruski Śląsk. Jeden z takich oddziałów został otoczony przez Kozaków w okolicy dworu zagórskiego. Broniąc się, powstańcy schronili się w kaplicy "Ciemnej", skąd jeszcze się ostrzeliwali. Gdy carscy żołnierze dostali się do kaplicy - nie zastali powstańców, którzy jakby zapadli się pod ziemię. Prawdopodobnie z pomocą miejscowego przewodnika, skorzystali oni z tajemnego, podziemnego korytarza, i wydostali się na wolność, ocalając życie.
Portal http://wikizaglebie.pl/wiki/, wprowadził Kaplicę "Ciemną" w Sosnowcu do hasła: Powstanie Styczniowe w Zagłębiu Dąbrowskim - Wykaz Miejsc Pamięci.
Wprowadzono w lipcu 2014 r.
góra strony
7. Mogiła Wincentego Barańskiego na cmentarzu przy ul. Andersa
Na cmentarzu rzymskokatolickim przy ul. Andersa w Sosnowcu znajduje się mogiła weterana powstania styczniowego 1863 r. - Wincentego Barańskiego.
Mogiła przykryta jest płytą lastryko, na której, pod znakiem krzyża, umieszczono tabliczkę z białego marmuru z napisem:
WINCENTY / BARAŃSKI / POWSTANIEC / STYCZNIOWY / ŻYŁ LAT 89 ZM. 1928
Dojście: od głównej bramy cmentarnej dochodzimy pod kaplicę, skręcamy aleją w prawo, a następnie aleją w lewo, przechodzimy obok kranu z wodą. I od następnej krzyżówki alejek skręcamy w prawo. Idziemy nadal aleją - po minięciu 5 mogił, po lewej stronie jest duży kamienny krzyż nagrobny z nazwiskiem: LUDWIKA PASSAKAS. Po prawej stronie alei znajduje się mogiła z nazwiskiem: JAN FELUŚ. Za nią usytuowany jest grób Wincentego Barańskiego (oznaczony nr. 410, na czole mogiły).
Wincenty Barański (1841 - 1928) pochodził z ziemi wieluńskiej. W powstaniu styczniowym brał czynny udział, co zostało potwierdzone w okresie międzywojennym - po przeprowadzonej weryfikacji, został umieszczony w Imiennym Wykazie Weteranów powstań narodowych 1831, 1848 i 1863 roku ((Dziennik Personalny nr 10 z 1921 r. poz. 33).
Został też odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami (Monitor Polski nr 260 z 1930 r., co potwierdza jego bezpośredni udział w zbrojnych walkach powstania.
Wg. rodzinnych wspomnień, Wincenty posiadał niewielki folwark w rejonie Wielunia, który odziedziczył później jego syn, który zamieszkał w Krakowie. Niestety, ale pamiątki po weteranie rodzina utraciła wskutek kradzieży (jeszcze w okresie międzywojennym).
Informację wprowadzono w maju 2010 r.
z pomocą Zdzisława Kluźniaka z Zawiercia
góra strony
W czerwcu 2013 r. wprowadzono - Obelisk upamiętniający rok 1863 w Maczkach, które są obecnie dzielnicą Sosnowca. W niniejszej prezentacji internetowej obelisk przedstawiono w wyodrębnionej miejscowości - MACZKI.
Z racji bliskiej odległości od granicy z zaborem pruskim i austriackim, Sosnowiec odgrywał ważną rolę w okresie powstania styczniowego.
Naczelnik wojskowy województwa krakowskiego, Apolinary Kurowski, z początkiem powstania podjął swe działania właśnie w tym rejonie. Świadczą o tym zapisy z okresu powstania (WIADOMOŚCI Z POLA BITWY Nr 2, z 18.II.63 r):
Do Tymczasowego Rządu Narodowego.
Raport od naczelnika wojskowego wojew. Krakowskiego
... d. 6 II z rana wyruszyłem przez Sławków do Maczek; stanowszy tam wieczorem ze smutkiem dowiedziałem się, że tam nieprzyjaciela nie zastałem, bo wszystkie siły moskiewskie skoncentrowały się w ilości 300 ludzi w Sosnowcu. Wsadziwszy więc piechotę i kawalerię na pociąg do Sosnowca pojechałem. ...
... znów nasi przez Moskali strasznym gradem kul powitani zostali, wkrótce drzwi wyłamane zostały i budynki zdobyte. Moskale uciekli ...
... zdobyczą tego dnia było 600 000 złp. zabranych za kwitami z Komory, 40 koni z całym przyrządem, 40 karabinów, 100 cetnarów ołowiu ...
Bohaterem d. 7 II w Sosnowcu był niezaprzeczalnie Cieszkowski, dzielny komendant kosynierów, który pomimo na wylot przestrzelonej ręki wśród morderczego ognia na czele swego oddziału wszystkie ataki wykonywał, a dopiero po powrocie do Dąbrowy wieczorem rękę opatrzyć sobie pozwolił.
D. 8 II 1863 r. A. Kurowski 
Teodor Cieszkowski (30.III.1833 - 10.IV.1863), syn Stanisława i Henryki z hr. Krasickich, urodził się na Wołyniu, w majątku Ochnówka, pow. włodzimierski. Studiował na uniwersytecie kijowskim, z którego został relegowany. Wyjechał do Szkoły Wojskowej w Genui.
Po wybuchu powstania narodowego 1863 roku przybył do Krakowa i wstąpił do oddziału A. Kurowskiego. Dowodził oddziałem kosynierów w partii Kurowskiego i faktycznie prowadził całą akcję ataku na Sosnowiec. Awansowany do stopnia podpułkownika. Ranny podczas ataku na Sosnowiec, został komendantem w Dąbrowie. Tu utworzył nowy, 150 - osobowy oddział. Następnie walczy samodzielnie w woj. krakowskim i kaliskim, spotykając się z wojskiem rosyjskim pod Siewierzem i Koziegłowami.
Dnia 26 lutego ma potyczkę we wsi Panki pod Częstochową z silnym oddziałem moskiewskim. Dnia 1 marca toczy zwycięską bitwę pod Mrzygłodem. W kwietniu, dowodząc 28 - osobowym oddziałem kawalerii walczy z przeważającymi siłami wroga w woj. kaliskim. Pod Broszęcinem (pow. Pajęczno) w dniu 10 kwietnia 1863 roku został ranny w potyczce, a następnie w majątku dworskim Leśniaki dobity przez Kozaków.
W powstaniu zginął także jego brat Władysław, a stryjeczny brat, Kajetan, wsławił się jako dowódca powstańczy walczący pod pseud. Ćwiek.
góra strony
ostatnia aktualizacja:
1-01-2015 , 12:40
|
|
