STOPNICA
1. Wiktor Hassmann
Na cmentarzu parafialnym, położonym na płd. od szosy Busko - Tarnów, znajduje się mogiła Wiktora Hassmanna, członka organizacji narodowej w Stopnicy.
Dojście: od pierwszej bramy cmentarza na wprost do głównej alei i w lewo, w górę ok. 10 m. Po prawej stronie alejki, wygrodzony łańcuchem na 6-ciu kamiennych słupkach, wyraźnie zniszczony grobowiec, na którym postawiony jest krzyż na kamiennym cokole.
Na bocznej ścianie postumentu marmurowa płyta z mało czytelnym napisem:
Ś. P. / DR. MED. / WIKTOR HASSMANN / 6.III.1819 - 2.X.1892 / z GOSŁAWSKICH / LUCYNA HASSMANNOWA / ...
Wiktor Hassmann (1819 Radom - 1892) po ukończeniu uniwersytetu w Dorpacie, był lekarzem w Zwoleniu, Proszowicach a następnie lekarzem powiatowym w Stopnicy. Jego brat brał udział w powstaniu listopadowym, później - na emigracji.
Jest zaangażowany w działalności organizacji narodowej. Jak podaje J. Trynkowski (Dorpatczycy w powstaniu styczniowym) - dnia 6 listopada 1861 r. "za przestępstwo polityczne" został aresztowany. Prawie rok czasu spędził w kieleckim więzieniu.
Później, w okresie powstania styczniowego, również aktywnie uczestniczy w życiu publicznym Stopnicy. Potwierdzenie znajdujemy w protokole Wyboru Komitetu Obywatelskiego powiatu stopnickiego z dnia 11 lutego 1863 r.:
Komitet Obywatelski powiatu stopnickiego zatwierdził Hasmana na naczelnika straży bezpieczeństwa miasta Stopnicy i ... wzywa Go Komitet, aby ochotników dla wzmocnienia tejże straży przyjmował ...
góra strony
2. Ks. Antoni Gawroński
Na ścianie dzwonnicy, przy kościele parafialnym, znajduje się (mało czytelna i uszkodzona) płyta ufundowana przez ks. Antoniego Gawrońskiego. Z trudem można odczytać:
... Najlepszej żonie / Natalii z Jabłońskich, zm. 24 Czerw. 1855 r. / oraz drogim dzieciom / Wincentemu, Czesławowi, Aleksandrze i Adolfowi / GAWROŃSKIM / syn, małżonek i ojciec / Ks. Antoni Gawroński, Proboszcz Stopnicki / na pamiątkę położył.
Na dole tablicy jest wyryty dodatkowy napis:
Umarł d. 8 Paźd. 1880 r.
Ks. Alojzy Antoni Rawa Gawroński, szlachcic wylegitymowany, urodził się 8 czerwca 1819 roku we wsi Rzepin (k/ Starachowic). W r. 1838 ukończył Gimnazjum 8-klasowe w Kielcach oraz Kursa Dodatkowe w Warszawie. Od r. 1840 poświęcił się gospodarstwu rolnemu, zadzierżawił Dobra Rządowe. W 1843 r. wstąpił w związek małżeński.
Gdy w roku 1856 zmarła mu żona, wstąpił do Seminarium w Kielcach. Został wyświęcony na kapłana w Warszawie dnia 22 czerwca 1859 r. i został wikarym w kościele w Stopnicy. Od 1865 roku został administratorem parafii Wolbrom, a od dnia 4.VII.1866 roku obejmuje obowiązki proboszcza w Stopnicy.
Ks. A. Gawroński, jako wikary w Stopnicy w dniu 26 sierpnia 1861 r. prowadził procesję z krzyżem i chorągwiami, a następnie dokonał poświęcenia, wystawionego obok cmentarza, krzyża z koroną cierniową. Ks. W. Patkowski, wikariusz Stopnicy, informował władze Diecezji:
... 10.II. 11862 r. ok. 7 wieczór aresztowany został przez miejscowego Komendanta Żandarmerskiej Komendy Ks. Antoni Gawroński Wikariusz przy Kościele Parafialnym w Stopnicy i w parę godzin po aresztowaniu z konwojem wojskowym do miasta Radomia odesłany ...
Za uczestnictwo w patriotycznych manifestacjach, "popieranie śpiewania podburzających hymnów" został skazany na zesłanie w głąb Rosji, do guberni permskiej. Za wstawiennictwem bp. M. Majerczaka został uwolniony z tej kary, pozostał jednak pod dozorem policji.
Ks. Antoni Gawroński zmarł w Stopnicy 8 października 1889 r.
Tablicę pamiątkową, poświęconą rodzicom, żonie i swoim dzieciom, ks. A. Gawroński umieścił w kościele. Po całkowitym zniszczeniu kościoła w Stopnicy w roku 1944/45, rozbitą tablicę posklejano i umieszczono na na kościelnej dzwonnicy.
góra strony
3. Jan Żelazowski
W kościele parafialnym (przy bocznym wejściu - od str. płn.) słabo czytelne epitafium:
D. O. M. / Pamięci najlepszych Rodziców / KONSTANCYI Z KASPRZYCKICH / w 42 r. życia w d. 16. Listop. 1848 r. / i STANISŁAWOWI LUDWIKOWI / ŻELAZOWSKIEMU / Aptekarzowi, Obywatelowi miasta Stopnicy / w 66 r. życia na d. 13 Lipca 1857 r. zmarłym / oraz Bratu / JÓZEFOWI ŻELAZOWSKIEMU / zm. w 40 r. życia w d. 2 Lutego 1868 r. / Syn i Brat / JAN ŻELAZOWSKI / Tą pamiątkę stawia / Prosząc o westchnienie za ich dusze / do Boga / 1871
Józef Żelazowski (1828 - 1868), stopnicki aptekarz, był członkiem organizacji narodowej. Razem z lekarzem Wiktorem Hassmannem organizował Straż Bezpieczeństwa w Stopnicy.
W protokole wyboru Komitetu Obywatelskiego powiatu stopnickiego z 11 lutego 1863 r. ([w:] Chłopi i sprawa chłopska ...) znajdujemy potwierdzenie:
... naczelnik powiatu w m. Stopnicy uprosił 2 zaufanie ogółu mających obywateli, a mianowicie pp. Hasmann doktora i Żelazowskiego aptekarza, do utworzenia straży bezpieczeństwa ...
góra strony
Klasztor oo. reformatów w Stopnicy w okresie przedpowstaniowym stanowił silne ognisko ruchu religijno - patriotycznego. Zakonnicy uczestniczyli w manifestacjach patriotycznych, święcili wznoszone krzyże.
Gdy wybuchło powstanie, klasztor stopnicki był miejscem schronienia dla powstańców, tutaj odbierano przysięgi od powstańców.
W czynną walkę zaangażowało się dwunastu ojców i braci. Z klasztoru stopnickiego wywodził się ks. Antoni Majewski, który zginął w bitwie pod Grochowiskami oraz ks. Wojciech Elgiett, który pod pseudonimem Wieniawa z bronią w ręku walczył jako kapitan - dowódca oddziału kosynierów i zginął w bitwie pod Rybnicą 20 października 1863 r. Natomiast ks. Roman Jarzeński był kapelanem powstańczym.
Z klasztoru stopnickiego na Sybir zesłany został o. Rafał Tomaszewski, kapelan w oddziale Zygmunta Chmieleńskiego (jeszcze w 1878 r. był w Penzie); ks. Wincenty Markiewicz zmarł na Syberii w 1865 r.; brat Ambroży Ostrowski lat 25 spędził na Syberii, do kraju powrócił bez prawa noszenia habitu, zmarł w Stopnicy.
Ukaz cara Aleksandra II z 1864 r. o kasacie klasztorów pozostawił Stopnicę jako tzw. Klasztor "etatowy", który kończył działalność wraz ze śmiercią ostatniego zakonnika - co nastąpiło w roku 1920, gdy zmarł o. Dionizy Goc (1836 - 1920).
Budynek klasztoru został wysadzony przez hitlerowców w listopadzie 1944 r. W odbudowanym budynku klasztornym przebywają obecnie Księża Sercanie.
Pamięć o patriotycznych ojcach reformatach zawarta jest tylko na tablicy informacyjnej, w skromnym opisie historycznym klasztoru.
W dokumentach Naczelnika Wojennego Powiatu Stopnickiego (AP Kielce, zesp. 27) zachował się dokument obrazujący sposób zastraszania mieszkańców przez wojsko rosyjskie:
W Stopnicy 5/17 Lutego 1863 r.
Do wójtów Gmin i Magistratu
Zarządzeniem Władz Najwyższych Oddział Wojskowy składający się z piechoty i kawaleryi pod dowództwem Majora Zagriażskiego przybył do Mta Stopnicy celem przywrócenia i zniesienia wszelkich rozporzadzeń nielegalnych przez Kommitet Centralny wydawanych ...
... Dowódca Oddziału Wojskowego przybyłego do Stopnicy ... zakomunikował ... że ieżeli chociaż jeden żołnierzy z Oddziału Wojska w Mieście napadną lub też o rewolucyjnych Wojska wcześniej niebędą powiadomienia, to Miasto to zostanie do fundamentu zniesione ...
góra strony
ostatnia aktualizacja:
1-01-2015 , 12:52
|
|
