SZKUCIN

1. Polana Ormanicha - mogiła powstańców 1863 r.

   Na polanie Ormanicha znajduje się ziemna mogiła wygrodzona drewnianym płotkiem. W centralnym miejscu wykonana katakumba z kamiennych płyt, na których postawiono krzyż żeliwny.

   Na położonej płycie kamiennej wykuto napis:
NA PAMIĄTKĘ / POLEGŁYM / W ROKU 1863.

   Na czole płyty wykonany napis:
UFUNDOWANO W ROKU 1918 / PRZEZ WANDĘ I WŁADYSŁAWA JANKOWSKICH.

   Przed wygrodzeniem znajdują się cztery głazy narzutowe. Na furtce wejściowej tabliczka w barwach flagi narodowej.

   Mogiła została urządzona w roku 1918 i zachowała swój wygląd - można porównać ze zdjęciem przedstawionym w roku 1929 przez H. Mościckiego (Pomniki bojowników). Zmienił się jedynie drewniany płotek wygradzający teren mogiły. Nad mogiłą opiekę sprawuje młodzież ze szkoły we wsi Lipa.

   Według miejscowej tradycji (E. Fajkosz - Powstanie w świetle Ksiąg Stanu Cywilnego) - spoczywa tu 17 powstańców.

   Leśna mogiła jest związana z działalnością oddziału mjr. Hipolita Zawadzkiego, rządcy Dóbr Krasna, który w m-cu lutym 1863 r. stworzył kilkuset osobową partię powstańczą. Po wybuchu powstania Hipolit Zawadzki, który posiadał podstawowe przygotowanie wojskowe z odbytej wieloletniej służby karnej w Batalionie Orenburskim i Bartalionie Syberyjskim (uzyskał tam stopień podoficera), w miesiącu lutym 1863 r. zorganizował 400-osobowy oddział, który bazował na leśnej polanie Ormanicha pod Szkucinem. Oddział utworzony został w części z ochotników, głównie rzemieślników zakładów górniczych. Przeprowadzano też po wioskach regularny pobór, w porozumieniu z cywilną organizacją narodową. Działalność oddziału koncentrowała się na szkoleniu wojskowym, prowadzonym przez dwóch podchorążych: Jana Rudowskiego i Bronisława Gromejkę, zbiegłych w Piotrkowie z wojska rosyjskiego. Kilkakrotnie wykonano likwidację carskich konfidentów. Ściśle współpracowano z Franciszkiem Bocheńskim, naczelnikiem cywilnym organizacji narodowej na powiat opoczyński, który jako właściciel Rudy Malenieckiej, był głównym źródłem zaopatrzenia oddziału. Nie odnotowano jednak żadnej akcji wojskowej przeprowadzonej przez oddział Zawadzkiego.

   W kwietniu 1863 Rosjanie podjęli akcję likwidacji partii Zawadzkiego. Wysłany z Radomska oddział kpt. Obuchowa we wsi Czermno uzyskał informację (i przewodnika) do powstańczego obozu na polanie Ormanicha. W wyniku niespodziewanego natarcia - w dniu 21 kwietnia 1863 r. powstańcy ponieśli znaczne straty. Jeszcze tego samego dnia do wioski Lipa, od strony Kielc, dotarł z wojskiem gen. Czengery. Druga bitwa praktycznie zakończyła istnienie oddziału Zawadzkiego. Określa się, że zginęło ok. 100 powstańców (w tym trzech księży). Niedobitki powstańców, prowadzone przez Rudowskiego, dotarły do oddziału D. Czachowskiego.

   W grupie powstańców ujętych do niewoli w rejonie Polana Ormanicha - wieś Lipa znalazł się ciężko ranny mjr. Hipolit Zawadzki. Dowódca powstańczej partii nie został rozpoznany przez Rosjan (nie "pochwalili się" o takim sukcesie) i wraz z innymi został odtransportowany do Kieleckiego Więzienia. Ze względu na ciężkie rany został przeniesiony do szpitala. Ale pomoc lekarska niewiele już mogła mu pomóc. Dlatego biskup Majerczak d. 29.IV.63 r. zwraca się do gen. Czengiery:
... pomiędzy jeńcami wojennymi w Szpitalu Wojskowym Kieleckim znajduje się ... niejaki Zawadzki niebezpiecznie ranny i jako katolik potrzebuje pomocy duchowej celem usprawiedliwienia się przed Bogiem i przyjęcia Sakramentów Świętych.
... mam honor upraszać ... aby dozwolił udać się jednemu z Kapłanów tutejszych do wyż wzmiankowanego Szpitala celem opatrzenia Zawadzkiego Sakramentami Świętymi. ...

   W Akcie Zgonu nr 249 z r. 1863 w Księdze Zmarłych Parafii Kieleckiej zapisano:
Działo się w Kielcach dnia 8 Maja 1863 r. o godz. 4 z południa stawili się Feliks Kułakowski plenipotent z Wsi Wólki Kłuckiej w Powiecie Opoczyńskim leżącej lat 42 i Kazimierz Bratkowski Kupiec z Kielc lat 32 liczący i oświadczyli, że dnia wczorajszego o godz. 9 rano tu w Kielcach umarł Hippolit Zawadzki kawaler, Rządca Dóbr Krasna lat 46 mający. Po przekonaniu się naocznem o zejściu Hippolita Zawadzkiego Akt ten stawającym przeczytany przez Nas i tychże podpisany został ...
   Nie zachowała się na kieleckim cmentarzu mogiła Hipolita Zawadzkiego.

   W styczniu 2011 r. na stronie internetowej www.konskie.org.pl zamieszczono opracowanie Henryka Seweryna Zawadzkiego (1901 - 1996) Szkucin 1863. Powstańcza bitwa oddziału majora Zawadzkiego w dniu 21 kwietnia 1863 roku, gdzie zaprezentowany jest bogaty i ciekawy materiał dotyczący powstańczych starć pod Szkucinem.

Uzupełniono w marcu 2011 r.

Uzupełnienie z listopada 2011 r.

   Obecnie jest już znana pełna informacja o Hipolicie Zawadzkiem - dzięki wskazaniom, jakie przekazał Jan Kulpiński z Krakowa. Otóż trumna ze szczątkami Hipolita Zawadzkiego znajduje się w krypcie kościoła parafialnego Św. Trójcy w Koniecpolu. Na portalu Gazeta.pl dnia 9.11.2003 r. Tadeusz Piersiak opublikował "Sekrety krypt", gdzie przedstawił zdjęcie oraz dał wzmiankę o ołowianej trumnie Hipolita Zawadzkiego, dowódcy oddziału partyzantów. Publikacja ta w niewielkim stopniu dotarła do kręgu osób zajmujących się problematyką powstania styczniowego. Dopiero teraz historyk J. Kulpiński powiązał przedstawianą ołowianą trumnę w krypcie kościoła Św. Trójcy - z postacią Hipolita Zawadzkiego, dowódcy oddziału powstańczego działającego w pow. opoczyńskim, w rejonie Rudy Malenieckiej i Szkucina.

   Dotychczas nie udało się uzyskać informacji - kiedy szczątki Hipolita Zawadzkiego zmarłego w Kielcach, dotarły do kościoła w Koniecpolu. Ale uzyskano szereg innych informacji biograficznych o Hipolicie Zawadzkim i jego rodzinie. A przeprowadzona w dn. 21.XI.2011 r. wizja lokalna w krypcie kościoła Św. Trójcy w Koniecpolu pozwoliła na uzyskanie pełnego potwierdzenia występujących związków mjr. Zawadzkiego z Pol. Prmanicha - z kryptą w Koniecpolu.

   Biogram mjr. Hipolita Zawadzkiego (10.I.1820 - 7.V.1863) został umieszczony w niniejszej prezentacji pod hasłem - KONIECPOL.

góra strony

2. Pamiątkowy głaz na Polanie Ormanicha

   Po roku 1990 na Polanie Ormanicha w pobliżu mogiły powstańców 1863 roku odprawiono patriotyczne nabożeństwo przed Świętem Niepodległości. Zgromadziło się ok. 100 osób. Stało się to inspiracją dla nadleśniczego Henryka Pargieły który zainicjowł ustawienia tam pomnika, który będzie stanowić będzie oddanie hołdu dla bohaterów walk o niepodległość Polski z okresu powstania styczniowego oraz okresu II Wojny Światowej.

   Społecznym nakładem pracy leśników, z udziałem firm współdziałających na terenie lasu, pod kierownictwem nadleśniczego, uporządkowano teren, przeprowadzono remont mogiły powstańczej.

   W roku 2000 odsłonięto pomnik, wykonany w formie granitowego głazu narzutowego. Poprzez oszlifowanie fragmentu płaszczyzny głazu, utworzono tablicę, na której wykuto napis:
BOHATEROM / NARODU / POLSKIEGO / A. D. 2000

   Od kilku lat corocznie przed Świętem Niepodległości 11 listopada na Polanie Ormanicha odprawiana jest msza św. oraz odbywają się patriotyczne uroczystości, w których bierze udział kilkaset osób (młodzież szkolna, leśnicy, ludność miejscowa, władze samorządowe).

góra strony

3. Dąb Śmierci

   Przy leśnej drodze prowadzącej ze Szkucina na Ormanichę, tuż przed polaną, rośnie po lewej stronie drogi okazały ok. 250-letni dąb. Przez leśników oraz ludność miejscową nazywany jest jako Dąb Śmierci.

   Ustne przekazy podają, że na nieistniejącym obecnie konarze dębu, Moskale wieszali schwytanych powstańców 1863 roku.

   Starsi ludzie opowiadali, jak to nad drogą, na konarze dębu, zamocowany był specjalny żelazny uchwyt, który służył do wykonywania egzekucji.

   Dojazd na Polanę Ormanicha: ze Szkucina drogą asfaltową w kier. płd.-zach. (nie mylić z wyjazdem do Huciska - w kier. płd-wsch.). Obok leśniczówki Szkucin i dalej utwardzoną drogą leśną ok. 2,5 km. Droga biegnie bezpośrednio obok Polany Ormanicha, na której widoczny jest pomnik i mogiła powstańców 1863 roku.

góra strony

NA START

ostatnia aktualizacja: 1-01-2015 , 01:04